28/2: verlichting historische context

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom

Pak alvast je leesboek, Dautzenberg en laptop

Laptop blijft nog dicht

Deze les

Lezen

Introductie verlichting

Korte quiz

Lesdoel

Aan het eind van de les...

... heb je globale kennis over de periode verlichting en kan je enkele kenmerken van de verlichting benoemen.

Even opfrissen

• Wat weten jullie nog over de renaissance? 
• Via LessonUp.app
• Noteer in een paar woorden wat je weet

renaissance

Voorkennis

• Wat weten jullie al over de verlichting?
• Noteer in een paar woorden wat je weet
  

verlichting

Verlichting

• Verlichting: culturele stroming 18e eeuw
• Gevoel dat de wereld helder, duidelijk en dus verlicht aan het worden was
• Inzichten renaissance verder
  ontwikkeld (door denkers)

Historische context Nederland

• Tweede helft 18e eeuw twee politieke stromingen: 
• Patriotten > meer democratie 
• Prinsgezinden (orangisten) > steunen de stadhouder
• 1789: Franse revolutie
• Patriotten geholpen door Fransen
• Franse bezetting
• Grondwet, scheiding Kerk en staat en uitbreiding kiesrecht

1. Wetenschap

• Renaissance > empirisme
• De mens moet zelf onderzoeken en ervaren om nieuwe kennis op te doen (zintuiglijke waarneming)
• Verlichting > rationalisme
• De menselijke ratio is in staat álles op te lossen (rede)
• Beide: Bijbel is niet meer bron van alle kennis

2. Geloof

• Deïsme
• Er bestaat wel een Opperwezen, maar verering in de vorm van godsdienst is zinloos. 
• Tolerantie
• Iedereen kan geloven en denken wat die wil, zonder dat de overheid zich daar mee bemoeit.
• Welke ontwikkeling ging hieraan vooraf in de renaissance?

3. Politiek en economie

• Trias politica
• Scheiding van de uitvoerende (regering), wetgevende (parlement) en rechterlijke macht. 
• Dus: meer vrijheid, minder macht bij één 'groep'
• Liberalisme 
• Vrijheid in de economie centraal, zo min mogelijk overheidsbemoeienis. 

4. Cultuur van de verlichting

• Optimisme: groot vertrouwen in de mens 
• Mens van nature goed en verkeerd gedrag komt voort uit een gebrek aan kennis (tabula rasa)
• Onderwijs en opvoeding heel belangrijk
• Leidde tot moralistische, opvoedkundige literatuur

Invloed westerse geschiedenis

• Veel ontwikkelingen: scheiding van Kerk en staat, inperking van vorstelijk gezag door wetten, afschaffing slavernij en lijfstraffen en de scheiding der machten.
  
  
• Het heden is een product van vele jaren ontwikkeling. Literatuur heeft hier ook invloed op!

Welke van onderstaande termen horen alle drie bij de verlichting?

1. Theocentrisme, classicisme, modernisme
2. Liberalisme, optimisme, tolerantie
3. Existentialisme, empirisme, feodalisme
4. Purisme, aforisme, antropocentrisme

Hoe noemen we de gedachte waarbij men ervan uitgaat dat alles op te lossen in met het verstand?

1. Reformatie
2. Humanisme
3. Rationalisme
4. Hedonisme

Op het gebied van de economie is vrijheid van economisch handelen belangrijk. Welke term hoort daarbij?

1. Kapitalisme
2. Liberalisme
3. Communisme
4. Rationalisme

Leg uit wat het verband is tussen het 'optimisme' van de verlichting en het belang van onderwijs en opvoeding in deze periode.

Wat is 'deïsme'?

Aan de slag

• Lees zelf §22 en §23 door (voor de les van vrijdag)
• Optioneel: maak opdracht 20a, 21.1a en 21.1b

Volgende les

• Huiswerk: doorlezen §22 en §23 (optioneel: maak opdracht 20a, 21.1a en 21.1b)
• Les 1 vrijdag: lezen, verder met de literatuur tijdens de verlichting & twee schrijvers
• Les 2 vrijdag: ggd-gezondheidscheck, tijdschriftles 2
• Boek 4 uit: vrijdag 5 april