8.5 Sociale kwestie

• Taal
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Havo 4

8.5 De sociale kwestie

Lesdoelen:

In deze les leer je:

- over de slechte leef- en werkomstandigheden van arbeiders.

- welke meningsverschillen er waren over de sociale kwestie.

- hoe een begin werd gemaakt met de verzorgingsstaat

Kenmerkend aspect:

1. Discussies over de sociale kwestie.

2. De opkomst van emancipatiebewegingen.

8.5 De sociale kwestie

De leef- en werkomstandigheden van arbeiders

Socialist Friedrich Engels 1844;

'Manchester is de hel op aarde. Een stad vol bleke, in lompen gehulde mannen, vrouwen en kinderen, die woonden in nauwe straatjes vol modderpoelen en afval.'

Schrijver Charles Dickens - Oliver Twist 1838

Verhaal over weesjongen Oliver die in onmenselijke armoede leeft. Het enorme verschil tussen rijk en arm komt hierin duidelijk naar voren.

Slechte woonomstandigheden industriesteden:
- oude stadscentra vol armzalige woningen
- aan de rand slechte rijtjeshuizen en woonkazernes.
- permanente smog
- slechte hygiëne en gebrek aan schoon water.

Charles Dickens

Friedrich Engels

Neel Poff, die opgroeide in een kelderwoning beschreef haar huis als volgt: "Een kamer waar de zon nooit doordrong; 's winters was het een grot vol nattigheid en 's zomers werden we ziek van de klamme hitte. In een hoek stond een ton die het gezin tot plee diende, in de andere ton kwamen de vuile luiers en verder alle rommel die je in zo'n onderkomen kon verwachten. De rook van vaders pijp en de uitwasemingen van tien arme mensen maakte dat je in de kamer aan één stuk door naar lucht zat te happen." (1)

Krotwoningen in Amsterdam

8.5 De sociale kwestie

De leef- en werkomstandigheden van arbeiders

Slechte werkomstandigheden in de fabrieken en mijnen:

- elk jaar duizenden doden door ongelukken met machines en bedrijfsongevallen.

- weduwen, invaliden, bejaarden en werklozen geen inkomen.

- massaal ontslag (geen bescherming) bij bijv. een economische crisis.

- lage lonen --> kinderarbeid
- door de te lage lonen waren arbeidersgezinnen ondervoed.

8.5 De sociale kwestie

Bekijk de video vanaf 9:27.

8.5 De sociale kwestie

Discussies

In de 19e eeuw ontstonden discussies over de sociale kwestie.
- slechte leef- en werkomstandigheden van de arbeiders.

Armoede platteland < --> armoede steden --> armoede nu zichtbaar! rijk en arm leven                                                                                   naast elkaar. Twee naties naast elkaar,                                                                                     zonder sympathie.

Liberalen	Socialisten	Confessionelen
Arbeiders zijn als zelfstandige individuen zelf verantwoordelijk voor hun lot. Sociale kwestie lost zichzelf op wanneer de economie blijft groeien.	Armoede was het gevolg van het kapitalisme. Armoede kan alleen verdwijnen als het kapitalisme werd afgeschaft.	Wijzen het kapitalisme niet af, maar gevolgen verzachten. Werkgevers en arbeiders moeten de sociale kwestie samen oplossen (niet de overheid). Gaan uit van de waarden van goede christenen.

8.5 De sociale kwestie

Het begin van de verzorgingsstaat

Gevolg discussies over de sociale kwestie --> ingrijpen overheden;
- GB: * vanaf 1833 komst sociale wetten. (tegen kinderarbeid).
          * 1854 aanleggen waterleiding en riolering om de volksgezondheid te verbeteren.

- NL: vanaf 1874 sociale wetten. --> kamerlid Samuel van Houten
'kinderwetje van Houten' verbood kinderen onder de 12 jaar te werken in de fabrieken en werkplaatsen.

- DU: wetten voor sociale zekerheid: --> eerste land met opbouw verzorgingsstaat:
* vanaf 1833 voerde Bismarck de verplichte ziektekostenverzekering in. Premie betaald door werkgever en werknemer --> arbeiders krijgen bij ziekte een uitkering. 

* vanaf 1834 verplichte ongevallenverzekering 

* vanaf 1889 ouderdomspensioen --> alle mannen boven de 70.

Samuel van Houten

8.5 De sociale kwestie

Het begin van de verzorgingsstaat
Sociale kwestie loopt af:
- door de economische groei nam armoede af --> voorspelling liberalen.

- emancipatie van de arbeiders door samen te werken in vakbonden. Met stakingen en onderhandelingen dwongen zij betere werkomstandigheden af.

- lonen v/d arbeiders verdubbelden in NL tussen 1860 en 1900.

Geef aan wat er bedoeld werd met de sociale kwestie.

Beschrijf de 19e-eeuwse leefomstandigheden en de werkomstandigheden van de arbeiders in de westerse steden elk met twee voorbeelden

Armoede werd in de 19e eeuw als een probleem gezien. Geef daarvoor een verklaring.

Geef telkens per politieke stroming aan wat aanhangers als oorzaak en oplossing van de sociale kwestie zagen.
- liberalen
- socialisten
- confessionelen
- linkse liberalen

Geef een Nederlands en een Duits voorbeeld van sociale wetten waarmee begonnen werd aan de opbouw van een verzorgingsstaat.

Noem nog twee ontwikkelingen die zorgden voor het kleiner worden van de sociale kwestie.

Werk het leerdoel volledig uit.
- over de slechte leef- en werkomstandigheden van arbeiders.

Werk het leerdoel volledig uit.
- welke meningsverschillen er waren over de sociale kwestie.

Werk het leerdoel volledig uit.
- hoe een begin werd gemaakt met de verzorgingsstaat