Aardrijkskunde dinsdag 16 februari

• Aardrijkskunde
• Basisschool
• Groep 7

Waar hebben we het gisteren over gehad?

Wat zie je?

Wat zie je hier gebeuren?

Wat laten de pijlen zien?

Endogene krachten

Endogene krachten Dit zijn krachten die binnen in de aarde werken. Deze krachten kun je niet zien en je merkt er zelf ook niets van. Voorbeelden van endogene krachten zijn bijvoorbeeld het ontstaan van een berg. Maar soms merk je wel wat van de endogene krachten, zoals bij een vulkaanuitbarsting of een aardbeving.

exogene krachten 

Exogene krachten Dit zijn krachten die buiten de aarde beginnen. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de wind die heel hard langs een berg waait, waardoor de steentjes en het zand die de wind meeneemt, langs de berg komen en zo stukjes van de berg afschuren. Dit kan ook gebeuren in een rivier. Als het water in de rivier snel stroomt, neemt het ook het zand en de steentje mee die in de rivier liggen. Deze steentjes en dit zand schuurt dan hard over de bodem, waardoor er steeds een laagje van de bodem afgaat en daardoor wordt de rivier steeds dieper of breder.

Als je naar deze platen gaat op wat voor manier bewegen de platen dan?

Wat zal er gebeuren als de platen naar elkaar toe bewegen?

Convergente beweging

Convergente platen zijn platen die naar elkaar toe drijven. Hierbij zijn 3 mogelijkheden:

1: Twee continentale platen (landplaten) drijven naar elkaar toe: dan ontstaan er plooiingsgebergte. Allebei de platen zijn van hetzelfde materiaal en daardoor duwen ze elkaar omhoog. Tijdens het omhoog duwen van de platen verkreukelen de twee platen in elkaar en hierdoor ontstaan er hoge bergen, zoals de Himalaya en de Alpen.

2: Twee oceanische platen (zeeplaten) drijven naar elkaar toe: daarbij schuift de ene plaat onder de andere. De zwaarste en oudste plaat schuift onder de lichte en jongere plaat. Als de ene plaat onder de andere plaat schuift noem je dit 'subductie'. Gebieden waar dit gebeurt noem je 'subductiegebieden'. In deze gebieden komen veel zware aardbevingen voor en er barsten vaak vulkanen uit. Dat komt omdat de plaat die onder de ander schuift, smelt in het magma van de mantel. De nieuwe magma die daardoor ontstaat wil graag weer omhoog en ontsnappen. Dit gebeurt dan via vulkanen.

3: Eén continentale en één oceanische plaat drijven naar elkaar toe: hierbij is er ook sprake van subductie. De zware oceanische plaat schuift onder de lichtere continentale plaat. Ook hierbij komen veel zware aardbevingen voor en barsten er vaak vulkanen uit. Doordat de oceanische plaat onder de continentale plaat schuift, smelt er ook weer een stuk van de oceanische plaat. Het nieuwe magma dat hier ontstaat wil weer omhoog. Hierdoor ontstaan er vaak vulkanische gebergtes, zoals het Andesgebergte.

Wat zal er gebeuren als de platen van elkaar af bewegen?

Divergente beweging

Divergente platen zijn platen die uit elkaar drijven. Als deze platen uit elkaar drijven stijgt er magma op. Magma is gesteente dat gesmolten is en daardoor nu vloeibaar is. Doordat het magma vloeibaar is kunnen de platen hierop drijven. Als het magma vanuit de mantel omhoog komt breekt het de aardkorst en hierdoor ontstaat er een scheur. Magma is heel erg heet en als het in het water van de zee terecht komt, koelt de magma heel snel af omdat het zeewater koud is. Als magma de aardkorst uitkomt noem je het lava. Doordat de lava afkoelt, wordt het in plaats van vloeibaar weer hard en vast. Deze harde en afgekoelde laag lava vormt een nieuw laagje op de oceaanbodem. Als de grens van deze twee platen in de zee ligt, komt het magma onder water omhoog. Hierdoor ontstaan een soort bergen onder water. Dit noem je een mid-oceanische rug. Zo gaat het laagje voor laagje verder, en uiteindelijk kunnen die bergen boven water uitkomen. Op deze manier is bijvoorbeeld Hawaï ontstaan.

Wat zal er gebeuren als de platen langs elkaar bewegen?

Transversale beweging

Transversalen bewegingen komen voor als twee platen langs elkaar schuiven. Doordat twee plaatranden langs elkaar schuiven kunnen er scheuren of breuken in de platen komen. In deze breuken of scheuren kunnen aardbevingen ontstaan, omdat de platen allebei erg zwaar zijn en met veel kracht langs elkaar schuiven. Een bekend voorbeeld hiervan is de San Andreasbreuk. Hier schuren een zeeplaat en een landplaat langs elkaar heen. In 1906 kwam hier nog een grote aardbeving door die een groot deel van de Amerikaanse stad San Francisco verwoestte.

Hoort de beweging van de platen bij endogene of exogene krachten?

Open teams en beantwoord de vragen die daar klaar staan in het kanaal van vandaag. Om deze vragen te beantwoorden heb je een kaart nodig. Deze projecteer ik zo op het digibord. 

Even terugblikken; Hoe ontstaat dan een gebergte als de alpen?

Waarom hebben wij in Nederland geen bergen?

Hoe zou jij reageren als er hier een aardbeving zou zijn?