11.4 Je lijkt op

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

11.4 Je lijkt op

- Veel belangrijke begrippen die je moet kennen voor de praktische opdracht!

Je bouwbeschrijving 

In de celkern:

• 46 chromosomen - soort draden die uit DNA bestaan
• chromosomen liggen in paren: 23
• Paar 23: geslachtschromosomen X is lang, Y is kort (XX - meisje / XY - jongen)
• Alle chromosomen samen zijn het genoom

Van je ouders krijg je:

• 23 chromosomen van papa 
• 23 chromosomen van mama
• Samen weer 46 --> je eerste lichaamscel
• Er is 50% kans op een jongen of meisje

• In de celkern liggen: Chromosomen
• Chromosomen zijn opgebouwd uit: DNA
• De DNA-code voor 1 eigenschap: gen
• Varianten voor deze eigenschap: allel

Gen en allel

Gen:

• Deel van de chromosomen
• Codeert voor 1 eigenschap
• Kan meerdere allelen bevatten
• Bijvoorbeeld: oogkleur

Allel:

• Variant van de eigenschap waar het gen voor codeert
• Helft van papa en helft van mama
• Bijvoorbeeld: blauw, bruin, groen

De variant van een eigenschap noemen we een.............

Gen

Celkern

DNA

Chromosomen

Allel

verbind van groot naar klein:

DNA

Celkern

Chromosoom

Gen

Allel

1

2

3

4

5

Welke beschrijving hoort bij welk begrip?

Bevat informatie over één erfelijke eigenschap

Bestaat uit DNA

Variant van een gen

De stof die de code bevat over erfelijke eigenschappen

Chromosoom

Allel

DNA

Gen

Een variant op een gen noem je een allel.

1. Juist
2. Onjuist

Dit genoom is
van een man.

1. Juist
2. Onjuist

Hoeveel chromosomen bevat de eicel na de bevruchting?

1. 44
2. 48
3. 23
4. 46

Genotype:

• De informatie op al je genen.

• Bijvoorbeeld: je hebt een blanke huid.

Fenotype:

• Dat wat je ziet van een eigenschap (uiterlijk).

• Bepaald door het genotype en omgeving.

• Bijvoorbeeld: je haar wordt blonder doordat je veel in de zon bent. 

Aangeboren afwijkingen

Door schadelijke stoffen of ziekteverwekkers

• Niet erfelijk

Door een fout in het aantal chromosomen in de celkern

• Bijv. 47 i.p.v. 46 chromosomen, bij paar 21 dus 1 teveel --> syndroom van Down

Door een fout in de structuur van 1 chromosoom

• Extra stukje DNA of deel van het DNA heeft een andere plek gekregen
• Kleurenblindheid; erfelijke aandoening, je erft/krijgt het van je ouders

Prenataal onderzoek

Mitose en meiose

Meiose:

• Reductiedeling (reductie, komt van reduceren --> minder worden): minder chromosomen per cel
• Functie: Maken van geslachtscellen

Mitose:

• Gewone celdeling
• Functie: bijmaken van lichaamscellen voor groei, vervangen en herstel

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Stijl haar vanaf de geboorte

Piercings 

Behaarde bladeren

Een litteken

Wibi kan goed piano spelen

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

Is kleurenblindheid een voorbeeld van een aangeboren of van erfelijke aandoening?

1. Aangeboren
2. Erfelijk
3. Kleurenblindheid is aangeboren en erfelijk

Huiswerk

• 11.4 opdrachten volgens studiewijzer maken en nakijken