Zinsontleden

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Zinsontleden in kleine stapjes

Los van de methode ga ik je uitleggen hoe je het ontleden van zinnen onder de knie kan krijgen.

Stap 1

- Zoek de persoonsvorm in de zin?

Wat is de pv en hoe vind je deze?

- Als je de tijd van de zin verandert, het werkwoord dat verandert is de pv.

vb. Joop zit naast de deur.    pv = zit

Deze zin staat in de tegenwoordige tijd.

Dezelfde zin in de verleden tijd.

Joop zat naast de deur.    pv = zat 

PV vinden

Op de vorige pagina staat dat je de zin van tijd kunt veranderen om de pv te vinden.

Je kunt ook de zin van enkelvoud naar meervoud zetten.

vb. Jeroen zit naast de deur. 

Jeroen is maar 1 persoon, dus enkelvoud

Jeroen en Babet zitten naast de deur.

Jeroen en Babet zijn meerdere personen, dus meervoud

Het werkwoord dat verandert is de persoonsvorm (pv)

Stap 2 

Als je de pv hebt gevonden, ga je op zoek naar het onderwerp (o)

Je vindt het O als je jezelf de vraagt stelt: wie of wat + pv

vb. Jeroen zit naast de deur

Jeroen zat naast de deur.                       pv = zit

Wie zat?  Jeroen, dus Jeroen is het onderwerp (O)

Wat hoort waarbij?

Kijk naar het gekleurde woord.

Persoonsvorm

Onderwerp

De voorraad werd elke middag aangevuld.

Is altijd een ww

Kan een persoon zijn

Wil je gaan zitten?

Moeder gooide de soep weg.

Kun je vervoegen

De voorraad werd elke middag aangevuld.

Moeder gooide de soep weg.

Stap 3

Werkwoordelijk gezegde

Je weet nu hoe je de pv en het o vindt in de zin.

Voor het werkwoordelijk gezegde (wwg) heb je alle werkwoorden nodig, in de zin. Er kunnen heel veel ww in een zin zitten.

Sowieso hoort de pv altijd tot het wwg.

vb. De voorraad werd elke middag aangevuld.

Verander de tijd van de zin.  De voorraad wordt elke middag aangevuld.     pv= wordt

Wie werd?  De voorraad = o

wwg?   pv = werd en het andere werkwoord is aangevuld   dus wwg = werd aangevuld

Het zou eigenlijk wel moeten gebeuren.

pv = zou

o = het

wwg = zou  moeten gebeuren

In welke zinnen staat het wwg juist aangegeven?

Juist

Onjuist

Mijn moeder is geweest.

Is de les niet gegeven?

In het huis wordt een keuken gebouwd.

Is Jeroen toch naar het werk gegaan?

Durf jij daar te blijven staan?

Hij had daar moeten staan.

Jumbo zal de prijzen weer verhogen.

Hij zou ons dat al eerder hebben aangeboden.

Stap 4

Lijdend voorwerp

Je kunt nu toch al heel veel aanwijzen in de zin.

pv = werkwoord, de tijd van de zin veranderen, het ww dat verandert is de pv

o = Wie of wat + pv = onderwerp (is vaak een persoon)

wwg = pv + alle andere ww in de zin

LV = Wie of wat + wwg + o

Enkele voorbeelden

Hij maakt zijn huiswerk.

pv = tijd veranderen... Hij maakte zijn huiswerk.   pv = maakt

o = Wie  of wat + pv. Wie maakt?  o = hij

wwg = pv + alle andere ww in de zin... pv = maakt, verder geen ww

lv = Wie of wat + wwg + o?  Wat maakt hij?  lv = zijn huiswerk.

LET OP, het lv kan uit meerdere woorden bestaan.

Enkele voorbeelden

De jongens gooiden sneeuwballen.

pv = de jongens gooien sneeuwballen.    pv = gooiden

o = Wie + pv?   Wie gooiden?    o = de jongens

wwg =  pv + andere ww       wwg =  gooiden

lv = Wie of wat + wwg + o? Wat gooiden de jongens?   lv = sneeuwballen

Ze waarschuwden hem niet op tijd.
lv = ??

