De Nederlandse Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

10de eeuw

5de eeuw

14de eeuw

16de eeuw

Grieken en Romeinen

Monniken en ridders

Steden en Staten

Ontdekkers en hervormers

11de eeuw

12de eeuw

14de eeuw

16de eeuw

15de eeuw

Het einde van de investituurstrijd

De inname van Jeruzalem

De Honderdjarige Oorlog begint

Vasco da Gama ontdekt een weg naar India

Maarten Luther publiceert 95 stellingen

Chronologie op blaadje

De Nederlandse Opstand

Doelen

Kenmerkend aspect:

Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Doelen

Aan het einde van de les kan ik:

• De belangrijkste ontwikkelingen in Steden en Staten en Ontdekkers en Hervormers noemen
• Verklaren waarom Karel V moet centraliseren
• De twee oorzaken van de onvrede in de Nederlanden uitleggen
• Verklaren in welk jaar de Opstand begint
• Het godsdienstbeleid van Willem van Oranje uitleggen

Ontwikkelingen

• Steden en Staten:
• 1. Bevolkingsgroei -> lange-afstandshandel -> grotere steden -> machtige burgerij
• 2. Centralisatie pogingen 
• 3. Pauselijke macht groeit (investituurstrijd, kruistochten)
• Ontdekkers en hervormers:
• 1. Wetenschappelijke belangstelling -> kritiek op kerk groeit
• 2. Ontdekkingsreizen: wereldbeeld
• 3. Reformatie: Luther & Calvijn

De opkomst van het protestantisme leidt tot de stichting van een Nederlandse staat

Geef aan op welke twee verschillende manieren de katholieke kerk met
dit decreet de protestantse reformatie wil tegengaan, waarbij je telkens je
antwoord ondersteunt met een andere verwijzing naar de bron.

Spanningen

• Nederlanden in Steden en Staten: hertogdommen, graafschappen, enz.
• Deze gewesten zijn zelfbestuur en autonomie gewend 
• Door erfopvolging komen de Nederlandse gewesten in handen van Karel V
• Landsheer van de Nederlanden maakt afspraken met gewestelijke staten
• Dit complexe bestuur maakt centralisatie noodzakelijk
• Gewesten verzetten zich: particularisme 

Godsdienst

• Nederlanders zijn calvinistisch: willen zelf geloof bepalen 
• Karel V en zoon Filips II (1555) vervolgen protestanten 
• 1566: Smeekschrift aan landsvoogdes
• Weigering leidt tot Beeldenstorm
• Gevolg: hertog van Alva moet orde herstellen middels Raad der Beroerten 
• Om vervolgingen te stoppen valt Willem van Oranje Nederlanden binnen:
• 1568: Slag bij Heiligerlee

Uit deze bron blijkt dat de ondertekenaars kritiek hebben op de manier
waarop de Nederlanden worden bestuurd.
Licht dit toe door:
 de kritiek te noemen die in de brief naar voren wordt gebracht, en
 uit de brief af te leiden dat de kritiek zich niet op Filips II zelf richt,

Doelen

Aan het einde van de les kan ik:

• De belangrijkste ontwikkelingen in Steden en Staten en Ontdekkers en Hervormers noemen
• Verklaren waarom Karel V moet centraliseren
• De twee oorzaken van de onvrede in de Nederlanden uitleggen
• Verklaren in welk jaar de Opstand begint
• Het godsdienstbeleid van Willem van Oranje uitleggen
• Het belang van acht gebeurtenissen uit de Opstand uitleggen

1

2

3

4

5

Reformatie

Godsdienstvrede

Het smeekschrift

Den Briel

Heiligerlee

Geef aan op welke twee verschillende manieren de katholieke kerk met
dit decreet de protestantse reformatie wil tegengaan, waarbij je telkens je
antwoord ondersteunt met een andere verwijzing naar de bron.

Doelen

Aan het einde van de les kan ik:

• De belangrijkste ontwikkelingen in Steden en Staten en Ontdekkers en Hervormers noemen
• Verklaren waarom Karel V moet centraliseren
• De twee oorzaken van de onvrede in de Nederlanden uitleggen
• Verklaren in welk jaar de Opstand begint
• Het godsdienstbeleid van Willem van Oranje uitleggen

Opstand

• Na eerste succes mislukt opstand tot...
• 1572: Watergeuzen nemen Den Briel in
• Oranje presenteert dit via propaganda als zijn succes
• Gevolg: Zeeland en grote Hollandse steden sluiten zich bij Oranje aan
• 1574: Ontzet van Leiden 
• Godsdienstbeleid Willem van Oranje: samenwerking katholiek én protestant tegen Spanjaarden -> nationale strijd

Belegering van Leiden door de Spanjaarden wordt gebroken waardoor de Spanjaarden zich tot Utrecht terugtrekken

Opstand

• 1576: Pacificatie van Gent -> succes godsdienstbeleid 
• Mislukt door protestantse arrogantie
• 1578: Unie van Atrecht + Unie van Utrecht
• Utrecht vormt de basis voor de latere Republiek
• 1581: Plakkaat van Verlatinghe 
• Na een jarenlange zoektocht besluit de Staten-Generaal zélf het land te besturen
• 1588: Republiek
• 1588: Armada verslagen 

Pacificatie: samenwerking tussen katholiek (zuid) en protestant (noord) Nederland

Atrecht: Zuidelijke gewesten werken met Spanje verder

Utrecht: Noordelijke gewesten beloven verder te vechten tot de Spanjaarden weg zijn

Unie van Utrecht zweert Filips II af: onafhankelijkheid

Stel: je doet onderzoek naar de oorlogvoering in de Nederlanden tijdens
de Opstand en je vindt deze bron. Op grond van de inhoud van de brief en
de achtergrond van de schrijver beschouw je deze bron als betrouwbaar.
Leg dit uit.