H4.1 Energie/energiebronnen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Wat heb je elke les bij je?

Wat heb je elke les bij je?

• Laptop + oortjes/koptelefoon
• (Leerboek)
• Werkboek
• Aantekeningenschrift
• Etui: pen, potlood, gum, schaar, markeerstiften, kleurpotloden, geodriehoek/lineaal

Inzet beoordeling in SOMtoday na iedere les > het gemiddelde telt 1 x mee op het rapport

PTA (programma toetsing & afsluiting)

• SE - schoolexamen (november) Bronnen van energie
• SE - schoolexamen Grenzen en identiteit
• P.O - praktische opdracht Arm en rijk

Rapport

• inzet beoordeling per les
• begrippentoets
• kleine extra hoofdstuktoets

4.1 Energiebronnen

Energie - Energiebronnen

Par. 2: Water in beweging

Deze les:

• Wat weet jij al?
• Uitleg: Paragraaf 4.1:
  

      - Energie

      - Energiebronnen

Waarvoor gebruik jij energie?

Hoe komen we aan de stroom die uit het stopcontact komt?

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Start

• Zelfstandig lezen §1: Energiebronnen (LB 52-53)
  

Energie

Energie = Het vermogen om arbeid te verrichten.

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Hoeveel en welke energie wordt er verbruikt?

Naar verwachting is er steeds meer energie nodig, omdat

• de bevolking groeit
• de welvaart stijgt

Energiebronnen

Primaire energiebronnen

Primaire energiebron = Energiebron die bij verbranding direct zorgt voor energie.:

• Aardgas, aardolie, steenkool, hout, stromend water, wind en de zon.

Secundaire energiebronnen

Secundaire energiebron = Energiebron die ontstaat door het verbruiken van een primaire energiebron, bijvoorbeeld elektriciteit opgewekt met steenkool of kernenergie.

Thermische elektriciteitscentrale

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§1	blz. 52-53
Maken WB	§1: 2, 3, 4, 5 en 6 (tip: atlas- en basisboekvragen eerst!)	blz. 56-57
	Leerdoelen §1 samenvatten	blz. 68

2 minuten voor de start:

• telefoon uit en ingeleverd in de box
• jas uit - pet af 
• werkboek op tafel (eventueel leerboek)
• laptop op je tafel
• glimlach op je gezicht 

H4: Energie in Nederland

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Fossiele brandstoffen bestaan uit gefossilisseerde resten van planten, bomen en/of dieren.

• steenkool
• aardolie
• aardgas

Een fossiel is een afdruk van een plant, boom of dier in steenkool die miljoenen jaren geleden gestorven is.

aardolie

Aardolie:

- Brandstof

- Aardolie → benzine, diesel, kerosine

- Grondstof: kunstmest en plastic

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Hoe ontstaat steenkool?

Steenkool

Steenkool:

 - vroeger huizen verwarmen met kolenkachel

 - energiebron voor industrie (metaalindustrie)

 - elektriciteit opwekken

https://schooltv.nl/video/steenkool-een-fossiele-brandstof/

Schachtbouw

Schachtbouw: Mijnwerkers werken in ondergrondse mijngangen (schachten) van soms wel honderden meters diep.

https://schooltv.nl/video/steenkoolmijnen-vroeger-werkten-nederlanders-diep-onder-de-grond/

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20081231_mijnwerker01

Dagbouw

Dagbouw: Delfstoffen liggen aan de oppervlakte. Met grote graafmachines wordt de steenkool of bruinkool afgegraven.

https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=-5qe-XjhHP8

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Hoe ontstaat steenkool?