Ik koop appelmoes.

O

PV

WWG

LV

appelmoes

koop

Ik

Ik ben komen lopen.

O

PV

WWG

LV

komen

ben

Ik

lopen.

Piet en Jan eten pindakaas.

O

PV

WWG

LV

eten

Piet

pindakaas

en Jan

Ik geef een mooie cadeau.

O

PV

WWG

LV

een mooi

cadeau

Ik

geef

Stap 5

Meewerkend voorwerp

Wat kunnen we al benoemen in de zin?

stap 1 = pv (de zin in een ander tijd zetten, het ww dat verandert is de pv)

stap 2 = O ( Wie of wat + pv, het antwoord is het onderwerp)

stap 3 = wwg (pv en alle andere ww in de zin, dit kunnen er best veel zijn)

stap 4 = lv (Wie of wat + wwg + o, het antwoord is het lijdend voorwerp

stap 5 = mv (Wie of wat + wwg + o + lv, het antwoord is het meewerkend voorwerp)

                          ( Je mag je ook afvragen "aan wie" of "voor wie")

MV

vb. Ik geef aan Piet een mooi cadeau.

Ga ook alle stappen weer bij langs;

stap 1 = pv (zet de zin in een andere tijd)     Ik gaf aan Piet een mooi cadeau.                pv = geef

stap 2 = o ( Wie of wat + pv)  Wie gaf?                                                                                                 o =  Ik

stap 3 = wwg (pv + alle andere ww in de zin)                                                                                   wwg = geef

stap 4 = lv  (Wie of wat + wwg + o) Wat geef ik?                                                                               lv = een mooi cadeau

stap 5 = mv (Wie of wat + wwg + o + lv) Wie gaf ik een mooi cadeau?                                  mv = aan Piet

                          (aan wie of voor wie)  Aan wie gaf ik een mooi cadeau? 

Nog een zin oefenen

vb.  De leerling geef ik een schop.

Ga ook alle stappen weer bij langs;

stap 1 = pv (zet de zin in een andere tijd)   De leerling gaf ik een schop.                                 pv = gaf

stap 2 = o ( Wie of wat + pv) Wie gaf?                                                                                                        o = ik

stap 3 = wwg (pv + alle andere ww in de zin)                                                                                         wwg = gaf

stap 4 = lv (Wie of wat + wwg + o)  Wie of wat gaf ik?                                                                          lv = een schop

stap 5 = mv (Wie of wat + wwg + o + lv)  Wie gaf ik een schop?                                                      mv =  de leerling

                          (aan wie of voor wie) Aan wie gaf ik een schop?

Geeft zij een knikker aan Tim?

O

PV

WWG

LV

MV

een knikker

aan Tim

Geeft

zij

Theo bouwde voor Marc een website.

O

PV

WWG

LV

MV

bouwde

Theo

een website

voor Marc

Je had het antwoord kunnen weten.

O

PV

WWG

LV

MV

Je

kunnen

weten

het antwoord

had

Wil je me de bedoeling uitleggen?

O

PV

WWG

LV

MV

uitleggen

wil

je

me

de bedoeling

Stap 6

Bijwoordelijke bepaling

Als je de eerste 5 stappen beheerst, is deze stap heel makkelijk.

Het gaat nu om de "rest" van de zinsdelen.

De bwb zegt iets over waar, wanneer, waardoor, waarmee, waarnaar, hoe en hoeveel.

Eigenlijk zijn dit de zinsdelen die je niet in de eerste 5 stappen kunt zetten.

Zonder de bwb blijven de zinnen ook goed 'lopen'.

Het lijkt moeilijker dan dat het is.

Ff oefenen

vb. Heb jij ook een goed cijfer behaald?

