Paragraaf 4.3/4.4: De evolutietheorie/ Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom!

Leg je spullen klaar:

• Laptop 
• Biologieboek
• Schrift voor aantekeningen
• Pen
• Mobiel in de kluis!

Wat gaan we doen?

HAVO:

• Homeostase Julian en Jasmijn
• Bezig met PO (geef jouw onderwerp in een regelschema weer) of de opdrachten van paragraaf 5.2

VWO:

• Bespreken verschillen en overeenkomsten virussen, bacteriën en schimmels
• Uitleg paragraaf 4.3/4.4: De evolutietheorie/ Evolutie in populaties

Paragraaf 4.3: De evolutietheorie

Thema 4

Basisstof 4

Lesdoel

1. Ik kan verschillen noemen tussen het creationisme, de evolutietheorie van Lamarck en de evolutietheorie van Darwin
   
2. Ik kan uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt

Feit of fabel:

De mens stamt af van de neanderthalers

Feit of fabel:

Zonder verschillende allelen was evolutie niet mogelijk

Feit of fabel:

Slangen hebben benen

Feit of fabel:

De mens is klaar met evolueren

Feit of fabel:

De mens heeft onbruikbare organen

Paragraaf 4.4: Evolutie in populaties

4.4 Evolutie in populaties

Evolutietheorieën

Creationisme:

• de aarde en organismen zijn geschapen
• sommige organen te ingewikkeld om  door evolutie te zijn ontstaan --> intelligente schepper

Lamarck (1744-1829):

• eigenschappen veranderen tijdens leven individu
• veranderde eigenschap wordt doorgegeven

Darwin (1809-1882):

• On the origin of species (1859) --> evolutietheorie

Gregor mendel (1822-1884)

DNA bevat alle erfelijke eigenschappen

• Voor het eerst ontdekt in 1871
  
• Structuur pas ontdekt in 1953
  

Evolutie (neodarwinisme)

• Verschillen in genotypen door mutaties --> ontstaan allelen --> genetische variatie

•  Natuurlijke selectie = organismen met gunstige eigenschappen overleven en hebben meer kans om zich voort te planten dan organismen met 'ongunstige eigenschappen'

• Survival of the fittest = Organismen die beter kunnen overleven, kunnen zich voortplanten. Hierdoor gaat een soort steeds beter passen in zijn omgeving

• Overerving van de 'goede eigenschappen'

Evolutie (neodarwinisme)

Selectiedruk = invloed van milieufactoren op genetische variatie.

• hoger --> minder variatie
• lager --> overleving voor iedereen makkelijker

To fit = passen, aanpassen (Engels)

Fitness = voortplanting geschiktheid doordat het organisme het beste is aangepast.

Fitness is afhankelijk van het milieu.

Adaptatie = aanpassing

https://www.vpro.nl/programmas/beagle-in-het-kielzog-van-darwin.html

Lesdoelencheck:

Kan ik:

- Ik kan verschillen noemen tussen het creationisme, de evolutietheorie van Lamarck en de evolutietheorie van Darwin.

- Ik kan uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt

Schrijf kort een antwoord bij elke vraag --> 3 min

Bespreek daarna met je buurman en vul aan --> 3 min

Waardoor ontstaat genetische variatie?

Beschrijf de selectiedruk in het ontstaan van een lange nek bij een giraffe.

Welke drie uitgangspunten ondersteunen de neodarwinistische evolutie theorie.

Hoe ontstaan volgens de neodarwinistische evolutietheorie nieuwe soorten?

Paragraaf 4.4: Evolutie in populaties

Lesdoel

1. Ik kan uitleggen hoe allelen in een populatie overerven.

Begrippen

Genenpool

Allelfrequentie 

Constante allelfrequenties

Veranderende allelfrequenties

Seksuele selectie

Wat is een soort?

Wat is een populatie?

Soort en Populatie

Organismen die veel op elkaar lijken, hoeven niet tot dezelfde soort te behoren.

Soort; organismen die samen vruchtbare nakomelingen krijgen

Populatie; een groep organismen van dezelfde soort in een gebied

Belangrijke definities

• Populatie = Alle individuen van een soort die in een bepaald gebied leven en onderling voortpanten
  
  
• Genenpool is een verzameling van alle genen in een populatie 
  
  
• Allelfrequentie is hoe vaak een bepaald allel in een populatie voorkomt
  
  

Wat is een allel?

Constante Allelfrequenties

• geen selectiedruk,
• allelen worden op een willekeurige manier doorgegeven
• Hoe vaker een allel voorkomt in een populatie, hoe groter de kans is dat dit allel wordt doorgegeven

Veranderende Allelfrequenties

• mutatie die voordelig is
• wel selectiedruk
• Seksuele selectie;  bepaalde eigenschappen beïnvloeden de voortplantingskans.

Sommige allelfrequenties zijn stabiel (bloedgroepen bij mensen).

Veel allelfrequenties worden beïnvloedt door gebeurtenissen. 

Specifieke richting -> Evolutie 

Door toeval 

Stel dat....

- Populaties volledig gescheiden zijn 

- Ze groot genoeg zijn 

- Er geen evolutie optreedt
- Allelen hebben dus geen specifiek voordeel

Dan blijkt dat de allelfrequenties
in populaties constant blijven 

(voorbeeld bij mensen is oogkleur of bloedgroep)

Evolutie

Mutaties zorgen voor nieuwe varianten van genen (allelen), vooral als deze dominant zijn zal snel worden geselecteerd op het  positieve/nadelige effect. 

Waarom bij vooral bij dominante allelen? 

Evolutie

Als een eigenschap voordeel oplevert voor overlevingskans, zorgt natuurlijke selectie voor survival of the fittest 

In sommige gevallen levert een eigenschap alleen voordeel op voor de voortplantingskans* dan spreken we van seksuele selectie

Genetic drift

- Puur toevalsproces:

1. Afzondering van een kleine sub-populatie die genetisch verschilt ten opzichte van de oorspronkelijke populatie  (Founder-effect: vb. migratie ; Flessenhalseffect: rest van populatie sterft door bijv. natuurramp) 
2. De sub-populatie groeit uit 

Sommige allelfrequenties zijn stabiel (bloedgroepen bij mensen).

Veel allelfrequenties worden beïnvloedt door gebeurtenissen. 

Specifieke richting -> Evolutie 

Door toeval -> Genetic Drift

Evolutie

 Micro-   
binnen soort 

Macro- 

onstaan nieuwe soorten 

Co-

Als organismen met elkaar mee evolueren. Bijv. giftigheid bij planten en tolerantie bij rupsen. 

(Hbⁿ Hb^s)

Lesdoelencheck:

Kan ik:

- kan ik uitleggen hoe allelen in een populatie overerven?

Maak voor jezelf een overzicht van hoe allelen overerven en welke factoren hier invloed op uitoefen (5 min)

Aan de slag!

VWO

Paragraaf 4.3: opdracht 14 t/m 24

Paragraaf 4.4: opdracht 29 t/m 39

Klaar: Verdiep je nog meer in de stof op Biologiepagina.nl

PO HAVO en VWO:

- Zorg dat je een onderwerp hebt gekozen

- Onderzoeksvraag, deelvragen en hypothese

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!