• 540-485 miljoen jaar geleden stierven er planten, bomen en dieren.
• resten zakten naar de bodem van het moeras: er ontstond veen
• veen wordt onder zand, kalk en klei samengedrukt 
• water en gassen worden onder stijgende temperatuur en druk eruit geperst
• toename van kool- en zuurstof (blijft over van de resten)
• deze inkoling leidt tot bruinkool, en later steenkool

Aardgas

Aardgas:

 - huizen verwarmen

 - koken

 - elektriciteit opwekken

Ontstaan van aardgas

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030623_aardgas02

Winnen van aardgas

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030623_aardgas01

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Hoe ontstaan aardolie en aardgas?

• Ook uit resten van miljoenen jaren oude planten, bomen en dieren die verzamelen op de ondiepe oceaanbodem. 
• laag sedimentgesteente met poriën (gaatjes) bovenop dode resten
• laag ondoordringbaar gesteente zonder poriën (gaatjes) bovenop sedimentgesteente
• olie drijft op water, maar wordt tegengehouden door de ondoordringbare laag
• gas is lichter dan olie, maar wordt tegengehouden door de ondoordringbare laag

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Er zijn twee provincies in Nederland die bekend staan om de fossiele brandstoffen:

• Groningen heeft aardgas
• Limburg heeft steenkool

Gebruik de bodemkaart van Nederland: 

Waarom komt er in Limburg steenkool voor en in Groningen aardgas?

Kernenergie

Kernenergie = Energie die als warmte vrijkomt uit de natuurlijke hulpbron uranium, en waarmee elektriciteit wordt opgewekt.

uitputbaar

hernieuwbaar

Wat is duurzame energie?

1. Energie dat wordt opgewekt uit natuurlijke bronnen
2. Energie dat wordt opgewekt uit fossiele brandstof
3. Energie dat opgewekt is door alleen windmolens
4. Energie dat duurder is dan normale energie

Het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen is in Nederland ... %.

1. 5%
2. 13%
3. 38%
4. 41%

hoe noem je stroom dat opgewekt is met duurzame energie bronnen

1. duurzame energie
2. groene stroom
3. fossiele energie bronnen
4. goeie energie

Wat zijn duurzame energie bronnen

1. biomassa
2. kernenergie
3. aardolie
4. aardgas

in Nederland wordt voornamelijk gebruik gemaakt van

1. fossiele energie bronnen
2. duurzame energie bronnen

Welk van deze bronnen is GEEN hernieuwbare energie?

1. Water
2. Wind
3. Kernenergie
4. Voeding

Wat zijn de grootste leveranciers (bronnen) van energie in Nederland?

1. Aardolie en aardgas
2. Aardolie
3. Aardgas
4. Steenkool, aardgas en zonne energie

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§2	blz. 54-55
Maken WB	§2: 2, 3, 4 en 5 (tip: atlas- en basisboekvragen eerst!)	blz. 58-59
	Leerdoelen §2 samenvatten	blz. 68

H4: Energie in Nederland

§3: Bronnen

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Wat gaan we doen?

• Herhaling §1 en §2
  
• Zelfstandig lezen §3
• Uitleg: wat zijn de nadelen van fossiele brandstoffen?
• Huiswerk

Lesdoelen (+ Finish WB 69)

• Je kunt toelichten waar en in welke mate fossiele brandstoffen bijdragen aan klimaatverandering en het versterkt broeikaseffect.

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Lesdoelen: herhaling

• Je kunt van twee primaire en twee secundaire energiebronnen beredeneren of het een uitputbare of hernieuwbare energiebron is.
  
• Je kunt het ontstaan van de fossiele brandstoffen steenkool, aardolie en aardgas uitleggen.

• Finish WB 68

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Start

• Zelfstandig lezen §3: Bronnen (LB 56-57)
  

Hout, wind en water

Hout, wind en water:

 - koken op hout

 - wind: molens en zeilschepen

Zon

Zon:

 - water verwarmen

 - elektriciteit opwekken

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

• Wat zijn de nadelen van fossiele brandstoffen?

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§3	blz.
Maken WB	§3: (tip: basisboekvragen eerst!)	blz.
	Leerdoelen §3 samenvatten	blz. 69