Les 7: Hofcultuur: Renaissance Bouwkunst

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

HOFCULTUUR

Renaissance

BOUWKUNST

Even opfrissen: architraafbouw

Een Griekse tempel is een rechthoekige zaal op een verhoging van drie treden.

Hierop staan zuilen (3 bouwordes: ....   ....   .... ).

Bovenaan een zuil bevindt zich het kapiteel. Hierop rust een soort dwarsbalk van steen: de .....

Hierboven zien we een driehoekig dak, het ..... Hierin worden beelden geplaatst.

Griekse tempel in Paestum (I)

Romeinse tempel in Nîmes (F)

Zoek de verschillen

Benoem 3 typerende verschillen tussen de Griekse en de Romeinse tempel.

Dit stuk van een zuil heet

1. kapitaal
2. Dorisch
3. kapiteel
4. bovenstuk

Welke zuil is dit?

1. Dorische zuil
2. Ionische zuil
3. Korinthische zuil

Welke zuil is dit?

1. Dorische zuil
2. Ionische zuil
3. Korinthische zuil

  Vitruvius (± 85 – 20 v.Chr)

• Legt de grondbeginselen van de moderne bouwkunst in zijn boek De Architectura
• De menselijke maat (humanisme)


• Gulden snede en andere maat- verhoudingen worden leidend
• Vitruvius stelde drie eisen aan een gebouw: Firmitas (stevigheid), Utulitas (bruikbaarheid) en Venustas (schoonheid). 

Gulden Snede natuur

Gulden Snede Griekse Oudheid

Griekse tempels zijn ook gebouwd volgens de Gulden Snede verhouding.

Upload een afbeelding van een (kunst)werk waarin de gulden snede van toepassing zou kunnen zijn (google). Verklaar op de volgende dia of je dit herkent en/of je het ermee eens bent. Leg ook uit waarom.

Verklaar of je de gulden snede in je kunstwerk herkent en/of
je het hiermee eens bent.

Renaissance

De Dom in Florence

Begin 15e eeuw associëren rijke opdrachtgevers de gotiek (middeleeuwse bouwstijl) met hun vijand Milaan.

 Ze zien zichzelf in Florence liever als erfgenamen van het oude Rome en zoeken daar hun inspiratie.

De koepel van de Dom is gebaseerd op die van het 

Romeinse Pantheon in Rome. 

Beschrijf in je eigen woorden waarom deze koepen zo'n bijzonder knap staaltje werk is. Geef 3 argumenten.

Kenmerken Renaissance-architectuur:

• invloed van de klassieke cultuur
• centraalbouw (zie ronde kerk) en ---->
• symmetrie en harmonie
• ideale maatverhoudingen (o.a. gulden snede)
• eenvoudige vorm, platte gevels

Zoek op wat centraalbouw is en leg de term uit.

Tot hier voor vandaag

Zelfstandig werken en huiswerk: 

-controleer je huiswerk van maandag en vandaag (antwoorden in de map 'bronnen'- 'antwoorden' in It's Learning). Of leuker: controleer het huiswerk van je buur en bespreek  (1.1, 3.1, 3.4)

-lezen en samenvatten Renaissance bouwkunst: blz. 24 t/m 29

Klassieke invloeden in Renaissance-bouwkunst

Klassieke bouwelementen:

- klassieke timpaan, zuilen en pilasters (naar klassiek voorbeeld) als omlijsting van vensters en deuren;

- in portalen werd de rondboog toegepast;

- opbouw van de gevel in drie lagen.

De zuilenorden Dorisch, lonisch, Korintisch werden door elkaar toegepast. In hoge muren werden de drie zuilenorden boven elkaar gebruikt, telkens door een horizontale lijst gescheiden.

classicisme

Bestaande kerken krijgen nieuwe gevel die past bij de nieuwe denkbeelden

Veel nieuwe kerken worden ontworpen als centraalbouw 

Alberti -gevel van de Santa Maria Novella

Donato Bramante -Tempietto 1502

Het Tempietto was het eerste volledig ronde koepelkerje sinds de Romeinse tijd. Op een onderbouw van drie treden staat de cella, omgeven door een collonade. De cella wordt omgeven door een balkon, en bekroond met een koepel.

