Grammatica t/m LV (zelf aan de slag)

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Ontleden zindelen

Ontleden zinsdelen

Waarom ontleden?

Elke taal een grammatica. 

Zonder grammatica kunnen zinnen eigenlijk niet bestaan. 

Is dit een zin? Leg uit waarom wel of waarom niet.

Hond groot.

Een zin

Je hebt dus woorden nodig om zinnen te kunnen maken. 

Soms horen woorden bij elkaar - ze geven dan samen een betekenis.

Welke woorden horen in deze zin bij elkaar? Welke woorden hebben samen betekenis?

De grote hond eet.

Waarom grammatica?

Als je weet hoe zinnen in elkaar zitten (grammatica), kun je betere zinnen schrijven en maak je minder snel fouten!

Leerdoelen

Aan het einde van deze les heb je geoefend met het ontleden van de zindelen:

Persoonsvorm

Werkwoordelijk gezegde

Onderwerp

Lijdend voorwerp

Stap 1: vind de persoonsvorm

Persoonsvorm vinden

Om zinsdeelstrepen te kunnen zetten, moet je eerst de PV vinden.

De PV is altijd een werkwoord.

PV:

Tijdproef: tegenwoordige tijd <--> verleden tijd (heb <--> had)

Getalproef: Enkelvoud <--> meervoud (ik <--> wij, Jan <--> Jan en Willem)

Wat is de persoonsvorm?

Mama heeft een nieuwe trui.

1. Mama
2. heeft
3. nieuwe
4. trui

Wat is de persoonsvorm?

Ik heb de was al gedaan.

1. ik
2. gedaan
3. was
4. heb

Wat is de persoonsvorm?

De tafel is van hout gemaakt.

1. is
2. gemaakt
3. hout
4. tafel

Wat is de persoonsvorm?

De buurman koopt een nieuwe fiets.

Stap 2: verdeel de zin in zinsdelen

Deze stap is een nieuwe stap

Een zin

• Een zin is eigenlijk een verzameling van woorden. 
• Sommige woorden horen bij elkaar, ze vormen dan een groepje. 
• Zo'n groepje woorden die samen iets betekenen, noem je een zinsdeel.  

In de volgende zin staan de zinsdelen niet op een logische plek. Maak van deze zin een logische zin.

een nieuwe auto de man heeft gekocht.

Zinsdeel

• Woorden die bij een zinsdeel horen, kun je niet los van elkaar zin. 
• De woorden van een zinsdeel horen altijd bij elkaar en staan altijd bij elkaar. 
• Je vindt een zinsdeel door te proberen welke woorden je allemaal vóór de persoonsvorm kunt plakken. Als je weer een mooie zin hebt, heb je een zinsdeel.  
  
  

Voorbeeld!

Ik heb een nieuwe fiets van mama. 

Stap 1: zoek de persoonsvorm -> heb

Stap 2: zoek zinsdelen en geef die zinsdelen aan met een /

Ik / heb / een nieuwe fiets van mama. 

Puzzelen maar!

een / heb / ik / nieuwe fiets van mama -> Nee!

een nieuwe / heb / ik / fiets van mama -> Nee!

een nieuwe fiets / heb / ik / van mama -> Ja!

een nieuwe fiets is dus een groepje woorden dat bij elkaar hoort. 

Je hebt alleen nog 'van mama' over, kijk goed of je die niet uit elkaar kunt halen|!

van / heb / ik / een nieuwe fiets / mama. -> Nee!

van en mama horen dus bij elkaar. Dan heb je de zin uiteindelijk als volgt ontleed:

Ik / heb / een nieuwe fiets / van mama.

Dus... 

Alles wat voor de persoonsvorm staat, is al een zinsdeel. Die woorden horen sowieso al bij elkaar. 

Alles wat achter de persoonsvorm staat moet je nog verdelen in zindelen. 

Wanneer heb je weer een goede zin?

Wat is de persoonsvorm in deze zin:

Ik heb een auto.

Typ de zin over en zet links en rechts van de persoonsvorm een /

Ik heb een auto.

Typ de zin over en zet links en rechts een / van de persoonsvorm.

Mijn moeder heeft een pan van oma gekregen.

