Sturm und Drang

Goethe, Sturm & Drang
1 / 29
volgende
Slide 1: Tekstslide
DuitsMiddelbare schoolhavoLeerjaar 5

In deze les zitten 29 slides, met tekstslides en 5 videos.

Onderdelen in deze les

Goethe, Sturm & Drang

Slide 1 - Tekstslide

Inhoud:
  1. Goethe - de persoon
  2. Duitsland in de 18e eeuw
  3. Sturm und Drang
  4. Literaire werken:
  • Die Leiden des  jungen Werthers
  • Der Handschuh
  • Erlkönig

Slide 2 - Tekstslide

standbeelden
musea
straatnamen

Slide 3 - Tekstslide

Johann Wolfgang (von) Goethe
Geboren op 28 August 1749 in Frankfurt am Main. Sterft op 82-jarige leeftijd (1832) in Weimar.​
schrijver
dichter
toneelschrijver
wetenschapper
politicus
filosoof
Eén van de grootste influencers van zijn tijd!

Slide 4 - Tekstslide

Al 290 jaar dood... en nog steeds actueel?
Zijn boeken worden nog steeds gelezen,
zijn liederen nog steeds gezongen,
zijn citaten nog steeds gebruikt en
zijn theaterstukken nog steeds opgevoerd
Goehte merchendise

Slide 5 - Tekstslide

"Duitsland" in de 18e eeuw

Slide 6 - Tekstslide

"Deutschland"
Napoleon
Preußen (Pruissen)
verlichting
absolutisme

Slide 7 - Tekstslide

Beroemde Duitse tijdgenoten
Mozart
componist
Gebroeders Grimm
schrijvers en taalwetenschappers
Caronline Herschel
astronome
Bettina von Arnim
schrijfster, feministe
Alexander von Humboldt
natuurwetenschapper, ontdekkingsreiziger
Weetje!
Duitsland was hét culturele en wetenschappelijke middelpunt van Europa. Niet het Engels of Frans, maar het Duits was de taal die je moest leren om de grote dichters en denkers te kunnen bestuderen!

Slide 8 - Tekstslide

Slide 9 - Video

wetenschap
Verlichting
Sturm und Drang
literatuur = leermoment
ratio, verstand
schrijven volgens duidelijke regels
hartstocht
literatuur = jezelf uitdrukken
emotie, gevoel
eigen creatie, zelf vormgeven
ouders
kinderen
Weetje!
De Sturm und Drang-generatie was echt een jongerenbeweging. Ze hielden zich bezig met thema's die op die leeftijd belangrijk zijn: jezelf vinden, liefde, emoties en je af zetten tegen de generatie boven je. Dat is in 300 jaar niet veranderd!

Slide 10 - Tekstslide

Typisch Sturm & Drang: Natuur
goddelijk
onberekenbaar
niet te beïnvloeden
heilzaam
Weetje!
Nu, na 300 jaar, zijn we nog steeds overtuigd van de heilzaamheid van d de natuur. Niet voor niets wordt ook door artsen aangeraden veel buiten in de natuur te wandelen omdat dat goed tegen stress werkt. Wisten ze toen dus ook al ;-)
symbolisch
Typisch Sturm & Drang:
generatiekloof!
afzetten tegen oude waarden en normen
afzetten tegen politiek systeem
afzetten tegen (sociale) regels
Weetje!
Omdat Duitsland bestond uit allerlei kleine vorstendommen en elke vorst zijn eigen universiteit wilde, waren er nergens in Europa zoveel universiteiten als hier! Het gevolg was, dat de duitstalige bevolking relatief goed opgeleid was. Dat heeft zeker meegespeeld bij het ontstaan van Sturm & Drang: er waren veel hoogopgeleide jongeren, die hun ideeën konden publiceren!

Slide 11 - Tekstslide

Rastlose Liebe
J.W. Goethe, 1789

Dem Schnee, dem Regen,
Dem Wind entgegen,
Im Dampf der Klüfte,
Durch Nebeldüfte,
Immer zu! Immer zu!
Ohne Rast und Ruh!

...

Wie soll ich fliehen?
Wälderwärts ziehen?
Alles vergebens!
Krone des Lebens,
Liebe, bist du!
verwijzingen naar de natuur
emotievol (hier: rusteloze liefde)
beeldspraak, figuurlijk taalgebruik
Weetje!
Alle zintuigen doen mee: vaak wordt uitgebreid beschreven hoe (de natuur) voelt, ruikt, klinkt, eruit ziet of smaakt. Er wordt letterlijk in geuren en kleuren verteld!
Herkennen van Sturm & Drang in de tekst
Overige kenmerken:
  • 'normale' taal, jongerentaal
  • emotionele thema's
  • protest tegen maatschappelijk onrecht

