§4 koppelteken en weglatingsstreepje

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Woensdag 11 december 

klas 2G 

Nederlands

§4 spelling

Koppelteken en weglatingsstreepje

Het gaat om dit teken: -

Je gebruikt het om woorden te koppelen en om delen van woorden weg te laten. In deze les leer je wanneer je dit teken kunt gebruiken.

Samenstelling

Samenstelling = een woord dat bestaat uit twee of meer woorden.

rood harig meisje  |  roodharig meisje

grote bos brand  |  grote bosbrand

- als koppelteken

Wanneer wel een streepje en wanneer niet?

autoband   |   auto-ongeluk

chocoladevla    |    chocolade-ijs

radiozender    |    radio-uitzending

- als koppelteken

Regel: samenstellingen schrijf je in principe aan elkaar.

bijvoorbeeld:

voetbal + competitie = voetbalcompetitie

tentamen + stress =  tentamenstress

- als koppelteken

Uitzondering 1:

Je gebruikt een koppelteken als er klinkers botsen, die ook samen een klank kunnen vormen.

bijvoorbeeld:

auto + ongeluk = auto-ongeluk 

politie + academie

1. politie academie
2. politieacademie
3. politie-academie

studie + avond

1. studie avond
2. studieavond
3. studie-avond

gala + avond

1. gala avond
2. galaavond
3. gala-avond

domino + effect

1. domino effect
2. dominoeffect
3. domino-effect

rij + examen

1. rij examen
2. rijexamen
3. rij-examen

- als koppelteken

Uitzondering 2:

Je gebruikt ook een koppelteken als er 3 dezelfde medeklinkers naast elkaar staan.

bijvoorbeeld:

business + strategie = business-strategie

- als koppelteken

Regel 2:

Je gebruikt ook een koppelteken bij bijzondere woordcombinaties

bijvoorbeeld:

doe het zelf + zaak = doe-het-zelfzaak

(Je schrijft de samenstelling met deze combinatie dan wel vast aan de combinatie)

- als koppelteken

Regel 3:

Je gebruikt ook een koppelteken bij letters, cijfers, andere tekens, afkortingen en St. of Sint. Maar niet bij een afkorting die je als woord uitspreekt.

bijvoorbeeld: 

A4-papier, Sint-Antonius,

havoleerling

- als koppelteken

Regel 4:

Je gebruikt een koppelteken bij aardrijkskundige namen

bijvoorbeeld:

Zuid + Holland = Zuid-Holland

- als koppelteken

Regel 5

Je gebruikt een koppelteken bij de voorvoegsels: adjunct-, aspirant-, bijna-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling-, niet-, non-, oud-

Bijvoorbeeld:

oud-burgemeester, interim-directeur.

- als koppelteken

Regel 6:

Je gebruikt een koppelteken bij de voorvoegsels:

anti-, oer-, on- en pro- alleen als er een hoofdletter na komt. Zo niet, schrijf je ze aan elkaar.

bijvoorbeeld: 

oer-Hollands, maar oerknal

- als koppelteken

Regel 7:

Je gebruikt een koppelteken bij samenstellingen met twee gelijkwaardige woorden (het ene woord geeft niet de soort aan, zoals bij 'gewone' samenstellingen).

Bijvoorbeeld: cultureel-maatschappelijk, zwart-wit

- als koppelteken

• Samenstellingen met klinkerbotsing (mango-ijs)
• Onoverzichtelijke samenkoppelingen (kant-en-klaar)
• Letters, cijfers, tekens, afkortingen, St, Sint (CDA-lid, St.-Pieter)
• Aardrijkskundige namen (Noord-Brabant)
• In woorden met bepaalde voorvoegsels, zie boek (non-verbaal)
• 2e deel samenstelling met hoofdletter (anti-Russisch)
• Woorden die uit 2 gelijkwaardige woorden bestaan (café-bistro)

Welk woord is juist?

1. Zuid Amerikaan
2. Zuidamerikaan
3. Zuid-Amerikaan

Welk woord is juist?

1. radio actief
2. radioactief
3. radio-actief

Welk woord is juist?

1. ex vriendin
2. exvriendin
3. ex-vriendin

Welk woord is juist?

1. huis aan huisblad
2. huisaanhuisblad
3. huis-aan-huisblad

Welk woord is juist?

1. navo verdrag
2. navoverdrag
3. navo-verdrag

Welk woord is juist?

1. € teken
2. €teken
3. €-teken

Welk woord is juist?

1. oer brood
2. oerbrood
3. oer-brood

- als weglatingsstreepje

Mavoleerlingen en havoleerlingen.

Nieuwe schoenen en oude schoenen.

- als weglatingsstreepje

Als je een deel van een woord herhaalt, mag je dat deel weglaten. Hiervoor in de plaats zet je een -.

Leesboeken en prentenboeken > lees- en prentenboeken

Meisjesbroeken en meisjesjassen > meisjesbroeken en -jassen

Dit geldt niet voor hele woorden, dan laat je gewoon het woord weg:

Hele broodjes en halve broodjes > hele en halve broodjes

Laat weg wat je weg mag laten:
dorpsstraten en dorpspleinen

Laat weg wat je weg mag laten:
witte bonen, bruine bonen en groene bonen

Laat weg wat je weg mag laten:
opmerkingen en aanmerkingen

Aan de slag.......

Cursus 7, §4:

1. Theorie lezen

2. Opdracht 1 t/m 6 maken