1.4 Help, de prijzen stijgen!

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

H1 Inkomen en welvaart

1.4 Help, de prijzen stijgen!

Herhaling 1.3

• Je leerde in deze paragraaf:
  
• waarom het nodig is om prioriteiten te stellen
  
• wat het betekent dat de meeste goederen schaars zijn
  
• wat het verschil is tussen welvaart en welzijn
  
• hoe je prijsveranderingen in procenten kunt laten zien

1.4 Help, de prijzen stijgen!

Leerdoelen

• Ik kan het verband uitleggen tussen inflatie en koopkracht. 
• Ik kan het verschil tussen nominaal en reëel inkomen uitleggen.
• Ik kan oorzaken van inflatie opsommen.
• Ik kan het CPI berekenen.

1.4 Help, de prijzen stijgen!

Koopkracht en inflatie

• Koopkracht is de hoeveelheid goederen en diensten die je met je inkomen kan kopen.
• Inflatie is een algemene prijsstijging van goederen en diensten.
• Deflatie is een algemene prijsdaling van goederen en diensten.

Bij inflatie kan ik met dezelfde hoeveelheid geld minder goederen en diensten kopen. Als mijn inkomen niet veranderd, daalt mijn koopkracht.

1.4 Help, de prijzen stijgen!

Nominaal en reëel inkomen

Met nominaal inkomen bedoelen we het inkomen dat je in euro's verdient.

• Stijgt je nominaal inkomen procentueel meer dan de inflatie, dan stijgt je koopkracht.
    voorbeeld
    Mijn nominaal inkomen stijgt met 3 %. De inflatie bedraagt 2%. Mijn koopkracht stijgt met 1%.
  
• Stijgt je nominaal inkomen procentueel minder dan de inflatie, dan daalt je koopkracht.
    voorbeeld
    Mijn nominaal inkomen stijgt met 1%. De inflatie bedraagt 2%. Mijn koopkracht daalt met 1%.

Voorbeeld

Ik krijg € 10 zakgeld.

• Een drankje in de kantine kost € 2,50.
• Een frietje in de snackbar kost € 2,-.
• Een ijsje in het ijssalon kost € 3,-.

Ik kan dus 2 drankjes, een frietje en een ijsje kopen met mijn zakgeld!

Koopkracht

De hoeveelheid goederen en diensten die je met je inkomen kan kopen.

Voorbeeld

Ik krijg € 10 zakgeld.

• Een drankje in de kantine wordt € 3,00.
• Een frietje in de snackbar kost € 2,50.
• Een ijsje in het ijssalon kost € 3,50.

De prijzen zijn gestegen:

• Een drankje kost nu 20% meer!
• Een frietje kost nu 25% meer!
• Een ijsje kost nu 16,7% meer!

Gemiddeld zijn de prijzen met 20,5% gestegen.

Inflatie

Een algemene prijsstijging van goederen en diensten.

Het gevolg is dat ik minder kan kopen met mijn geld. Mijn koopkracht daalt.

Voorbeeld

Ik krijg vanaf nu € 15,00 ipv € 10,00 zakgeld.

• Een drankje in de kantine wordt € 3,00.
• Een frietje in de snackbar kost € 2,50.
• Een ijsje in het ijssalon kost € 3,50.

Gemiddeld zijn de prijzen met 20,5% gestegen.

Mijn zakgeld is met 50% gestegen.

Nominaal inkomen

Het inkomen dat je in euro's verdient.

• stijging in procenten > inflatie
   -> koopkracht stijgt
• stijging in procenten < inflatie
    -> koopkracht daalt

Reëel inkomen

Inkomen waarbij je rekening houdt met de inflatie:

= stijging in % nominaal inkomen - inflatie in %

1.4 Help, de prijzen stijgen!

Nominaal en reëel inkomen

Bij het reëel inkomen hou je wel rekening met de gevolgen van inflatie voor je inkomen.

reëel inkomen = stijging in % nominaal inkomen - inflatie in %

voorbeeld

• Je inkomen stijgt met 2,5%. De inflatie is 2%. De reëele stijging van je inkomen is 0,5%. 
• Je inkomen stijgt met 1,8%. De inflatie is 2%. De reëele daling van je inkomen is - 0,2%.

1.4 Help, de prijzen stijgen!

Prijscompensatie

Als je inkomen er procentueel evenveel op vooruit gaat als de hoogte van de inflatie, blijft je reëele inkomen gelijk. Er is sprake van prijscompensatie.

ter verduidelijking
Je verdient dus wel meer geld, maar je kan exact evenveel kopen als daarvoor. Je koopkracht blijft dus gelijk.

1.4 Help, de prijzen stijgen!

Loon prijsspiraal

Wanneer het loon van werknemers stijgt, dan stijgen de productiekosten, dus passen bedrijven de prijs aan. Dit noemen we de loon prijsspiraal.

loonstijging

stijging kosten

prijsstijging

loonstijging

stijging kosten

prijsstijging

1.4 Help, de prijzen stijgen!

Oorzaken inflatie

• loon prijsspiraal
• stijging prijs grondstoffen (bv. wereldwijd tekort aan bouwmaterialen)
• meer vraag naar het product
• hogere belastingen

Welke uitgave neemt volgens jou de grootste hap uit het gemiddelde gezinsbudget?

1. Vervoer en communicatie
2. Voeding en drank
3. Wonen en energie
4. Kleding en schoenen

	weging	indexcijfer
wonen en recreatie	25	108,5
vervoer en communicatie	15	103,9
voeding en drank	12	105,8
diverse goederen en diensten	11	108,0
recreatie en cultuur	10	106,7
...	...	....
totaal	100

1.4 Help, de prijzen stijgen!

Samengesteld gewogen indexcijfer 

• Het CPI is samengesteld uit verschillende artikelgroepen.
• Niet elke artikelgroep weegt even zwaar op het gezinsbudget.
    bv. uitgaven voor woning en energie wegen zwaarder dan uitgaven voor recreatie.
• Bij het samengesteld gewogen indexcijfer houdt men hier rekening mee. 
  

gewogen indexcijfer per artikelgroep = indexcijfer x weging

	weging	indexcijfer	gewogen indexcijfer
wonen en recreatie	25	108,5	2.712,5
vervoer en communicatie	15	103,9	1.558,5
voeding en drank	12	105,8	1.269,6
diverse goederen en diensten	11	108,0	1.188,0
recreatie en cultuur	10	106,7	1067,0
...	...	....	...
totaal	73		(totaal : aantal wegingen) = 7795,60 : 73 = 106,8 (afgerond)

x

x

x

x

=

=

=

=

=

1.4 Help, de prijzen stijgen!

CPI - berekenen

Het CPI is het samengesteld gewogen indexcijfer.

1. Vermenigvuldig het indexcijfer van iedere artikelgroep met de bijbehorende wegingsfactor.​
   
2. Tel alle uitkomsten van stap 1 bij elkaar op.​
   
3. Deel je uitkomst van stap 2 door het totaal van alle wegingen. ​
   
4. Je uitkomst is het consumentenprijsindexcijfer.

Aan de slag!

• 1.4 maken opdr 4 t/m 10