TAAL IN BEWEGING: Les 2

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

TAAL IN BEWEGING

Vandaag

Boekdrukkunst

Het Nederlands zoals het hoort - het ontstaan van standaardtaal

Lesdoel

Ik kan het belang van de boekdrukkunst in eigen woorden weergeven.

Ik kan de boekdrukkunst situeren in tijd.

Boekdrukkunst

We kijken naar een kort fragment. 

Opdracht: Formuleer een antwoord op ‘Wat was het belangrijkste gevolg van de uitvinding van de boekdrukkunst?’

Wat was het belangrijkste gevolg van de uitvinding van de boekdrukkunst?

Maak de BookWidget uit je cursus p. 6.

Oudnederlands (500 n.Chr. - 1000)

Uit het Germaans ontstonden nieuwe talen. Dit gebeurde omdat Germaanse stammen zich begonnen te verspreiden over een groter gebied. Hierdoor viel de taal steeds meer uiteen in onderling van elkaar verschillende dialecten. 

Een van die dialecten was het Oudnederlands. Van deze taal zijn er bewijzen dat de taal is gesproken, maar er is bijna niets uit die tijd bewaard gebleven. Het oudst bekendste zinnetje uit die tijd is: Maltho thi afrio lito. Wat ongeveer betekent: Ik meld je: ik bevrijd (je), laat. Deze zin werd gebruikt in de rechtspraak om een halfvrij persoon vrij te spreken. 

Oudnederlands (500 n.Chr. - 1000)

Er ontstaan steeds meer herkenbare woorden die wij ook nog gebruiken omdat mensen met elkaar eenzelfde taal gaan spreken. 

Eerste typische woorden voor het Nederlands, zoals huova voor hoeve. 

En van de oudste "Nederlandse" teksten, Hebban olla vogala, dateert uit ongeveer 1100.

                                                                                                 Hedendaags Nederlands:

Hebban olla vogala nestas hagunnan                  Alle vogels zijn met hun nesten begonnen

hinase hi(c) (e)nda thu                                                  Behalve jij en ik

uu(at) unbida(n) (uu)e nu                                             Waar wachten we nog op

Het zou een liefdesgedicht zijn dat geschreven is door een monnik.

Middelnederlands (1150-1500)

Het Oudnederlands werd tot halverwege de twaalfde eeuw gesproken. 

Tussen 1200 en 1500 sprak men Middelnederlands. Er was nog wel onderscheid in verschillende dialecten, zoals het Brabants, het Vlaams, het Limburgs, het Hollands, maar onderling konden ze elkaar verstaan. 

De elite en de geestelijkheid sprak Latijn. Dit was ook de taal waarin er geschreven werd. 

Toch gingen steeds meer mensen schrijven in de eigen taal, het Middelnederlands.

De spelling volgde toen nog de spreektaal en kon dus per streek sterk verschillen. Er was dus nog geen standaardtaal met een vaste woordvolgorde, maar wel maakten ze gebruik van 4 naamvallen (verbuiging van het woord dat laat zien welke functie het is) net als in het Duits. 

Middelnederlands (1150-1500)

Standaard Nederlands (1500-Nu)

Tijdens de Tachtigjarige oorlog werd het Nederlands opeens een belangrijk onderdeel. We wilden onafhankelijk worden en net zoals de Spanjaarden onze eigen taal hebben. Vanuit daar zijn er afspraken gemaakt  en kwam er een taal met een regelsysteem. 

De bevolking leerde lezen en schrijven en de taal ontwikkelde zich tot de taal die wij vandaag de dag spreken. 

Standaard Nederlands (1500-Nu)

De verschillen tussen de regio’s groeiden naar elkaar toe. Het dialect dat het meeste aanzien genoot won van andere gesproken en geschreven talen van het Nederlands.

Er werd gekozen voor standaardvormen van bepaalde woorden, mus boven mos, zoon boven zeun. De standaardtaal werd steeds meer vastgelegd en gebruikt in de kerk, het onderwijs, de rechtbank. Uiteindelijk gebruikte iedereen de standaardtaal. 

Standaard Nederlands (1500-Nu)

In de 18e en 19e eeuw stonden de spreek- en schrijftaal nog ver van elkaar af. Eind 19e eeuw begon dit naar elkaar toe te groeien en werd de geschreven taal gericht op de gesproken standaardtaal. Dit was het Algemeen Beschaafd Nederlands (ABN), voor zowel spreken als schrijven. Eerst was dit nog vooral voor de elite, later werd het de taal van iedereen en wat je verplicht ging leren op school.

 . 

Standaard Nederlands: heden

Zoals je ziet is taal altijd aan verandering onderhevig. Het Nederlands bestaat niet. Het is constant onder invloed van bepaalde factoren. Veel invloeden zijn nog terug te vinden in de taal. 

Welke leenwoorden ken jij? Welke gebruik jij veel?

 .