Literatuur

Sturm und Drang
1770-1789
  • het volwassen worden
  • zonen die zich afzetten tegen hun vaders
  • de roep van jongeren om meer democratie
  • de slechte huwelijken
  • de schoonheid van de natuur
  • de twijfel aan het bestaan van god en onbeantwoorde liefde.
1 / 21
volgende
Slide 1: Tekstslide
DuitsMiddelbare schoolhavoLeerjaar 5

In deze les zitten 21 slides, met tekstslides en 1 video.

time-iconLesduur is: 45 min

Onderdelen in deze les

Sturm und Drang
1770-1789
  • het volwassen worden
  • zonen die zich afzetten tegen hun vaders
  • de roep van jongeren om meer democratie
  • de slechte huwelijken
  • de schoonheid van de natuur
  • de twijfel aan het bestaan van god en onbeantwoorde liefde.

Slide 1 - Tekstslide

Sturm und Drang
1770-1789
  • de jonge wilden (met name jonge dichters en denkers)
  • persoonlijke ervaring onder woorden brengen
  • emoties en (het streven naar) vrijheid zijn heel belangrijk

Slide 2 - Tekstslide

Sturm und Drang
1770-1789
Na de verlichting
  • nadruk op de ratio/het verstand
Voor de Klassik
  • evenwicht tussen gevoel en verstand

Slide 3 - Tekstslide

Sturm und Drang
1765-1785

Slide 4 - Tekstslide

wetenschap
Verlichting
Sturm und Drang
literatuur = leermoment
ratio, verstand
schrijven volgens duidelijke regels
hartstocht
literatuur = jezelf uitdrukken
emotie, gevoel
eigen creatie, zelf vormgeven
ouders
kinderen
Weetje!
De Sturm und Drang-generatie was echt een jongerenbeweging. Ze hielden zich bezig met thema's die op die leeftijd belangrijk zijn: jezelf vinden, liefde, emoties en je af zetten tegen de generatie boven je. Dat is in 300 jaar niet veranderd!

Slide 5 - Tekstslide

Rastlose Liebe
J.W. Goethe, 1789

Dem Schnee, dem Regen,
Dem Wind entgegen,
Im Dampf der Klüfte,
Durch Nebeldüfte,
Immer zu! Immer zu!
Ohne Rast und Ruh!

...

Wie soll ich fliehen?
Wälderwärts ziehen?
Alles vergebens!
Krone des Lebens,
Liebe, bist du!
verwijzingen naar de natuur: De natuur wordt vaak gepersonifieerd
emotievol (hier: rusteloze liefde)
beeldspraak, figuurlijk taalgebruik
Weetje!
Alle zintuigen doen mee: vaak wordt uitgebreid beschreven hoe (de natuur) voelt, ruikt, klinkt, eruit ziet of smaakt. Er wordt letterlijk in geuren en kleuren verteld!
Herkennen van Sturm & Drang in de tekst
Overige kenmerken:
  • 'normale' taal, jongerentaal
  • emotionele thema's
  • protest tegen maatschappelijk onrecht
nauwe band tussen de ik figuur en de natuur staat centraal

Slide 6 - Tekstslide

Typisch Sturm & Drang: Natuur
goddelijk
onberekenbaar
niet te beïnvloeden
heilzaam
Weetje!
Nu, na 300 jaar, zijn we nog steeds overtuigd van de heilzaamheid van de natuur. Niet voor niets wordt ook door artsen aangeraden veel buiten in de natuur te wandelen omdat dat goed tegen stress werkt.
symbolisch
Typisch Sturm & Drang:
generatiekloof!
afzetten tegen oude waarden en normen
afzetten tegen politiek systeem
afzetten tegen (sociale) regels
Weetje!
Omdat Duitsland bestond uit allerlei kleine vorstendommen en elke vorst zijn eigen universiteit wilde, waren er nergens in Europa zoveel universiteiten als hier! Het gevolg was, dat de duitstalige bevolking relatief goed opgeleid was. Dat heeft zeker meegespeeld bij het ontstaan van Sturm & Drang: er waren veel hoogopgeleide jongeren, die hun ideeën konden publiceren!

Slide 7 - Tekstslide

Johann Wolfgang (von) Goethe
Geboren op 28 August 1749 in Frankfurt am Main. Sterft op 82-jarige leeftijd (1832) in Weimar.​
schrijver
dichter
toneelschrijver
wetenschapper
politicus
filosoof
Eén van de grootste influencers van zijn tijd!

Slide 8 - Tekstslide

Al 290 jaar dood... en nog steeds actueel?
Zijn boeken worden nog steeds gelezen,
zijn liederen nog steeds gezongen,
zijn citaten nog steeds gebruikt en
zijn theaterstukken nog steeds opgevoerd
Goehte merchendise

Slide 9 - Tekstslide

Beroemde Duitse tijdgenoten
Mozart
componist
Gebroeders Grimm
schrijvers en taalwetenschappers
Caronline Herschel
astronome
Bettina von Arnim
schrijfster, feministe
Alexander von Humboldt
natuurwetenschapper, ontdekkingsreiziger
Weetje!
Duitsland was hét culturele en wetenschappelijke middelpunt van Europa. Niet het Engels of Frans, maar het Duits was de taal die je moest leren om de grote dichters en denkers te kunnen bestuderen!

