H4.2 en 4.3: Energie in Nederland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

H4: Energie in Nederland

§1: Energiebronnen

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Wat gaan we doen?

• Spullencontrole!
• Start
• Uitleg: hoeveel en welke energie wordt verbruikt? 
• Huiswerk maken

Lesdoelen (+Finish WB 68)

• Je kunt van twee primaire en twee secundaire energiebronnen beredeneren of het een uitputbare of hernieuwbare energiebron is.

Wat heb je elke les bij je?

Controle!

Wat heb je elke les bij je?

• Laptop + oortjes/koptelefoon
• Leerboek
• Werkboek
• Opbergmap + schrift of ringband
• Etui: pen, potlood, gum, schaar, markeerstiften, kleurpotloden, geodriehoek/lineaal

Spullen of huiswerk vergeten? 1 streepje

3 streepjes? Uurtje langer blijven!

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Start

• Zelfstandig lezen §1: Energiebronnen (LB 52-53)
  

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Hoeveel en welke energie wordt er verbruikt?

• energie: vermogen om arbeid te verrichten
• Welke soort energie is er nodig op het plaatje?

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Hoeveel en welke energie wordt er verbruikt?

• primaire energiebron: zorgen bij verbranding direct voor energie, bijv. aardolie, aardgas, steenkool, hout, stromend water, wind, zon, etc.
• secundaire energiebron: ontstaat door het verbruiken van een primaire energiebron, bijv. elektriciteit opgewekt met steenkool of kernenergie, benzine/diesel/kerosine door verbrandde aardolie en kernenergie door uranium. 

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Hoeveel en welke energie wordt er verbruikt?

• primaire energiebron: zorgen bij verbranding direct voor energie, bijv. aardolie, aardgas, steenkool, hout, stromend water, wind, zon, etc.
• secundaire energiebron: ontstaat door het verbruiken van een primaire energiebron, bijv. elektriciteit opgewekt met steenkool of kernenergie, benzine/diesel/kerosine door verbrandde aardolie en kernenergie door uranium. 

• uitputbare energiebron: energiebron die voorradig is in de ondergrond en kan maar één keer gebruikt worden.
• hernieuwbare energiebron: energiebron die niet opraakt.

uitputbaar

hernieuwbaar

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Hoeveel en welke energie wordt er verbruikt?

Naar verwachting is er steeds meer energie nodig, omdat

• de bevolking groeit
• de welvaart stijgt

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Lesdoelen: herhaling

• Je kunt van twee primaire en twee secundaire energiebronnen beredeneren of het een uitputbare of hernieuwbare energiebron is.
  

Biomassa uit hout is een secundaire, hernieuwbare energiebron, omdat...

Elektriciteit uit steenkool is een secundaire, uitputbare energiebron, omdat...

Water is een ...
(meerdere antwoorden zijn goed)

1. primaire energiebron
2. secundaire energiebron
3. hernieuwbare energiebron
4. uitputbare energiebron

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§1	blz. 52-53
Maken WB	§1: 2, 3, 4, 5 en 6 (tip: atlas- en basisboekvragen eerst!)	blz. 56-57
	Leerdoelen §1 samenvatten	blz. 68

H4: Energie in Nederland

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Lesdoelen: herhaling

• Je kunt van twee primaire en twee secundaire energiebronnen beredeneren of het een uitputbare of hernieuwbare energiebron is.

• Finish WB 68

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Start

• Zelfstandig lezen §2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen (LB 54-55)
  

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Fossiele brandstoffen bestaan uit gefossilisseerde resten van planten, bomen en/of dieren.

• steenkool
• aardolie
• aardgas

Een fossiel is een afdruk van een plant, boom of dier in steenkool die miljoenen jaren geleden gestorven is.

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Hoe ontstaat steenkool?

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Hoe ontstaat steenkool?

• 540-485 miljoen jaar geleden stierven er planten, bomen en dieren.
• resten zakten naar de bodem van het moeras: er ontstond veen
• veen wordt onder zand, kalk en klei samengedrukt 
• water en gassen worden onder stijgende temperatuur en druk eruit geperst
• toename van kool- en zuurstof (blijft over van de resten)
• deze inkoling leidt tot bruinkool, en later steenkool

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Hoe ontstaan aardolie en aardgas?

• Ook uit resten van miljoenen jaren oude planten, bomen en dieren die verzamelen op de ondiepe oceaanbodem. 
• laag sedimentgesteente met poriën (gaatjes) bovenop dode resten
• laag ondoordringbaar gesteente zonder poriën (gaatjes) bovenop sedimentgesteente
• olie drijft op water, maar wordt tegengehouden door de ondoordringbare laag
• gas is lichter dan olie, maar wordt tegengehouden door de ondoordringbare laag

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Er zijn twee provincies in Nederland die bekend staan om de fossiele brandstoffen:

• Groningen heeft aardgas
• Limburg heeft steenkool

Gebruik de bodemkaart van Nederland: 

Waarom komt er in Limburg steenkool voor en in Groningen aardgas?

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Lesdoelen: herhaling

• Je kunt het ontstaan van de fossiele brandstoffen steenkool, aardolie en aardgas uitleggen.

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§2	blz. 54-55
Maken WB	§2: 1, 2, 3, 4 en 5 (tip: atlas- en basisboekvragen eerst!)	blz. 58-59
	Leerdoelen §2 samenvatten	blz. 68

H4: Energie in Nederland

§3: Bronnen

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Wat gaan we doen?

• Herhaling §1 en §2
  
• Zelfstandig lezen §3
• Uitleg: wat zijn de nadelen van fossiele brandstoffen?
• Huiswerk

Lesdoelen (+ Finish WB 69)

• Je kunt toelichten waar en in welke mate fossiele brandstoffen bijdragen aan klimaatverandering en het versterkt broeikaseffect.

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Lesdoelen: herhaling

• Je kunt van twee primaire en twee secundaire energiebronnen beredeneren of het een uitputbare of hernieuwbare energiebron is.
  
• Je kunt het ontstaan van de fossiele brandstoffen steenkool, aardolie en aardgas uitleggen.

• Finish WB 68

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Start

• Zelfstandig lezen §3: Bronnen (LB 56-57)
  

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

• Wat zijn de nadelen van fossiele brandstoffen?

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Lesdoelen: herhaling

• Je kunt toelichten waar en in welke mate fossiele brandstoffen bijdragen aan klimaatverandering en het versterkt broeikaseffect.

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§3	blz.
Maken WB	§3: (tip: basisboekvragen eerst!)	blz.
	Leerdoelen §3 samenvatten	blz. 69