13. Samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom: denk aan de afspraken!

1. Jas op de kapstok

2. Petten af

3. Telefoon in de telefoontas

4. Kauwgom uit

5. Pak je spullen alvast

6. Tas van tafel

Wat gaan we vandaag doen?

1. Gedicht + krant lezen (15 minuten)
2. Uitleg samentrekkingen (10 minuten)
3. Zelf aan de slag (rest van de les)

Krant lezen

• Je krijgt een bladzijde uit de krant en daarvan lees je één artikel (met krantenkop, dus geen weerbericht, strip of reclame).
• Je krijgt vijf minuten de tijd om het artikel te lezen, daarna vertellen drie leerlingen wat ze hebben gelezen.
• Kom je moeilijke woorden tegen? Schrijf ze op, dan bespreken we die ook na het lezen. 

3D - Wie vertelt over het artikel?

Samentrekkingen

De woorden, woordgroepen en zinnen die je straks ziet, kun je korter schrijven. Noteer de verkorte versies. Denk goed na over spelling jaar 2: wanneer gebruik je een weglatingsstreepje en wanneer niet?

kleine landen en grote landen

Kasia reed door rood licht en Kasia kwam daardoor bijna onder de tram.

Samentrekking

Als je in een samengestelde zin dezelfde (delen van) woorden of zinsdelen twee keer voorkomen, kun je die woorden meestal een van beide keren weglaten. Dat heet samentrekking. Door identieke (delen van) woorden of zinsdelen weg te laten, kun je korter formuleren.

Het weglaten kan op drie niveaus:

- woordniveau

- woordgroepniveau

- zinsniveau

woordniveau

Hier ligt een stapel studieboeken en -schriften.

Je laat een woorddeel weg: studie.

woordgroepniveau

Hier ligt een stapel met oude en nieuwe kleren.

Je laat één of meerdere woorden binnen een zinsdeel weg: kleren

zinsniveau

Hier ligt een stapel boeken en daar ook.

Je laat één of meerdere zinsdelen weg: ligt - een stapel boeken

achterwaarts en voorwaarts

Bij een voorwaartse samentrekking staan alle woorden voor in de zin.

Bij een achterwaartse samentrekking staan alle woorden achter in de zin.

soorten samentrekking

1) Voorwaartse samentrekking = je noemt het gezamenlijke deel in het eerste deel van de samentrekking en verderop laat je het weg. 
                                              Een eerdere versie en een latere (-) . 

                                              Een goedkope armband en een dure (-).

2) Achterwaartse samentrekking = je noemt het gezamenlijke deel in het tweede deel van de samentrekking en eerder laat je het weg.
                                         Een nationaal [-] en internationaal overleg.

                                         In voor- en in tegenspoed.

Samentrekking op 3 niveaus 

1.  woordniveau -  op de plaats van het samengetrokken woorddeel wordt een streepje geschreven:   (voorwaarts)boekenschrijvers en -lezers; (achterwaarts) honden- en kattenhotel. 
2. woordgroepniveau - binnen een woordgroep worden één of meer hele woorden weggelaten: (voorwaarts) uitwonende broers en (-) zussen:  (achterwaarts) brede (-) en smalle straten.
   
3. zinsniveau -één of meer zinsdelen die twee keer voorkomen, worden weggelaten: (voorwaarts) Jeroen gaat op de fiets en Tamara (-) op de scooter. (achterwaarts)  Wij schaatsten (-) en onze kinderen sleeden in die strenge winter elke dag. 

Samentrekking

Bij welke antwoorden is er sprake van een samentrekking op woordniveau, bij welke op woordgroepsniveau en bij welke op zinsniveau?

dames- en herenschoenen

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

feestmutsen en -neuzen

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

Hidde mailde en Luuk belde het bestuur.

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

kleine en grote landen

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

Kasia reed door rood licht en kwam daardoor bijna onder de tram.

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

beroemde acteurs en actrices

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

Samentrekking

Bij welke antwoorden is er voorwaartse samentrekking en bij welke achterwaartse?

dames- en herenschoenen

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

kleine en grote landen

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

feestmutsen en -neuzen

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Hidde mailde en Luuk belde het bestuur.

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

beroemde acteurs en actrices

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Kasia reed door rood licht en kwam daardoor bijna onder de tram.

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Zelf aan de slag, succes!

Maak: de opdrachten die horen bij hoofdstuk 2 - samentrekking. Dit maak je online.

Tijd: tot het einde van de les. 

Hulp: steek je vinger op en dan kom ik je helpen.