Les 2: Republiek en overzee / wetenschap en kunst

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Les 2: Burgerlijke cultuur

De Republiek en overzee / Wetenschap en Kunst

- Kooplieden & regenten (bestuurders) zijn dezelfde mannen

- Burgemeester A'dam is bijna koning

- Rijke burgerij ziet zichzelf als soort nieuwe adel, gedraagt 

   zich ook zo.

- Politiek ten gunste van de handel (vgl. VVD)

- Handel met voorkennis aan de orde van de dag

- Burgerij bouwt buitenhuizen, maar niet te gek (men blijft 

   calvinistisch!). Ook ter compensatie een goed doel 

   financieren. (Nederland staat ook in die tijd bekend om 

   het goede sociale vangnet.)

- ...........

Deze les:

Klassikaal (± 40 minuten):

-kort nabespreken vragen documentaire

-info: De Republiek / wetenschap en kunst

Zelfstandig (± 30 minuten):

- opdrachten maken

-werken aan woordweb 

Nabespreken

Je belangrijkste
aantekeningen n.a.v.
de documentaire

Belangrijkste aantekeningen
n.a.v. huiswerk (zet in woordweb!):

- Kooplieden & regenten (bestuurders) zijn dezelfde mannen

- Burgemeester A'dam is bijna 'koning'

- Rijke burgerij ziet zichzelf als soort nieuwe adel, gedraagt 

   zich ook zo.

- Politiek ten gunste van de handel (vgl. VVD)

- Handel met voorkennis aan de orde van de dag

- Burgerij bouwt buitenhuizen, maar niet te gek (men blijft 

   calvinistisch!). Ook ter compensatie een goed doel 

   financieren. (Nederland staat ook in die tijd bekend om 

   het goede sociale vangnet.)

- ...........

Hoe zit H5 'Burgerlijke cultuur van Nederland - 

17e eeuw' in elkaar?

5.1   De republiek en overzee (TW 3) - start vandaag

5.2  Stad en burgerij (TW 3)

5.3  Huis en haard (Let op: TW 4!)

De toets in TW3 bestaat dus uit 5.1 en 5.2 EN de laatste stof van Cultuur van de Kerk (zie planner in Teams voor details)

Godsdienst in de Republiek

• Calvinisme: vorm van protestantisme naar de leer van Calvijn: andere uitleg van de Bijbel (mens is verantwoordelijk voor eigen daden").
• Katholieke geloof wordt gedoogd (dus oogluikend toegestaan). NL is daarom een toevluchtsoord voor godsdienstvluchtelingen (vb. uit Antwerpen)

Calvinisme slaat aan in NL! Niet alleen als geloof, ook als leefwijze: vroomheid, hard werken, eerlijkheid en ernst.

Over Zee

• De handel breng de Nederlanders naar de Oostzee, Azië (VOC) en Amerika (WIC).
  
• Om de Nederlandse dominante positie in de handel te behouden, worden zeeslagen, slavernij en uitbuiting niet gemeden.
  
• De handel levert Nederland o.a. specerijen, tulpen (rage!), exotisch fruit, porselein, zijde en sits op.
  
• Specialisatie in de schilderkunst: zeegezicht / zeestuk: voedt de nationale trots.
  

Over Zee

De handel breng de Nederlanders naar Azië (VOC) en het en Amerika (WIC).

Om de Nederlandse dominante positie in de handel te behouden, worden zeeslagen, slavernij  en uitbuiting niet gemeden.

De handel levert Nederland o.a. specerijen, tulpen (rage!), fruit, lakwerk, porselein, zijde en sits op.

Bekijk de 2 afbeeldingen. Wie / wat is het onderwerp in beide schilderijen?

Wat voor soorten schilderijen zijn dit, (portret of stilleven)?

350 jaar later

Wat gebeurt er met de vormgeving?

Wat gebeurt er met de voorstelling?

Wat gebeurt er met de betekenis van het werk?

Wat zien we hier voor soort schilderij?

Schildergenre: schuttersstuk

• Schutterijen waren ooit verdediging (vgl. politie), rond 1600 was het 'een clubje' rijke burgers
• Portretten van de groep -> schuttersstuk 
• Typisch Nederlands genre

Barok NL: schilderkunst kenmerken

• Licht-donker contrast (clair obscur)


• Gedetailleerde stofuitdrukking
• wereldlijk / burgerlijk onderwerp
• naturalistisch​
• dynamische beweging, diagonale lijnen
• interactie tussen figuren onderling en met beschouwer

Welke kenmerken zijn van toepassing op 'De Vaandeldrager' van Rembrandt?

