H10 voeding en vertering basis

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 10: Voeding en Vertering

Wat gaan we vandaag doen?

Uitleg basisstof 10.1 + 10.2

Oefenen met het verteringsstelsel 

Zet de organen van
het verteringsstelsel
bij het juiste onderdeel. 

Dunne darm

Slokdarm

Endeldarm

Dikke darm

Twaalfvingerige darm

Maag

Wat is de functie van de maag?

1. Zorgt voor zuurstof in je bloed
2. Hier groeit de baby in
3. Het maken van speeksel
4. Het voedsel tijdelijk opslaan

Wat is de functie van de galblaas?

1. gal maken
2. gal opslaan
3. gal maken en opslaan

Leerdoelen 10.1

-Je kunt vertellen waar je voedsel vandaan komt en op welke manieren het bewerkt is

-Je kunt beschrijven welke rol bacteriën en schimmels spelen bij voedselbederf

-Je kunt zes manieren noemen waarop voedsel kan worden geconserveerd

Leerdoelen 10.2

-Je kunt uitleggen wat een voedingsmiddel is

-Je kent zes verschillende groepen voedingsstoffen

-Je kent vier functies van voedingsstoffen

-Je kunt de functie van een voedingsvezel uitleggen

 (on)bewerkt voedsel

Onbewerkt voedsel = voedsel wat direct van land in je mond komt

Bewerkt voedsel = voordat je het eet, heb je het bewerkt (koken, bbq en, zout erop doen, stoffen toevoegen zodat het langer houdbaar blijft)

Voedselbederf en conserveren

Voedselbederf: kan zorgen voor voedselvergiftiging

Conserveren = voedsel is behandeld tegen voedselbederf (omstandigheden voor bacteriën en schimmels worden hierdoor ongunstig en daardoor kunnen ze niet meer goed groeien)

Manieren van conserveren

Voedingsstoffen

Belangrijke stoffen die ons lichaam nodig heeft.

Functies van voedingsstoffen

• Bouwstoffen: bouw/vervanging cellen
• Brandstoffen: leveren energie
• Reservestoffen: opslag 

Vitamine en mineralen:

• Beschermende stoffen: 
  helpen ziekten te voorkomen

10.3 Voeding en levensstijl

Leerdoelen 10.3

1. Je kent de schijf van vijf

Gezonde voeding

Schijf van vijf

•  gevarieerd te eten. 
• elke dag iets uit alle vakken. 
• Door je te houden aan de Schijf van Vijf en de adviezen, leef je gezond.
  

groenten en fruit

water

Volkoren

Eiwitten

gezond

vet

Leerdoelen 10.4

-Je kunt omschrijven wat vertering is.

-Je kunt de delen van het verteringstelsel noemen met hun functie

-Je kent 5 verteringsklieren 

-Je kunt de functie van darmperistaltiek omschrijven.

Verteringsstelsel

• Alles wat je eet of drinkt gaat door het verteringsstelsel

• Doel van het verteringsstelsel: Het klein maken van voedsel, zodat de voedingsstoffen opgenomen kunnen worden door de darmwand.

Verteringsstelsel

 De opgenomen stoffen komen in het bloed. Het bloed vervoert de stoffen naar alle delen van je lichaam.

Sommige stoffen hoeven niet verteerd te worden: zoals glucose, mineralen, vitaminen en water. 

Eiwitten, koolhydraten en vetten worden wel verteerd!!

Verteringssappen

• Verteringssappen helpen bij de vertering.

• Deze sappen worden gemaakt in de verteringsklieren. 

Er zijn vijf verteringsklieren:

• speekselklieren

• maagsapklieren

• lever

• alvleesklier

• darmsapklieren (in dunne darm)

1. Mondholte

Voedsel komt hier je lichaam binnen

Functie gebit -> afbijten en kauwen

Speekselklieren -> speeksel 

- voedsel glijdt beter, kunt makkelijker slikken

-Doodt bacteriën in het voedsel

-Helpt met de vertering van zetmeel

2.Keelholte

Met je tong duw je het voedsel vanuit de mondholte in de keelholte 

 

• Neusholte wordt afgesloten door huig.
  
• Luchtpijp wordt afgesloten door strotklepje.
  

4. Maag

Maag voegt maagsap toe.

(gemaakt in maagsapklieren in de maagwand)

-doodt bacteriën

-helpt bij de vertering van eiwitten

Maagportier = kringspier aan het eind van de maag/sluit maag af. Laat steeds kleine beetjes door naar de 12-vingerige darm. (tijdelijke opslagplek)

5. Twaalfvingerige darm

De lever en alvleesklier komen hierop uit.

Gal: 

-gemaakt in de lever

-opslag in galblaas

- maakt grote vetdruppels kleiner (geen sap, maar helpt wel verteren)

6. Alvleesklier 

Produceert alvleessap

Alvleessap verteert:

eiwitten 

koolhydraten 

vetten

7. Dunne darm

In de wand liggen darmsapklieren

Die maken darmsap. 

-Maken de vertering van eiwitten en koolhydraten af

Functie: water en opgeloste voedingsstoffen opnemen

 --> bloed in

8.Dikke darm

Onverteerde voedselresten komen in de dikke darm.

Bevat veel bacteriën.

Water wordt opgenomen in het bloed --> dikke brei blijft over

9.Endeldarm

Onverteerde voedselresten gaan naar de endeldarm

Daar worden ze tijdelijk opgeslagen

Het darmkanaal wordt afgesloten door een kringspier: anus

Als de endeldarm vol is --> poepen

diarree = dikke darm haalt te weinig water uit je voedselresten

Darmplooien

De dunne darm heeft darmplooien in de wand

Daarop staan uitstulpingen: darmvlokken

In darmvlokken liggen bloedvaten, de wand van darmvlokken is erg dun --> water met opgeloste stoffen kan door de wand heen --> bloed

Darmperistaltiek

• Voortduwen van voedsel door aanspannen en ontspannen         darmperistaltiek
• Voedselbrij kneden en vermengen met sappen en voortduwen

Begrippen

vertering: Voedingsmiddelen en voedingsstoffen afbreken, zodat ze klein genoeg zijn om te worden opgenomen in het bloed.

darmperistaltiek: Het afwisselend samentrekken van kring- en lengtespieren.

verteringsklieren: Maken verteringssappen (speekselklieren, maagsapklieren, lever, alvleesklier en darmsapklieren).

Leerdoelen 10.6

• Je kunt de delen van een tand of kies noemen.
  
• Je kunt omschrijven wat tandplak en tanderosie zijn.
  
• Je kunt uitleggen waarom planteneters een langere darm hebben dan vleeseters.
  
• Je kunt uitleggen wat de functie is van plooikiezen, knipkiezen en knobbelkiezen.
  

Het gebit 

Belangrijk!!!!

8 snijtanden

4 hoektanden

Je moet deze twee verschillende

tanden kunnen herkennen 

en benoemen.

Tandplak

Tandplak bestaat uit etensresten, speeksel en bacteriën.

De bacteriën in tandplak vormen zure stoffen. Het zuur tast de tanden en kiezen aan.

Tandpasta’s bevatten fluoride.  zorgt voor bescherming van de tandglazuur steviger. 

Tanderosie

Bij tanderosie tast zuur uit voeding het glazuur.

Veel frisdranken en vruchtensappen zijn bijvoorbeeld zuur. 

Door tanderosie kan het glazuur helemaal oplossen.

Planteneters

Planteneters hebben plooikiezen

Vleeseters

Vleeseters hebben knipkiezen

Alleseters

alleseters hebben knobbelkiezen

Planteneters

Vleeseters

Alleseters