3.1 Hofstelsel en horigheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

Einde van het West-Romeinse Rijk

• na Pax Romana bestuurlijke chaos, vanaf 285 al begin opsplitsing
• vanaf 395 Rijk defintief opgesplitst (dood Theodosius):
• - West-Romeinse Rijk, hoofdstad Rome (Latijns)
• - Oost-Romeinse Rijk, hoofdstad Constantinopel (Griekstalig)
• geleidelijke ontwikkeling
• geen absolute scheiding twee delen Romeinse Rijk

Oorzaken val West-Romeinse Rijk

1. te groot in combinatie met machtsstrijd
2. hoge belastingdruk boeren > leegloop platteland
3. inflatie (door lager zilvergehalte munten)
4. invallen vreemde volken, oorlog
5. Germaanse onderdanen nemen grensgebieden over >>>>>>>>>    Odoaker verdrijft Romulus Augustinus (476)

Clovis (466-511)

• verdreef de (laatste) Romeinen 
• versloeg Germaanse stammen +
• Frankische concurrenten



• 1e katholieke koning in Gallië
• Clovis > Lovis > Louis
• nieuwe machtsstructuur

karakter samenleving veranderde:

• van 'agrarisch-urbaan' (onder de Romeinen) naar 
• (overwegend) agrarisch:
• handel sterk achteruit gegaan
• mensen leefden vooral op platteland (bescherming en onderhoud)  >
• (relatief) autarkisch

Tijd van Monniken en Ridders: de Vroege Middeleeuwen (500-1000) Hofstelsel en horigheid

• standensamenleving: adel en geestelijkheid en 
  
• boeren: vrije boeren (militaire plicht) en horigen (o.a. herendiensten) +
  
• lijfeigenen (volledige afhankelijkheid van de landheer)
• werkzaam op 'het domein' van een heer/klooster/koning/bisschop >
• het Hofstelsel >
• hoeve (=boerderij): vroonhof + land van de boeren + woeste grond
• vooral in noordwestelijk deel van Europa
• domeinen vaak losse lappen grond 

KA vroege ME (500-1000) Tijd van monniken en ridders

1. De verspreiding van het christendom in geheel Europa
2. Het ontstaan en de verspreiding van de islam
3. De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid
4. Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur 

doop Clovis (Reims)

tombe van Clovis (Saint-Denis)

ontstaan feodaliteit

• Karel Martel (690-741):
• ridders werden vazallen (eed van trouw) in ruil voor levensonderhoud op kasteel  
• later boerderij in leen

Leenstelsel

• > feodum > feodale stelsel
• bestuursstelsel
• contract leenheer en leenman: eed van trouw >bescherming gebruik landgoed 
• ridders, graven en hertogen
• onderdelen eed: geld (eenmalig), militaire dienst, bestuur en rechtspraak
• niet overdraagbaar

Karel de Grote (768 - 814)

• door enorme uitbreiding rijk (>Gallie)
• koppeling leenstelsel - bestuur:
• graven en hertogen leenmannen
• Nadelen:
• ontwikkeling naar erfelijkheid van de leen > loyaliteitskwestie
• versnippering 
• leenmannen soms meerdere leenheren