Benoem de kenmerken van de barok die je terugziet in 'De Vaandeldrager' (zie slide 17).

Rijksmuseum: Schuttersstukken

Opstand tegen Spanje / geuzenliederen

• NL'ers verzetten zich tegen de katholieke Spaanse bezetter. 
• De Tachtigjarige Oorlog breekt uit (1568)
• De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden wordt uitgeroepen (1588)
• Twaalfjarig bestand (1609 - 1621)
• Vrede van Munster (1648)

• NL heldendaden tijdens de opstand worden bezongen in geuzenliederen: bv. Wilhelmus
• De oudste gedrukte versie van het Wilhelmus is te vinden in een Geuzenliedboek van 1577. Daar staat bij: 'Naar de wijze van Chartres' (Op de melodie van 'Chartres'). 'Chartres' was het Franse liedje waarin soldaten de hugenoten (Franse protestanten) uitlachen na hun mislukte aanval op de stad Chartres.

Het Wilhelmus nu. Welke muzikale verschillen hoor je met de Chartres-versie? 

Wetenschap 1

Wetenschap komt tot grote bloei door:

- staatsvorm: geen vorst / staatsgodsdienst die de wetten voorschrijft, dus tolerante houding;

- invloed van humanisme;

- rijkdom (geld voor onderzoek);

- contact met andere landen / culturen.

Kunst en wetenschap zijn veel meer 'een' dan tegenwoordig!

Vermeer maakte waarschijnlijk gebruik van de 

camera obscura

Wetenschap 2

• 1575: eerste universiteit (Leiden) wordt opgericht
  
• empirisch onderzoek (onderzoek op basis van eigen waarneming en experimenten) wordt belangrijk
• wetenschap is nog sterk gekoppeld aan religie: onderzoek naar de goddelijke natuur 
• NL uitvindingen/ontdekkingen: microscoop, telescoop, 

De anatomische les, Rembrandt van Rijn

Maria Sybilla Merian:

plaat uit Metamorphosis insectorium Surinamensium ((1705) 

Verzamelwoede

Rariteitenkabinetten (ook verzameld door rijke burgers) met:

• artificialia: objecten door de mens gemaakt 
  
• naturalia: bijzondere (vaak exotische) vondsten uit de natuur
  

Statussymbool, pronkzucht.

Zelfstandig werken

-Maak de vragen op de volgende slides. Zoek eventueel meer informatie op (boek, internet). Antwoord in je schrift. (straks nabespreken)

-Vul je woordweb aan met alle info uit deze les (voeg bij het deelonderwerp 'kunst' ook 'wetenschap'toe)

VRAAG 1

Aan het begin van de zeventiende eeuw ontstaat er in het noorden van de Nederlanden een economische bloeitijd. Amsterdam is daarvan het centrum. Dit gebeurt ondanks de opstand tegen de Spaanse vorst. Het conflict werkt zelfs in het voordeel van Amsterdam. Leg dit uit.

VRAAG 2

In 1588 tekenen de noordelijke zeven gewesten hun onafhankelijkheidsverklaring en vestigen daarmee de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Republiek is een federatie van zeven formeel soevereine staten: de Provinciën. Deze staatsvorm bevordert de tolerante houding van de Nederlanders ten opzichte van anderen.

Geef hiervoor een verklaring. 

VRAAG 3

Men is in Nederland lange tijd erg trots op de verrichtingen van de VOC. Tegenwoordig wordt de term ‘VOC-­‐mentaliteit’ echter door velen met gemengde gevoelens bezien.

 Geef hiervoor een verklaring.

VRAAG 4

Een vergelijkbaar handelsinstituut dat ongeveer in dezelfde periode ontstaat, de WIC, roept tegenwoordig nog meer afkeer op.

Leg uit waarom. 

VRAAG 5

In vrijwel alle landen van Europa zijn in de zeventiende eeuw twee verschillende instituten die hoofdzakelijk opdrachten verstrekken aan kunstenaars. In Nederland kent men een afwijkende situatie in die periode wat consequenties heeft voor de ontwikkeling van de kunsten.

Welke instituten zijn de traditionele opdrachtgevers in de rest van Europa en hoe wijkt de situatie in Nederland af?

Woordweb deel 2

-Vul je woordweb aan met alle info uit deze les (voeg bij het deelonderwerp 'kunst' ook 'wetenschap' toe)

Op de volgende slide staat ook nog wat losse info.

Verdiepende extra's

Gebruik de volgende slides om extra grip te krijgen op het onderwerp!