Ga ook alle stappen weer bij langs;

stap 1 = pv (zet de zin in een andere tijd) Had jij ook een goed cijfer behaald?           pv = heb

stap 2 = o ( Wie of wat + pv) Wie had?                                                                                             o = jij

stap 3 = wwg (pv + alle andere ww in de zin)                                                                               wwg = heb behaald

stap 4 = lv (Wie of wat + wwg + o) Wat heb jij behaald?                                                           lv = een goed cijfer

stap 5 = mv (Wie of wat + wwg + o + lv) 

                          (aan wie of voor wie)  Aan wie of voor wie heb jij een goed cijfer behaald?   Je kunt op deze zin geen antwoord geven,

                                                                                                                                                                                      er zit geen MV in.

stap 6 = bwb (alle overige zinsdelen) Welke woorden heb je nog over?                               bwb = ook

Ff oefenen zin 2

vb. Na de onweersbui kwam ze snel naar huis.

Ga ook alle stappen weer bij langs;

stap 1 = pv (zet de zin in een andere tijd)  Na de onweersbui komt ze snel naar huis.                      pv= kwam

stap 2 = o ( Wie of wat + pv)  Wie kwam?                                                                                                                 o = ze

stap 3 = wwg (pv + alle andere ww in de zin)                                                                                                         wwg = kwam

stap 4 = lv (Wie of wat + wwg + o) Wie of wat kwam ze?                                                                                   lv = geen  antwoord, dus  geen lv      stap 5 = mv (Wie of wat + wwg + o + lv) 

                          (aan wie of voor wie)            Aan wie of voor wie kwam ze?                                                       mv = geen antwoord, geen mw in.

stap 6 = bwb (alle overige zinsdelen) Welke woorden heb je nog over?                                                    bwb =  na de onweersbui, snel,                                                                                                                                                                                                                             naar huis

JE ZIET NU DAT ER MEERDERE BWB'S IN EEN ZIN KUNNEN ZITTEN!!!

Hans zit op een mooi bankje.

O

PV

WWG

LV

MV

BWB

zit

Hans

op een mooi bankje

Ik zie een mooie, rode auto op het fietspad rijden.

O

PV

WWG

LV

MV

BWB

rijden

een mooie, rode auto

op het fietspad

zie

Ik

Vanmorgen heeft hij haar het nieuws verteld.

O

PV

WWG

LV

MV

BWB

hij

vanmorgen

haar

het nieuws

verteld

heeft

En wat moet je kunnen en kennen voor de toets?

- Je moet alle onderdelen kunnen benoemen in de zin.

- Je moet de zin verdelen in zinsdeelstukken, dit leg ik op de volgende dia uit.

- Je moet kunnen uitleggen hoe je de verschillende onderdelen kunt vinden.

- LEER HET STAPPENPLAN UIT JE HOOFD!!!

Een zin verdelen

- Je moet een zin in zinsdeelstukken kunnen verdelen.

Hoe doe je dit?

- Als een stap hebt gevonden, uit het stappenplan, is dit een zinsdeel.

- Zet ieder stap tussen haakjes en je hebt alle zinsdelen gevonden.

ff oefenen

vb. Heb jij ook een goed cijfer behaald?

Ga ook alle stappen weer bij langs;

stap 1 = pv (zet de zin in een andere tijd) Had jij ook een goed cijfer behaald?           pv = heb / Heb /jij ook een goed cijfer behaald?

stap 2 = o ( Wie of wat + pv) Wie had?                                                                                             o = jij / Heb /jij/ ook een goed cijfer behaald?

stap 3 = wwg (pv + alle andere ww in de zin)                                                                                      wwg = heb behaald

                                                                                                                                                                                    / Heb /jij ook een goed cijfer /behaald/?

stap 4 = lv (Wie of wat + wwg + o) Wat heb jij behaald?                                                                 lv = een goed cijfer

stap 5 = mv (Wie of wat + wwg + o + lv)                                                                                                     / Heb /jij ook/ een goed cijfer /behaald?

                          (aan wie of voor wie) Aan wie of voor wie heb jij een goed cijfer behaald? Je kunt op deze zin geen antwoord geven,

                                                                                                                                                                                      er zit geen MV in.

stap 6 = bwb (alle overige zinsdelen) Welke woorden heb je nog over?                                   bwb = ook

/ Heb /jij /ook / een goed cijfer / behaald /?

1 en 3   2     6           4                               3