Slide 12 - Tekstslide

Goehte's liefdesleven:
een inspiratiebron!
Kätchen Schönkopf
Goethe's eerste liefde, dochter van een waard. Goethe was 16, Kätchen al 19. Ouders van beiden waren tegen een huwelijk. Voor Goethe was het onder zijn stand, die van Kätchen vonden Goethe te jong en wilden haar snel getrouwd zien. Kätchen trouwde als snel met een ander, Goethe was gek van liefdesverdriet.
Friederike Brion
De tweede liefde, dochter van een dominee. Een stormachtige romance, die maar kort duurde. Na een jaar verliet Goethe haar om te gaan studeren. Zij bleef met een gebroken hart achter...
Charlotte Buff
De derde liefde, maar helaas voor Goehte een onmogelijke: Charlotte was al verloofd met een ander. Dat weerhield Goethe er niet van om te proberen haar voor zich te winnen - dat leverde wel een kus, maar niet haar hand op. Op dit verhaal is zijn beroemde werk "die Leiden des jungen Werthers' gebaseerd. Dit gaan we nog lezen.
Lili Schönemann
Met Lili is Goethe dan echt verloofd geweest. Zij was pas 16, Goethe al 26! De verloving duurde maar een jaar - het boterde niet tussen Goethe en Lili's familie. De verloving werd uiteindelijk verbroken.
Anna Amalia, Herzogin von Sachsen
De roddel ging, dat Goethe en Anna een verhouding hadden - om deze verhouding te verdoezelen, zou hij gedaan hebben alsof hij een verhouding met haar (getrouwde) hofdame had. Wat hier precies speelde is nooit duidelijk geworden, maar voer voor roddel en achterklap!
Charlotte von Stein
Hofdame van Anna Amalia, met wie Goehte een vriendschap of geheime relatie of fake geheime relatie had om te verdoezelen dat hij eigenlijk misschien een relatie met de hertogin had.
Christiane Vulpius
Met Christiane had Goethe lang een verhouding - ze woonden zelfs 18 jaar lang ongehuwd samen en hadden een zoon, de enige van hun 5 kinderen dat bleef leven. Toen ze elkaar leerden kennen was Goehte 40 en Christiane 23! Na 18 jaar trouwden de twee alsnog. 

Slide 13 - Tekstslide

die Leiden des jungen Werthers
  • 1774, Goethe is 25
  • Briefroman: hoofdpersoon Werther schrijft aan zijn vriend Wilhelm
  • Gebaseerd op zijn romance met Charlotte Brion en zijn liefde voor Kätchen Schönekopf
das Buch

Slide 14 - Tekstslide

Nog steeds populair!

Slide 15 - Tekstslide

  • Geschreven 1782 (Goethe is 33)
  • Valt nog nét binnen Sturm & Drang
  • Op muziek gezet door Franz Schubert (1815), wordt nog steeds uitgevoerd

der Erlkönig
Podium Witteman, 2017
Uitleg

Slide 16 - Tekstslide

Slide 17 - Video

  • geschreven 1775-1806 (31 jaar schrijven!) 
  • gebaseerd op oudere verhalen (Christopher Marlowe, 1604)
  • Georg Faust, een legende
Faust
Uitleg

Slide 18 - Tekstslide

  • Johann of Georg Faust (1466/1480-1541)
  • Alchemist, waarzegger, astroloog, magiër, heelmeester
  • Waarschijnlijk rondreizend 'artiest'
  • Veel verhalen na zijn dood, moeilijk feit van fictie te onderscheiden
  • Overleden na mislukt experiment -> aanleiding om een pakt met de Duivel te vermoeden
Waarheid of fictie?

Slide 19 - Tekstslide

De alchemist - Pieter Breugel, 1558
Alchemie:
  • voorloper van scheikunde
  • op zoek naar de 'steen der wijzen' -> hiermee zou je gewone metalen in goud kunnen veranderen 

Slide 20 - Tekstslide

Slide 21 - Video

Toneelstuk
  • dr. Faust
  • Mephisto
  • Margarethe (Gretchen)
en God is er ook steeds bij - zonder God tenslotte ook geen Duivel...!

Slide 22 - Tekstslide

Tentamen en handelingsdeel
Voor het tentamen moet je kennen/kunnen:
  • algemene informatie over Goethe als persoon
  • kenmerken van Duitsland in de 17e eeuw
  • kenmerken van literaire periode Sturm & Drang
  • verband tussen kenmerken onderling
  • verband tussenkenmerken en de behandelde literaire werken
  • kenmerken Sturm & Drang herkennen in onbekende werken
  • literaire werken inhoudelijk (verhaallijn, symboliek)

Slide 23 - Tekstslide

Tentamen en handelingsdeel
Voor het handelingsdeel moet je:
  • één van de behandelde werken uitkiezen
  • hier een creatieve, originele bewerking van maken
  • vorm is vrij, enige voorwaarde = gebruik van Duitse taal in woord en/of geschrift
  • beoordeling o/v/g

Slide 24 - Tekstslide

Friedrich Schiller 
Johann Wolfgang von Goethe

Slide 25 - Tekstslide

Das Balladenjahr 1797
1797 werken Schiller en Goehte intensief samen. Ze schrijven balladen. 

Ballade: is een gedicht/lied waarin een verhaal wordt verteld. Er zijn meerdere coupletten. Balladen zijn er ook om mensen te laten nadenken.

Slide 26 - Tekstslide

Slide 27 - Video

Slide 28 - Video

Ken je het land, waar de citroenen groeien


Ken je het land, waar de citroenen groeien,
In ‘t donker loof de gouden sinaasappels gloeien,
Een milde wind vanuit de blauwe hemel daalt,
De myrte rust, een lauwertak naar boven taalt?
Zeg, ken je het?
Daarheen! daarheen
Wil ik met jou graag gaan, mijn lief, meteen.
Ken je het huis? Zijn dak rust op een zuilenrij.
De eetzaal blinkt, de suite ligt er stralend bij,
En marmerbeelden overal – ze zien mij aan
Wat heeft men jou, och arme kind, gedaan?
Zeg, ken je het?
Daarheen! daarheen
Wil ik met jou graag gaan, mijn hoedster, nu meteen.

Ken je de berg, zijn nauwe, dichtbewolkte gang?
Het muildier zoekt zijn weg, voor mist noch nevel bang;
In de spelonk, daar woont het oude drakenbroed;
Het stoot de rots, daaroverheen de vloed!
Zeg, ken je het?
Daarheen! daarheen
Voert onze weg! O Vader, zo meteen!

Slide 29 - Tekstslide