H4-4. Middeleeuwen religieuze teksten en rederijkers

Welkom H4!

10 minuten lezen

Programma

1. Terugblik vorige les
2. Literatuurgeschiedenis 18: literatuur in dienst van God & de rederijkers 
3. Vragen blz 176  en lezen eigen boek en/of werken aan literaire les
   
4. Afsluiting en vooruitblik

Literatuurgeschiedenis 18

Gedenk te sterven (1000-1600)

deel 3: literatuur in dienst van God

Wat is geen kenmerk van Karelromans?

1. de heer is meestal Karel de Grote
2. er is een ridder die (on)trouw is aan zijn heer en God
3. vrouwen spelen de hoofdrol
4. het gaat om eer bewaken

Wat is geen kenmerk van Arthurromans?

1. het gaat om de ridders van de ronde tafel
2. de ridder gaat op een queeste
3. de ridder is hoofs
4. er is een veldslag

anonieme schrijvers

Veel religieuze literatuur

Doel: geloof versterken!

Middeleeuwers hielden van 

wonderen.

Drie belangrijke genres:

1. heiligenlevens
2. Marialegenden
3. mystieke literatuur

anonieme schrijvers

Heiligenlevens

Beschrijving van het leven en de (martel)dood van een heilige. Het doel was om je een voorbeeld te geven van hoe je trouw blijft aan je geloof. 

- Kritiekloos
- Niet het werkelijke leven
- Vast stramien: beschrijft eerst het leven van de heilige, dan de verrichte wonderen en de betoonde verering.

anonieme schrijvers

Marialegenden

Volksverhalen (exempel = voorbeeld) waarin Maria voorkomt. Vaak verricht ze een wonder (mirakel = wonder) voor de hoofdpersoon  die haar trouw blijft.

- Veel wonderen

- Verering van Maria

- Symboliek

anonieme schrijvers

Marialegenden

Beroemdste voorbeeld:

• Beatrijs (eind 13e eeuw)
• Beatrijs is non, maar gaat er met haar jeugdliefde vandoor. Ze krijgen twee kinderen maar na zeven jaar verlaat de man haar. Beatrijs houdt zich zeven jaar in leven met prostitutie, maar keert dan naar het klooster terug. Daar vindt een mirakel plaats...

Mystiek

• Mystiek: beschrijving van een mystieke (geheimzinnige en onverklaarbare) ervaring
  
• Rol van vrouwen: niet in de kerk werken, daarom beleven zij het geloof op een mystieke manier
  
• Voorbeeld: Hadewijch, een schrijfster uit    de 13e eeuw

Symboliek

• getallen
• kleuren
• Doel: wie is er goed/gelooft in God/van hoge komaf en wie er slecht/ongelovig/van lage komaf?

In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:

• de geestelijkheid
• de adel
• de boeren
• pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)

Symboliek - getallen

• twee (waarschuwing voor gevaar / goed en kwaad)
• drie (heilig getal / Vader, Zoon en Heilige Geest / drie keer dezelfde boodschap/opdracht kwam van God)
• vijf (verwijzing naar Maria, haar naam bestaat uit vijf letters)
• zeven (heilig getal / God schiep de wereld in zeven dagen)

In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:

• de geestelijkheid
• de adel
• de boeren
• pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)

Symboliek - kleur

• blauw (kleur van de adel - blauw bloed - en kleur van reinheid, vroomheid)
• wit ( maagdelijkheid, reinheid, waarheid) 
• rood (menselijke lichamelijke liefde van de man)
• zwart (dwaling, zonde, dood, rouw)

Toneel in de middeleeuwen

Vanaf 14e eeuw in steden bloeit het toneel.

In de stad worden verschillende soorten stukken opgevoerd:  

• geestelijk toneel (heiligenspel, moraliteit, mysteriespel, mirakelspel)
• wereldlijk toneel (Abelspel en korte kluchten (sotternieën))

Rederijkers

• Ontstaan begin 15e eeuw
• De dichters: rederijker
• Stedelijke verenigingen waar men literatuur beoefende
• Leden grotendeels afkomstig uit schrijvende beroepen zoals onderwijzers en notarissen
• Rederijkers werden bij feestelijke gelegenheden ingeschakeld
  
• De teksten waren bedoeld voor publieke voordracht, voor stedelijk publiek

Rederijkerskamers

• Beroemde rederijkerskamer: De Fonteine uit Gent
  
• Beroemde rederijkers waren: Anthonis de Roovere, Anna Bijns, Eduard de Dene
• Men schreef ernstig en komisch toneel en gedichten
• Rederijkerskamers organiseerden landjuwelen (toneelwedstrijden)
• Populaire rederijkerstekst: het refrein: gedicht van minimaal 4 strofen, een vaste slotregel per strofe, de stok
• Bekendste tekst uit rederijkerstijd is: Mariken van Nieumeghen

Tot welk geestelijke spel behoort 'Mariken van Nieumeghen'?

1. mysteriespel
2. heiligenspel
3. moraliteit
4. mirakelspel

Opdrachten Middeleeuwen

Zie de opdr 2, 3, 5, 9, blz 176 in je oefenboek -- beantwoord de vragen die bij jouw boek horen en  maak  opdracht 4, 6 & 7

Afsluiting

Je hebt deze les geleerd over:

• religieuze literatuur
• heiligenlevens
• Marialegenden
• mystiek
• symbolische getallen en kleuren
• rederijkers
  

Vooruitblik

Volgende les: Vrijdag 29 november

• Huiswerk: leren par. 17 en 18 (p. 184-193 en LessonUps)
• Meenemen: LAPTOP en kernboek (2x)
  
• Programma: 19. Renaissance-pluk de dag 1600-1700
  

H4-4. Middeleeuwen religieuze teksten en rederijkers