H2.4 De rechtspraak: (on)afhankelijk?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

§2.4 De rechtspraak: (on)afhankelijk?

Rechtspraak in Nederland

• Gevangenis-/vrijheidsstraffen zijn de zwaarste straffen die we in NL kennen. De doodstraf is met de grondwetsherziening van 1983 afgeschaft.

De doodstraf is in Nederland voor het laatst uitgevoerd op 21 maart 1952. Die dag stonden er twee oorlogsmisdadigers tegenover het vuurpeloton: de Duitser Wilhelm Artur Albrecht en de Nederlander Andries Pieters. Ze waren de laatsten van de 39 oorlogsmisdadigers (38 mannen en één vrouw) die na de Tweede Wereldoorlog door de staat zijn geëxecuteerd. De doodstraf was al in 1870 afgeschaft, maar werd in 1945 opnieuw ingevoerd voor de bestraffing van oorlogsmisdadigers. 

Rechtspraak in Nederland

• Een straf is afhankelijk van het delict met bijbehorende wetten en jurisprudentie, omstandigheden van de dader (daderstrafrecht) en de impact op de samenleving.

Jurisprudentie = geheel van uitspraken van rechters. De jurisprudentie vormt een richtlijn voor de rechtspraak in latere, soortgelijke gevallen.

Wetboek van strafrecht

• Iets is pas strafbaar als het op dat moment in de wet staat.

• Maximumstraffen.

Doelen van straffen

• Vergelding. Aantonen dat iets onacceptabel is.
• Preventie. Herhaling voorkomen. 
• Resocialisatie. Tijdens een deel van de straf wordt er toegewerkt naar terugkeer in de samenleving (denk aan TBS*).

Terbeschikkingstelling, afgekort tbs, is in het Nederlandse strafrecht een maatregel die de rechter kan opleggen aan een verdachte van een misdrijf, waar min. vier jaar gevangenisstraf op staat of bij enkele specifiek genoemde delicten (bijvoorbeeld bedreiging en stalking). Voorwaarde is dat de rechter ervan overtuigd is dat de verdachte ten tijde van het delict lijdende was aan een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens...

Levenslang?

Hierna volgt een video van NOS op 3: 'Moet levenslang ook echt levenslang zijn?' (9 min.)

Kenmerken van de rechtsstaat:

• Grondrechten (§2.2)
• Legaliteitsbeginsel (§2.3)
• Machtenscheiding (§2.3)
• Onafhankelijke rechtspraak

Onafhankelijke rechtspraak

• Rechters worden voor het leven benoemd.
• Rechters oordelen o.b.v. wetten, jurisprudentie, verdragen, etc.
• Rechters mogen de wet niet aanpassen.
• Onpartijdigheid van rechters wordt gewaarborgd door het wrakingsrecht 
• Openbare zittingen zorgen voor transparantie.
• Toga als symbool voor onpartijdigheid.

Bron: www.rechtspraak.nl. Bij de Hoge Raad ga je 'in cassatie' tegen de beslissing van een lagere rechter.

Zie bron 4 op blz. 95 voor het verloop van een rechtszitting.

De rol van de media

Het verhaal van de verdachte komt vaak weinig aan bod in de media. Advocaten van verdachten kunnen wel gebruik maken van de media.

In het geval van trial by media komt de onschuldspresumptie in gevaar (zie video hierna, ± 15 min.).

Huiswerk

Lees paragraaf 2.4 en maak voor de volgende les vraag 2k, 3k, 4k, en 11t. 

Let op: uiterlijk vrijdag 8 november voor 16:00 uur inleveren mindmaps & uitgewerkte leerdoelen (handgeschreven in een snelhechter).

.