Vruchtbare halve maan, van dorp naar stad

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo lwoo, vwo
• Leerjaar 1

Vruchtbare halve maan, van dorp naar stad

     Onderwerpen:

• Halve maan 
• Neolithische revolutie 
• Dorp naar stad 
• Ruilhandel

Planning

Begrippen: 

• Neolithische revolutie
• Irrigatielandbouw

• Leerdoelen
• Uitleg 
• Zelfstandig werken

Leerdoelen

• Je kunt veranderingen uitleggen die het gevolg waren van de Neolithische revolutie.
• Je kunt politieke, economische en sociale veranderingen uitleggen die het gevolg waren van het ontstaan van stedelijke gemeenschappen.
• Je kunt de relatie uitleggen tussen de uitvinding van het schrift en het einde van de prehistorie.
• Je kunt oorzaken en gevolgen onderscheiden

Wat weet je eigenlijk
van landbouw?

Middelen van bestaan zijn
manieren om in leven te blijven.
Welke middelen van bestaan
hadden de eerste mensen?

1. Wilde dieren en verzamelen
2. Jagers en boeren
3. Jagen en verzamelen
4. Boeren en verzamelaars

Klimaatsverandering

• Rond 10.000 v. Chr

• De aarde wordt warmer

• Delen van Afrika en Midden-Oosten: droger 

Noord-Afrika en

Midden-Oosten

• Droog klimaat: minder begroeiing en water (ontstaan woestijnen)
  

• Te weinig voedsel: dieren trekken weg naar vruchtbare gebieden

• Mensen trekken ook weg of gaan andere middelen van bestaan zoeken om in leven te blijven

Vruchtbare Halvemaan

• Gebied waar de eerste landbouw ontstaat (9000 v. Chr.)
  

• Midden-Oosten: Egypte, Israël, Palestina, Jordanië, Libanon, Syrië, Irak, Iran en Turkije

Ok, landbouw...
Welke 'optelsom' is juist over landbouw?

1. akkerbouw + landbouw = veeteelt
2. landbouw + veeteelt = akkerbouw
3. veeteelt + akkerbouw = landbouw

Leg uit waarom de landbouw niet in de gebieden A en B (in de kaart) ontstond.

Neolithische revolutie

• Revolutie betekent verandering
  

• Jager-verzamelaars worden boer

• De Neolithische revolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt

Grote en belangrijke verandering

99% van de geschiedenis van de mens, heeft de mens geleefd als jager-verzamelaars

Welke middelen van bestaan
hadden de mensen vóór
de Neolithische revolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Welke middelen van bestaan
hadden de mensen
tijdens de Neolithische revolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Gevolgen van de Neolithische revolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden

• Het ontstaan van de eerste steden:
• agrarische samenleving

• Mensen krijgen meer bezittingen

Boeren in Europa

• Pas laat: het was niet nodig, er was voldoende voedsel te vinden.

• Eerste boeren in Nederland: Zuid-Limburg rond 5300 v. Chr.

• Tóch landbouw in Europa: mensen verhuizen uit gebieden waar gebrek aan landbouwgrond is en komen hier terecht

Boeren in Nederland

• Zuid-Limburg: bandkeramiekers (tot 4400 v. Chr)

• Noord-Nederland: trechterbekercultuur (rond 3500 v. Chr.)

• Vanaf 3000 v. Chr. zijn er in Nederland geen jager-verzamelaars meer

Bandkeramiek

Trechterbekercultuur

Dood en begraven

• Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden

• Doden kregen bezittingen mee: vermoedelijk geloven in leven na de dood

Dood en begraven

• Mensen in de middeleeuwen dachten dat reuzen dit graf gemaakt hadden. Waarom?

Zelfstandig werken

• Maken opdracht 1 t/m 3

     Onderwerpen:

 

• Dorp naar stad 
• Ruilhandel

Planning

Begrippen: 

• Irrigatielandbouw

• Leerdoelen
• Herhaling 
• Uitleg 
• Zelfstandig werken

Leerdoelen

• Je kunt politieke, economische en sociale veranderingen uitleggen die het gevolg waren van het ontstaan van stedelijke gemeenschappen.
  
• Je kunt de relatie uitleggen tussen de uitvinding van het schrift en het einde van de prehistorie.
• Je kunt oorzaken en gevolgen onderscheiden

Irrigatielandbouw

• Vrijwel nooit regen in Egypte 
  

• Boeren doen aan irrigatielandbouw
  
  
• Aanleggen van kanalen naar de
  akkers
  
  

Agrarische samenleving

• Graanopbrengsten zijn groot genoeg, zodat niet iedereen meer boer hoeft te zijn

• Er ontstaan nieuwe beroepen: ambachtslieden

• Er ontstaan ook meer verschillen in aanzien.

Agrarisch-stedelijke samenleving.

• Oorzaken: 
• 1. Landbouw, ambacht en handel zorgen voor rijkdom. Bevolking neemt toe.
  
• 2. ambachtslieden en handelaren gaan bij markten wonen.

• Er ontstaat een agrarisch-stedelijke samenleving.

Leven in de stad

• Spullen ruilen ze met elkaar.

• Handelaar ->
• Iemand die alleen producten kocht, verkocht en vervoerden. 

Leven in de stad

• Bestuur

• De meeste macht lag in handen van de koning
• De koning werd gezien als vertegenwoordiger van de goden. 
• Hierdoor werden er tempels gebouwd. 

Leven in de stad

• Ontstaan van het schrift. 

• Om ruzie te voorkomen worden er steeds meer dingen opgeschreven.
• Vanuit deze tekens wordt het schrift verder ontwikkelt. 
•  Hierdoor eindigt de prehistorie in Mesopotamië.

Historische vaardigheid

Oorzaak en gevolg 

Oorzaak en gevolg 

Oefening

Wat weten we al? 

Voorbeeld op het bord 

Waarom?

• Historici vragen zich niet alleen af wat er in het verleden gebeurde, maar ook waarom dingen gebeurden.

• Hiervoor kun je een vraag gebruiken die begint met: "Waardoor...?"

• Als je bezig bent met het beantwoorden van deze waardoor-vraag, dan zoek je naar oorzaken.

Voorbeeld

• Hans is te laat op school, omdat hij een lekke band kreeg.

• Waardoor kreeg hij een lekke band?
• Hij kreeg een lekke band, doordat hij door glas was gefietst.

• Aan het woord 'doordat' kun je de oorzaak herkennen.

Met welk woord kun je het beste een vraag beginnen om de oorzaak te vinden?

1. Waarom
2. Waardoor
3. Waarmee
4. Doordat

Met welk woord kun je de oorzaak (meestal) herkennen?

1. Waarom
2. Waardoor
3. Waarmee
4. Doordat

Gevolgen

• De ene gebeurtenis zorgt weer voor andere gebeurtenissen.
• Dat zijn gevolgen
  

• Doordat Hans een lekke band had, kwam hij te laat in de les. Het gevolg was dat hij een deel van de geschiedenisles had gemist.

• Oorzaak⇒gevolg(en)

Een voorbeeld bij geschiedenis

• Oorzaak: de klimaatsverandering na de laatste IJstijd.
• Gevolg 1: het werd warmer en droger
• Gevolg 2: mensen konden niet meer goed leven als jager-verzamelaars
• Gevolg 3: mensen zochten naar andere middelen van bestaan, zoals de landbouw

Opdracht 7

• Toepassen van de historische vaardigheid
• Ben je klaar maak je opdracht 4

Zelfstandig werken

• Maken opdracht ......