Hoe is de zin goed ontleed?

Mijn moeder / heeft / een pan van oma gekregen.

1. Mijn moeder / heeft / een / pan van / oma gekregen.
2. Mijn moeder / heeft / een pan / van oma / gekregen.
3. Mijn moeder / heeft / een pan van oma / gekregen.
4. Mijn / moeder / heeft / een pan van / oma gekregen.

Lees deze zin. Typ de zin over, zet links en rechts van de persoonsvorm een / en verdeel de zin in zinsdelen.

Ik heb een cadeau aan oma gegeven.

Leg in je eigen woorden uit wat een werkwoord is.

Stap 3: werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde (wwg) zijn alle werkwoorden in de zin. 

Hier hoort ook soms het woordje 'te' bij.

Ik / sta / naar de auto / te kijken. 

WWG = sta te kijken

Wat is het werkwoordelijk gezegde in deze zin?
Ik / heb / mijn been / gebroken.

Wat is het werkwoordelijk gezegde van deze zin?

Ik zou dat niet hebben gekund.

Stap 4: onderwerp

Het onderwerp is het zinsdeel dat doet wat de werkwoorden (werkwoordelijk gezegde) zeggen. 

Stel de vraag: wie of wat + wwg. 

Mijn zus heeft een fiets. 

Wie heeft een fiets? -> mijn zus = onderwerp

Ik heb vandaag al veel berichten aan leerlingen gestuurd.
Typ de vraag om het onderwerp te vinden!

Wie + wwg?

Ik heb vandaag al veel berichten aan leerlingen gestuurd.

Wat is het antwoord op de vraag: wie heeft gestuurd?

Typ de vraag die je moet stellen om het onderwerp van deze zin te vinden.
De kat / is / erg onrustig / geweest.

Wat is het onderwerp van de zin?

De kat / is / erg onrustig / geweest.

Wat is het onderwerp in deze zin?

Heeft / de moeder van Dani / een fiets / gesloopt?

Stap 5: het lijdend voorwerp

Soms heeft het onderwerp iets nodig om de handeling (het werkwoordelijk gezegde) uit te voeren! 

Zo is dit nog een beetje een vage zin: 

De kapper knipt.

Er is nog iets nodig om de zin completer te maken, bijvoorbeeld: het haar. 

De kapper knipt het haar. 

De vraag voor het lijdend voorwerp

Als je wil weten of er een lijdend voorwerp in de zin staat, moet je deze vraag stellen: 

Wie / wat + wwg + onderwerp?

Welke vraag stel je om het lijdend voorwerp te vinden?

1. Wie lijdt er in de zin?
2. Wie/wat + wwg + o?
3. Wie/wat + wwg?
4. Het lijdend voorwerp kun je niet vinden met een vraag.

Welke vraag moet je bij deze zin stellen om het lijdend voorwerp te vinden?
Mijn vader / heeft / een auto / geparkeerd.

De vraag is dus: Wat heeft mijn vader geparkeerd?

Mijn vader / heeft / een auto / geparkeerd.
Antwoord?

Welke vraag moet je bij deze zin stellen om het lijdend voorwerp te vinden?
Het broertje van Casper / zal / een nieuw huis / hebben.

Wat is het antwoord op die vraag?
Het broertje van Casper / zal / een nieuw huis / hebben.

PV

Zinsdelen

bepalen

WWG

Ond

LV

Wie/wat + WWG?

Alle werkwoorden in de zin

Gebruik de getal- of tijdproef

Kijk wat er in zijn geheel vóór de persoonsvorm kan staan.

Wie /wat + wwg + ond?

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Stap 5

Vind de persoonsvorm

Zet zinsdeelstrepen

Vind het onderwerp

Vind het lijdend voorwerp

Vind het werkwoordelijk gezegde

Zelf opdrachten maken

• Blz. 183 t/m 186 - maken opdracht 8, 13, 14 en 15. 
• Blz. 234 t/m 236 - maken opdracht 6, 9 en 10. 

Je moet vóór de volgende les tenminste de bijzonder gedrukte opdrachten af hebben. Je stuurt vóór vrijdag een foto naar mij toe van je gemaakte werk.