§3.4 t/m §3.6 Water in Nederland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Water, §3.4 t/m §3.6.

Maak tijdens de uitleg een aantekening!

Hierna: leerdoelen.

In deze les kun je 15 punten verdienen!

Aan het eind:

1. kun je een aantal kenmerken benoemen van rivieren en polders in Nederland; 

2. weet je hoe in Hoog- en Laag-Nederland drinkwater gewonnen wordt; 

3. begrijp je hoe de maatregelen van Ruimte voor de Rivier werken;

4. kun je via een poll benoemen wat jij vanaf morgen gaat doen om jouw waterverbruik te verminderen;

Hierna: uitleg Water in rivieren en polders

Water in rivieren en polders:

Zonder dijken en duinen staat de helft van Nederland onder water.

Nederland is een delta Δ: een plek waar veel rivieren bij mekaar komen nèt voordat de rivieren de zee ingaan.

• Ken jij een aantal rivieren in Nederland? 

Als het waterpeil in rivieren snel stijgt, noem je dit een piekafvoer.

Verder is Nederland hèt land van de polders (4000!). 

Een polder ligt onder NAP.

Er komt water in de polder via 1. neerslag en 2. kwelwater (water dat onder de dijk door stroomt)..

Dit overtollige water wordt wordt met een gemaal gemalen in een boezem (een plek, bv een rivier, om overtollig polderwater op te vangen.

Hierna uitleg (on)bedijkte rivieren 

(o.a komgronden en oeverwallen)

Overwallen: natuurlijke oevers die door de rivier zelf zijn gemaakt door laagjes zand langs de oever te leggen.

Komgrond: bestaan uit klei en liggen iets verder van de rivier dan de overwallen.

Hierna uitleg drinkwater en watertekorten

Drinkwater en watertekorten:

A. Hoe kom je aan drinkwater in Laag-Nederland?

De grond in Laag-Nederland is van veen en klei. Hier is het water vaak brak (combi van zoet en zout water). Daarom wordt drinkbaar water gevonden via:

1. oppervlaktewater: riveren, plassen, sloten en meren;

2. Duinwater: gemengd met oppervlaktewater. 

B. Hoe kom je aan drinkwater in Hoog-Nederland?

De grond in Hoog-Nederland is van zand, waardoor het water makkelijk naar de bodem zakt. De zandkorrels hebben een filterende werking, zodat het water schoner wordt. Na verdere zuivering van waterzuiveringsinstallaties is het water drinkbaar. 

Hierna: filmpje uitleg debiet, regiem, verval en verhang van een rivier (2 min)

Hierna: sleepvraag.

Sleep de woorden naar de juiste plek in de afbeelding:

zoetwaterzak

brak water

zout water

duinen

In de duinen langs de Nederlandse Noordzeekust zit een ondergrondse zoetwatervoorraad. Drinkwaterbedrijven winnen water uit de duinen nadat het water in de duinen door … 1 … (het zand / de klei) gefilterd is.

Drinkwaterbedrijven pompen vooral … 2 … (grondwater / oppervlaktewater) de duinen in. Na een aantal weken wordt het water weer opgepompt.

Als het water uit de diepere grondlagen van de duinen wordt opgepompt, kan het water 

… 3 … (te vervuild / te zout) zijn voor gebruik.

Sleep de drie vinkjes naar de drie goede antwoorden;

Hierna; meerdere quizvragen.

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

In Nederland wordt op verschillende manieren drinkwater gewonnen.

Waar staan de vormen van drinkwaterwinning juist bij de

legenda-omschrijving? 

1. herkomst drinkwater P: duinwater herkomst drinkwater Q: grondwater, herkomst drinkwater R: oppervlaktewater.
2. herkomst drinkwater P: oppervlaktewater herkomst drinkwater Q: grondwater, herkomst drinkwater R: duinwater.
3. herkomst drinkwater P: duinwater, herkomst drinkwater Q: oppervlaktewater, herkomst drinkwater R: grondwater.
4. herkomst drinkwater P: grondwater, herkomst drinkwater Q: duinwater, herkomst drinkwater R: oppervlaktewater.

Een krantenartikel uit 2021:

"Friese boeren mogen weer beregenen. Het waterschap in Friesland heeft per direct het beregeningsverbod opgeheven. De afgelopen dagen is er behoorlijk wat neerslag gevallen, maar hevige buien bleven uit.

In de afgelopen paar dagen viel gemiddeld zo’n 45 millimeter neerslag in dit waterschap. De tekorten zijn daarmee voorlopig verleden tijd".

In bovenstaand artikel staat dat de neerslag, na een lange droge periode, geleidelijk is gevallen. 

Dat de neerslagintensiteit niet zo hoog was, wordt gunstig genoemd."

Waarom is dat gunstig?

Hierna: sleepvraag

1. omdat de nuttige neerslag dan kleiner is
2. omdat er meer water afstroomt
3. omdat er meer water in de bodem infiltreert
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist.

Hierna: filmpje de Nederlandse rivieren getemd (+2 min).

De totale hoeveelheid water die een rivier afvoert op een bepaalde plek per tijdseenheid (bv per seconde).

De schommelingen in de waterafvoer van een rivier.

De verhoogde afvoer van een rivier.

het hoogteverschil van een rivier gemeten over de afstand tussen punt A en punt B.

het hoogteverschil van een rivier gemeten over 1 kilometer.

Het neerleggen/ bezinken van bv zand, klei en kiezelsteentjes op plekken in de rivier waar de stroomsnelheid erg traag is.

