7/12: Verlichting historische context

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom

Pak alvast je laptop

Laptop blijft nog dicht

Deze les: de verlichting

Doelen

Voorkennis?

Historische context verlichting - aantekeningen maken

Zelfstandig opdrachten maken

Korte quiz ter check :)

Lesdoel

Je hebt globale kennis over de periode verlichting en je kunt enkele kenmerken van de verlichting benoemen.

Waarom literatuurgeschiedenis?

• In ieder geval wettelijke eis: 'Overzicht hebben van hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis en literaire werken plaatsen in dit perspectief.'

Maar... waarom?

• Onderdeel van Nederlandse cultuur: inzicht in eigen cultuur
• Een ander wereldbeeld leert je kritisch kijken naar eigen wereld en cultuur
• Veel teksten verwijzen naar oude Nederlandse teksten
• Inzicht: het heden is een product van jaren van ontwikkeling. Literatuur heeft hier ook invloed op. Ontwikkelingen werken door in latere periodes, stromingen vloeien voort uit voorafgaande stromingen.

Voorkennis

Log in op de LessonUp (geen laptop, schrijf dan mee)

Noteer in twee, drie woorden wat je al weet over de verlichting

de verlichting

Achttiende eeuw

• 'Pruikentijd' vanwege sfeer van deftigheid
• Verlichting: de culturele stroming van de achttiende eeuw
• Gevoel dat de wereld helder, duidelijk en dus
  verlicht aan het worden was 

Empirisme

• Voorbeeld van een ontwikkeling uit de renaissance die doorzet in de verlichting.
• Wat is het 'empirisme' ook alweer?
• 'Stroming waarbij het belangrijk is dat de mens zelf onderzoekt en ervaart, waaruit nieuwe kennis ontstaat.'
• We bespreken een paar ontwikkelingen binnen verschillende gebieden

1. Wetenschap

• Rationalisme: idee dat de menselijke rede alles kan oplossen
• Soort "doorontwikkeld" empirisme
• Verlichting daarom ook wel 'Tijdperk van de rede' genoemd 

2. Religie

• Deïsme: er bestaat wel een Opperwezen, maar verering in de vorm van godsdienst zinloos is. 
• Tolerantie: iedereen kan geloven en denken wat die wil, zonder dat de overheid zich daar mee bemoeit.
• Welke ontwikkeling, op gebied van religie, ging hieraan vooraf in de renaissance?

3. Politiek/ economie

• Trias politica: scheiding van de uitvoerende (regering), wetgevende (parlement) en rechterlijke macht. 
• Liberalisme: vrijheid in de economie centraal. Overheid moet zich zo min mogelijk bemoeien.

Cultuur van de verlichting

• Optimisme: groot vertrouwen in de mens. Mens was goed en verkeerd gedrag komt voort uit een gebrek aan kennis. 
• Onderwijs en opvoeding heel belangrijk
• Leidde tot erg moralistische, opvoedkundige literatuur en lectuur

Invloed

• Scheiding van Kerk en staat, inperking van vorstelijk gezag door wetten en de scheiding der machten.
  
  
• Dus... het heden is een product van vele jaren ontwikkeling. Literatuur heeft hier ook invloed op. Daarover later meer!

Aan de slag (blz. 19 opdr. boek)

• Maak opdracht 20a
• Maak opdracht 21.1a en b
• Hiervoor heb je nodig: paragraaf 20 en 21, blz. 57-59 theorie 
• We bespreken het vrijdag. Niet af = huiswerk
• 10 minuten 
• Daarna een korte quiz!

Welke van onderstaande termen horen alle drie bij de verlichting?

1. theocentrisme, classicisme, modernisme
2. liberalisme, optimisme, tolerantie
3. existentialisme, empirisme, feodalisme
4. purisme, aforisme, antropocentrisme

Hoe noemen we de gedachte waarbij men ervan uitgaat dat alles op te lossen in het met verstand?

1. Reformatie
2. Humanisme
3. Rationalisme
4. Hedonisme

Op het gebied van de economie is vrijheid van economisch handelen belangrijk. Welke term hoort daarbij?

1. Kapitalisme
2. Liberalisme
3. Communisme
4. Rationalisme

Leg uit wat het verband is tussen het 'optimisme' van de verlichting en het belang van onderwijs en opvoeding

Wat is 'deïsme'?

Volgende les

Huiswerk: af hebben opdracht 20a en 21.1 a-c

Verder met de literatuur tijdens de verlichting