Slide 10 - Tekstslide

Goehte's liefdesleven:
een inspiratiebron!
Kätchen Schönkopf
Goethe's eerste liefde, dochter van een waard. Goethe was 16, Kätchen al 19. Ouders van beiden waren tegen een huwelijk. Voor Goethe was het onder zijn stand, die van Kätchen vonden Goethe te jong en wilden haar snel getrouwd zien. Kätchen trouwde als snel met een ander, Goethe was gek van liefdesverdriet.
Friederike Brion
De tweede liefde, dochter van een dominee. Een stormachtige romance, die maar kort duurde. Na een jaar verliet Goethe haar om te gaan studeren. Zij bleef met een gebroken hart achter...
Charlotte Buff
De derde liefde, maar helaas voor Goehte een onmogelijke: Charlotte was al verloofd met een ander. Dat weerhield Goethe er niet van om te proberen haar voor zich te winnen - dat leverde wel een kus, maar niet haar hand op. Op dit verhaal is zijn beroemde werk "die Leiden des jungen Werthers' gebaseerd. 
Lili Schönemann
Met Lili is Goethe dan echt verloofd geweest. Zij was pas 16, Goethe al 26! De verloving duurde maar een jaar - het boterde niet tussen Goethe en Lili's familie. De verloving werd uiteindelijk verbroken.
Anna Amalia, Herzogin von Sachsen
De roddel ging, dat Goethe en Anna een verhouding hadden - om deze verhouding te verdoezelen, zou hij gedaan hebben alsof hij een verhouding met haar (getrouwde) hofdame had. Wat hier precies speelde is nooit duidelijk geworden, maar voer voor roddel en achterklap!
Charlotte von Stein
Hofdame van Anna Amalia, met wie Goehte een vriendschap of geheime relatie of fake geheime relatie had om te verdoezelen dat hij eigenlijk misschien een relatie met de hertogin had.
Christiane Vulpius
Met Christiane had Goethe lang een verhouding - ze woonden zelfs 18 jaar lang ongehuwd samen en hadden een zoon, de enige van hun 5 kinderen dat bleef leven. Toen ze elkaar leerden kennen was Goehte 40 en Christiane 23! Na 18 jaar trouwden de twee alsnog. 

Slide 11 - Tekstslide

die Leiden des jungen Werthers
  • 1774, Goethe is 25
  • Briefroman: hoofdpersoon Werther schrijft aan zijn vriend Wilhelm
  • Gebaseerd op zijn romance met Charlotte Brion en zijn liefde voor Kätchen Schönekopf
das Buch

Slide 12 - Tekstslide

Werther - hysterie!
Hysterische Beatles-fans
Fans zijn van alle tijden, dit is in de jaren 1960. Deze agenten proberen de gillende meiden tegen te houden terwijl de jongens van de Beatles voorbij rijden.
Bieber feever!
Deze Justin Bieber-fans zijn niet anders dan de Beatles-fans uit de jaren '60. En zij zijn ook niet anders dan de Goethe- (Werther-)fans uit de jaren 1770!
Harry Potter
Ook boeken kunnen massa-hysterie veroorzaken. Dit zijn Harry Potter-fans die midden in de nacht in de rij staan voor het nieuwste boek van J.K. Rowling.

Slide 13 - Tekstslide

Werther - hysterie!
Zelfs Napoleon had het boek gelezen en sprak erover met Goethe zelf!

Slide 14 - Tekstslide

Het Werther-effect
Helaas had de populariteit van Werther ook negatieve gevolgen... Veel jonge mannen volgden Werthers voorbeeld!
Spoiler!

Slide 15 - Tekstslide

  • Geschreven 1782 (Goethe is 33)
  • Valt nog nét binnen Sturm & Drang
  • Op muziek gezet door Franz Schubert (1815), wordt nog steeds uitgevoerd

der Erlkönig

Slide 16 - Tekstslide

Slide 17 - Tekstslide

Slide 18 - Video

Friedrich Schiller
  • 1759-1805
  • Schiller en Goethe moeten in één adem genoemd worden als literaire en politieke vernieuwers.
  • Jeugd stond in het teken van dwang en onvrijheid.
  • Werd tegen zijn wil door zijn ouders naar een militaire academie gestuurd.
  • Hij vond het hier verschrikkelijk
  • Zijn hartstocht voor de literatuur is hierdoor niet uitgedoofd. 
  • Hij studeert na de academie tegen zijn zin in rechten en medicijnen. 
  • ´s nachts bij kaarslicht schrijft hij aan zijn, voor die tijd uiterst revolutionaire, theaterstuk ´Die Räuber´ 


Slide 19 - Tekstslide

Thema: Verzet tegen onderdrukking en onvrijheid bij de opvoeding.

Toen het in 1782 in Mannheim in première ging, brak het publiek de zaal van enthousiasme af. 
De hertog (Karl) was hiervan minder gecharmeerd. Het verlangen naar vrijheid en de kritiek op de Duitse vorsten, waren hem in dit stuk een doorn in het oog. 

Slide 20 - Tekstslide

Ode an die Freude

  • Deze hymne is beroemd geworden door het slot van de negende symfonie van Ludwig van Beethoven.
  • Het werd lster ook het volkslied van het Verenigde Europa.
  • Het lied schetst een utopie, waarin alle mensen gelijk zijn en in vrede samenleven. 

Slide 21 - Tekstslide