11.5 De nieren

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

11.5 De nieren

Voorkennisvragen:

1. Wat is de hoofdtaak van de nieren?

2. Waar wordt urine in opgeslagen?

3. Vul de woorden in op de juiste plek: Resorptie en filtratie

Bij ... worden stoffen opgenomen uit het bloed in het weefsel. Bij ... worden stoffen opgenomen vanuit het weefsel in het bloed.

Leerdoelen

1. Je kunt de bouw van de nieren beschrijven
2. Je kunt uitleggen hoe het filtratieproces in de nieren werkt
3. Je kunt verschillende manieren van stoffen transport benoemen en uitleggen

Bouw van de Nier

Binas 85A

Iedere nier heeft 1.3 miljoen nefronen

Route voorurine:

1. kapsel van Bowman
2. Eerste gekronkelde nierbuisje
3. Lus van Henle
4. Tweede gekronkelde nierbuisje
5. Verzamelbuisje

Route bloed:

1. Vertakking nierslagader
2. glomerulus
3. haarvaten tweede gekronkelde nierbuisje
4. haarvaten eerste gekronkelde nierbuisje
5. Zijweg: lis van henle 
6. vertakking nierader

Weg van urine

• Aan begin zit glomerulus binnen kapsel van Bowman
• Doordat deze vaten veel porien hebben vindt er ultrafiltratie plaats
• Vanuit daar stroomt voorurine via eerste gekronkelde buisje, lis van Henle en tweede gekronkelde buisje naar het verzamelbuisje.  
• Onderweg neemt lichaam (bloedvat) weer water en nuttige stoffen terug op. 

Let op: Om van verzamelbuisje naar bloedvat te gaan moet een stof door membranen. En dat gaat niet zomaar!

Wat gebeurt er onderweg? 

Vanuit daar stroomt voorurine via eerste gekronkelde buisje, lis van Henle en tweede gekronkelde buisje naar het verzamelbuisje. 

1. 

Voorurine vormen door poriën glomerulus in kapsel van Bowman

                                                            180 Liter per dag

2. Waardevolle stoffen terug in bloed

In eerste gekronkelde buisje gaan glucose, aminozuren, K, Na, ureum, vitamines, hormonen terug weefselvloeistof en bloedvaten. 

Water volgt door osmose!

+ wandcellen nierbuisje voegen ammoniak toe aan voorurine NH4 wordt gevormd en blijft in nefron. 

3. Dalende en stijgende 

Transportprocessen

Hoeveel celmembranen moeten we door? 

Mogelijke vormen van transport:

• Cotransport: Symport of Antiport
• Osmose (Waterkanalen)
• Gefaciliteerd transport (Via eiwitkanaal)
• Met concentratiegradiënt mee (passief)
• Tegen concentratiegradiënt in (actief) 

Secundair actief transport

Symport van glucose me Na+ is passief transport

Echter om mogelijk te maken is concentratiegradiënt van Na+ nodig.

De concentratiegradiënt wordt gecreëerd door Na+ - K+ pomp wat wel ATP (energie) kost. Zonder deze pomp is de symport niet mogelijk dus spreken we van secundair actief transport.

Filtratie en Resorptie in Lis van Henle

1. De glomerulus in kapsel van Bowman werkt als zeef en er vindt ultrafiltratie van het bloedplasma plaats. Hoge bloeddruk in afvoerend slagadertje waardoor veel voorurine ontstaat. Voorurine bevat alle stoffen die ook in bloedplasma voorkomen behalve grote bloedeiwitten.
2. Nuttige stoffen gaan door resorptie terug naar bloed via actief of passief transport. 
3. activiteiten in het dalende en het stijgende been van de lis van Henl - Water gaat volgens osmose van lage naar hoge osmotische waarde. 

Dalende been lis van Henle: Resorptie van water

Stijgende been lis van Henle: Resorptie van Ionen en ureum

Filtratie en Resorptie in Lis van Henle

In tweede gekronkelde nierbuisje door uitscheiding van H+ naar de voorurine in de lis en reabsorptie van HCO3-. 

Hormoon aldosteron regelt de afgifte van het bloed van K+ in het tweede gekronkelde nierbuisje en van Na+ en Cl- in het verzamelbuisje. 

ADH (Anti Diuretisch Hormoon):

Regelt aan waterkanaaltjes en aantal transportkanalen voor ureum in cellen van nierbuisjes. Meer ADH -> Meer terugresorptie van water (water terug in bloed) -> minder  plassen?

Van de originele gevormde voorurine in de glomerulus gaat slechts uiteindelijk 0,5% naar de blaas. 

Opdracht 1: Schrijf een bijschrift bij het plaatje van Binas 85C.

Opdracht 2: In 85B staat een tabel waarin de concentraties van verschillende stoffen worden aangegeven in het bloedplasma, voorurine en urine. Geef aan bij welke stoffen vindt er veel resorptie plaats? Welke stoffen worden getransporteerd met voornamelijk actief transport en welke met passief transport?

Bijschrift Binas 85C voorlezen

Aan de slag met opdrachten