genetica

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

hst 2 Erfelijkheid/genetica

Materialen tijdens de lessen biologie:

boek

ipad of laptop (laptop is beter)

aantekeningen schrift

potlood HB, geodriehoek, rekenmachine

genetica(erfelijkheidsleer)

onderwerpen

DNA, genen,allelen, kruisingsschema`s

stambomen

zie begrippenlijst op leswijs

bst 1 Erfelijk materiaal

(bijna) Elke cel van een organisme heeft een celkern met daarin het erfelijk materiaal.

Dit erfelijk materiaal zit vastgelegd in DNA moleculen.

Het menselijk lichaam bevat per cel 46 chromosomen die voor het grootste gedeelte bestaan uit DNA. 

Een mens heeft 46 chromosomen. Hoeveel chromosomen heb je van je moeder?

1. 46
2. 23
3. 22
4. 45

Wat is de functie van DNA?

1. het maken van eiwitten
2. het coderen voor eiwitten
3. het coderen voor RNA
4. het maken van RNA

De mens heeft per cel dus 46 chromosomen

23 van de vader 23 van de moeder.

44 chromosomen zijn autosoom

2 chromosomen zijn geslachtschromosomen

Hoe groot is de kans op een jongen?

vader heeft XY moeder heeft XX

vader geeft 1 chromosoom door de moeder ook.

schema:

Hoe groot is de kans op een jongen?

Allelen

Genen

blauw

kleur ogen

Iedereen heeft dezelfde

Niet iedereen heeft dezelfde

Bloedgroepen

Ia, Ib, i

Voor het uitrekenen van genetische vraagstukken gebruiken we altijd een kruisingsschema!  

Hierin zetten we de eicellen en zaadcellen. 

nieuwe termen

homozygoot

heterozygoot

dominant

recessief

genotype

fenotype

genen

allelen

genotype

Fenotype

XY

kan niet veranderen!

is erfelijk

kan soms tijdens het leven veranderen

is niet overerfbaar

bloedgroep A

Is niet altijd zichtbaar

Intermediair

Twee allelen zijn beide dominant en komen beide tot uiting in het fenotype.

Bv een rode en een witte roos worden gekruist, wit en rood zijn intermediair en de nakomelingen krijgen hierdoor rose bloemen.

Stambomen

mannen zijn een vierkantje

vrouwen zijn een rondje

Bij de fruitvlieg is het gen voor grijze lichaamskleur (G) dominant over het gen voor zwarte lichaamskleur (g). Twee vliegen worden gekruist en kregen 158 grijze en 49 zwarte nakomelingen. Wat i het genotype van de ouders?

1. GG en Gg
2. Gg en Gg
3. GG en GG
4. Gg en gg

Iemand die zijn tong kan rollen heeft allel R. Een persoon die zijn tong niet kan rollen rr heeft twee zussen die dit wel kunnen. Wat kan het genotype van de zussen zijn?

1. RR
2. RR en Rr
3. rr

Lethale factor

Sommige allelen hebben een mutatie waardoor ze de levensvatbaarheid van een organisme kunnen beinvloeden.

Als een organisme twee allelen met mutatie heeft is het niet levensvatbaar en wordt dus niet eens geboren!! Dit betekent dat in de populatie een bepaalt genotpe compleet ontbreekt.

X- chromosomale kruisingen

De meeste genen liggen op autosomale chromosomen: dus chromosoom 1 t.m. 22.

Er liggen echter ook genen op het X chromosoom

Het Y chromosoom is heel klein en hierop liggen (vrijwel) geen genen.

Dit heeft effect op de manier waarop genen die liggen op het X chromosoom overerven.

gekoppelde overerving

Multipele allelen

dihybride kruisingen

alleen vwo

polygene overerving (geen toetsstof)