              Kerken

Santa Maria Novella

0

Bestudeer de afbeelding op de vorige pagina goed. Leg (met voorbeelden) uit wat je kunt aflezen uit de tekening rechts.

Alberti bouwde in 1451 het Palazzo Rucellai. In Italië bouwde elke rijk geworden bankiersfamilie een palazzo. Deze paleizen kregen naar voorbeeld van het Romeinse atriumhuis een open, vierkante of rechthoekige binnenhof met galerij. Daaromheen kwamen vier vleugels die naar buiten een afgesloten symmetrisch geheel vormden. De gevel van deze luxe stadspaleizen kreeg het aanzien van een middeleeuws fort, met een gesloten straatmuur van ruw gehakte, grote stenen.

        Palazzo's

0

Kenmerken van (veel) stadspaleizen 

• Lijkt op middeleeuwse burcht met klassieke elementen
• Rondbogen
  
• Gevelindeling met drie lagen
• Verdiepingen gescheiden door horizontale lijsten
• Elke verdieping andere zuilenorde (afgekeken van Colosseum)
• Afronding met zware kroonlijst 

Kenmerken 'Villa Rotonda'

Naast de stadspaleizen bezat de adel vaak villa's in de 

natuur in de omgeving van de stad.

Streven naar harmonie (naar regels van Vitruvius):

- symmetrie 

- toepassing maatverhoudingen (ook gulden snede)

- eenvoudige basisvormen (cilinder, kubus en halve bol)

- centraalbouw

- horizontaal en verticaal in evenwicht, evenwichtige verhoudingen tussen hoogte, breedte en diepte:

    - verticale accenten met vlakke pilasters

    - horizontale accenten door opbouw in drie lagen.

  

Villa

- Bij de villa's worden tuinen aangelegd volgens de uitgangspunten van de renaissance.

- Men laat zien dat de mens de natuur beheerst en ordent naar eigen inzicht.

- Drinkwater (schaars!) in de vorm van fonteinen en spuwers is statussymbool.

Vraag: 

welke typische renaissancekenmerken heeft het ontwerp?

Tuinen

Ontwerpen (10 minuten)

Je krijgt van je docent een A4-tje. 

Ontwerp daarop een typische Renaissance-kerk, stadspaleis of een villa. 

-Ontwerp de voorgevel en de grondvorm (plattegrond);

-Houd rekening met de kenmerken van het door jou gekozen type gebouw;

-Denk sowieso aan de standaard-kenmerken (van Vitruvius): klassieke elementen, symmetrie, geometrische basisvormen, maatverhoudingen.

-Wisselen. Analyseer het werk van iemand anders (5 minuten) door erbij te schrijven wat je herkent van de elementen hierboven. 

Huiswerk

• vragenblok 2 - blok 7 (Tempietto) en blok 9 (Palazzo) maken

Volgende les uitgebreid nabespreken, zorg

dus dat je het hebt gemaakt.

Kolossale orde

Maniërisme

Laat Renaissance: opmaat naar barok

• Binnen de architectuur geen eenduidige stijl, verwijst naar gebouwen waarbij naar meer expressie is gezocht.

• 'kolossale orde': doorlopende zuilen of pilasters over meer dan één verdieping, onafhankelijk van de maten van vensters en bouwlagen. Daardoor wordt de blik omhoog geleid, en geeft de voorgevel een verticaal accent. 

• De gevels kregen meer decoratie: levendiger uitstraling. 

• Afwijkend gebruik van klassieke elementen

• Geen centraalbouw, kruisvorm keert terug

Waarom is dit maniërisme?

Let op de toepassing van de klassieke elementen. 

G. della Porta: Il Gesu, voorgevel ca, 1584

Waaraan zie je dat 'Il Gesu' een maniëristische kerk is?

Analyseopdracht