Debiet

Regiem

Piekafvoer

Verval

Verhang

Sedimentatie

Hierna: sleepvraag.

Sleep de begrippen naar de juiste plek in de afbeelding:

Uiterwaarden

Winterdijk

Binnendijks gebied

Zomerdijk

Kribben

Zomerbed

In de afbeelding zie je een dwarsdoorsnede van een rivier. 

Sleep de woorden naar de juiste plek:

Hierna: filmpje Gevaren van rivieren in Nederland (+2 min)

winterbed

binnendijks gebied

hoogwaterpeil

uiterwaard

krib

winterdijk

laagwaterpeil

zomerbed

zomerdijk

Sleep de begrippen naar de juiste afbeelding:

Hierna: 3 quizvragen.

Overloopgebied

Nevengeul

Waterkering

Verstening

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

In de zomer van 2023 viel er in Zuid-Limburg in korte tijd heel veel regen, waardoor het riviertje de Geul overstroomde. De hevige regenval veroorzaakte in korte tijd een … 1 … (stormvloed / piekafvoer).

De Geul heeft in Valkenburg … 2 … (veel / weinig) ruimte, waardoor het waterpeil te snel steeg.

1. 1. stormvloed, 2. veel
2. 1. stormvloed, 2. weinig
3. 1. piekafvoer, 2. veel
4. 1. piekafvoer, 2. weinig

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

In de afbeelding zijn de cijfers 1, 2 en 3 in het rivierengebied aangegeven.

Over de afbeelding  worden twee uitspraken gedaan.

Uitspraak 1: cijfer 2 en cijfer 3 staan in de uiterwaarden en cijfer 1 niet.

Uitspraak 2: door erosie komen de uiterwaarden in Midden-Nederland

 steeds lager te liggen. 

Hierna: sleepvraag.

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken zijn juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist.

In de afbeelding staan vier foto’s met wateroverlast in Nederland.

Sleep de oorzaken van de wateroverlast naar de juiste foto:

Hierna: uitleg Waterbeheer, 

o.a. Waterschappen

hoge waterstand

doorbreken van de dijk

riool van het water niet verwerken

overstroming van de rivier

Waterbeheer:

Nederland is een echt waterland!

Om 'droge voeten' te houden moet iedereen die een huis bezit waterschapsbelasting betalen.

Wij zijn het enige land op de wereld met waterschapsbelasting! Hiermee kan de Rijkswaterstaat (bestaand uit 21 waterschappen) projecten betalen, bv

- de Zuiderzeewerken;

- de Deltawerken en andere stormvloedkeringen;

1 x per 4 jaar moet ik stemmen op de Waterschapsverkiezingen. Ik weet nooit waar ik op moet stemmen. Ben ik de enige in Nederland?

Hierna: filmpje Wat doen de Waterschappen en wat zijn de Waterschapsverkiezingen? - NOSop3 (+2 min)

Ruimte voor de Rivier

De Rijkswaterstaat betaalt dus met de waterschapsbelasting grote waterprojecten als de Deltawerken en Zuiderzeewerken waar Nederland wereldberoemd mee is geworden!

Sinds 2006 is er een nieuw project: Ruimte voor de Rivier.

Hierna: filmpje 'welke maatregelen in het kader van Ruimte voor de Rivier bestaan er'? (+2 min)

Sleep de maatregelen in het kader van 'Ruimte voor de Rivier' naar de juiste afbeelding:

Hierna: een open vraag.

Dijkverlegging

Uiterwaardvergraving

Zomerbedverdieping

Kribverlaging

Aanleggen nevengeul

Waterberging

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

In de Millingerwaard is in het kader van Ruimte voor de Rivier een maatregel genomen.

Welke maatregel is hier genomen?

Klik op de afbeelding om in te zoomene.

Over de afbeelding worden drie uitspraken gedaan.

Uitspraak 1: na uiterwaardvergraving neemt het waterbergend vermogen van het buitendijks gebied toe.

Uitspraak 2: dijkverlegging wordt vooral toegepast in dichtbevolkte gebieden.

 Uitspraak 3: wanneer Duitsland uiterwaardvergraving en dijkverlegging toepast langs de Rijn, wordt de kans op overstromingen in Nederland groter. 

1. 1. juist, 2. juist, 3. onjuist
2. 1. juist, 2. onjuist, 3. juist
3. 1. onjuist, 2. juist, 3. onjuist
4. 1. juist, 2. onjuist, 3. onjuist

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

Als de uiterwaarden bij Deventer worden afgegraven, is het effect van

deze maatregel ook te merken bij andere plaatsen aan de IJssel.

Bij welke plaatsen is dit effect het grootst? 

1. bij Zwolle en Kampen
2. bij Zutphen en Kampen
3. bij Velp en Kampen
4. bij Velp en Zwolle

In de afbeelding staan vier maatregelen in het kader van Ruimte voor de Rivier.

Sleep de vier maatregelen naar de juiste afbeelding:

Hierna: filmpje Wat ga jij vanaf morgen doen om het waterverbruik te minderen? (+ 1 min). Daarna poll.

 dijkverlegging

uiterwaard-vergraving

kribverlaging

zomerbed-verdieping

Wat ga jij vanaf morgen doen om minder water te verbruiken?

De kraan dichtdraaien tijdens het tandenpoetsen

1 minuutje korter douchen

Minder vlees eten

Pas wassen als de wasmachine vol zit

De tuin besproeien met regenwater

Nog iets anders, namelijk....