H6 par. 2 Een nieuwe mentaliteit

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

H6 Nieuwe ideeën, nieuwe werelden

6.2 Een nieuwe mentaliteit

• Tijdvak: Tijd van ontdekkers en hervormers 
• 1500-1600

• Periode: vroegmoderne tijd
• 1500-1800

Invalshoeken

• Economisch: 
• wat zijn de middelen van bestaan? 
• Denk hierbij bijvoorbeeld jagen en verzamelen, landbouw, industrie. 
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• hoe wordt de samenleving bestuurd? 
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
• dit gaat bijvoorbeeld over de leefomstandigheden van mensen en de verschillende sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: wat denken en voelen de mensen en hoe uitten ze dit?
• bijvoorbeeld in hun gewoontes en regels, 
• geloof, 
• kunst en 
• wetenschap. 

Normen en waarden

Met waarden bedoelen we zaken die mensen belangrijk vinden in hun leven, bijvoorbeeld:

• behulpzaamheid, 
• eerlijkheid of 
• een goed moslim of christen zijn.
  

Normen en waarden

Met normen bedoelen we regels waaraan leden van een samenleving zich moeten houden, zoals geschreven en ongeschreven wetten en vaste gebruiken. 

Voorbeelden van normen zijn: 

• ‘afval gooi je in de prullenbak’ 
• en ‘diefstal is verboden’.

Vrijheid

Iemand groeten.

Beleefdheid

Op je werk app je niet met vrienden.

Norm

Waarde

Norm

Waarde

Invalshoeken

Economisch

Politiek-bestuurlijk

sociaal/maatschappelijk

cultureel/ religieus 

Kenmerkende aspecten

Begin Europese overzeese expansie

Renaissance

Hernieuwde oriëntatie op klassieke Oudheid

Herhaling 6.1

• Wat is de renaissance? 
  
• In welk land begon de renaissance? Waarom?
• Hoe keek men in de renaissance naar de middeleeuwen?
• Noem 3 punten waarop de kunst uit de renaissance verschilde met de kunst uit de middeleeuwen.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de ‘herontdekking van de oudheid’ inhield.
• Je kunt een beschrijving geven van de werkzaamheden en ideeën van humanisten.
• Je kunt uitleggen waarom de ideeën van humanisten leidden tot een andere mentaliteit en waarom dat bedreigend was voor de kerk.
• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.

Teksten uit de oudheid

• In renaissance begonnen kunstenaars met imiteren bouw- en beeldhouwkunst oudheid.
• Ook meer belangstelling voor Griekse en Latijnse literatuur + wetenschap.
• Geleerden leerden Grieks en gingen teksten nauwkeuriger bestuderen.

Teksten uit de oudheid

• Probleem: oude teksten niet altijd betrouwbaar.
  
• Oorspronkelijke boeken vergaan.
• Geleerden hadden alleen teksten die waren overgeschreven voor monniken uit de middeleeuwen: fouten gemaakt.
• Daarom: opzoek naar oudste teksten + ontdekken wat er eigenlijk had gestaan. 
• Zo belangrijk deel Grieks-Romeinse cultuur herontdekt.

Humanisten

• Zo noemen we de mensen die onderzoek deden naar de teksten uit de oudheid. 
• Zij vonden zelf nadenken belangrijk.
• Om goed te kunnen denken was goed onderwijs nodig. 
• Vooral taal belangrijk  --> goed lezen --> zelfstandig oordeel vormen + controleren of het klopt. 

Humanisten

• Waren kritisch over ME: rechtspraak, geloof, maatschappij.
• ME hadden Grieken en Romeinen verkeerd begrepen. 

• Gebruikte teksten uit de oudheid om ook zelf nieuwe ideeën te ontwikkelen.
• Bekende humanist is Erasmus.

Bedreiging voor de kerk

• Denkbeelden humanisten botsten met de ideeën van de kerk.
• Hoe botsen de ideeën? 

ME kerk

• Kerk bepaald wat mensen mogen lezen en wat niet.
• Kerk mag als enige zeggen wat schrijvers van de Bijbel hadden bedoeld.

Humanisten

• Eigen oordeel vormen, ook over geloof.
• Bijbel die kerk gebruikte niet betrouwbaar --> vertaalde versie van het origineel. 

Erasmus

• begin 16e eeuw 
• Nederlandse humanist
• Terug naar oorspronkelijke nieuwe testament (Grieks)
• Maakte nieuwe Latijnse vertaling

Boekdrukkunst

• Rond 1450 uitgevonden.
• Teksten, dus ook de ideeën van humanisten, makkelijker en meer verspreid.
• Daardoor verandering mentaliteit:
• Wel God, hemel, hel
• Niet alles zomaar geloven wat de kerk zegt --> wel zelfstandig. nadenken

Mentaliteit 

= 

De manier waarop mensen denken

de cultuur in de overgangsperiode van middeleeuwen naar vroegmoderne tijd. In deze tijd (1300-1600) keek men met een nieuwe blik naar de oudheid en kwam de mens centraal te staan

1. humanist
2. renaissance
3. mensbeeld

Waar begon de renaissance?

1. Frankrijk
2. Nederland
3. Italië
4. Griekenland

De renaissance begon in Italië omdat er veel overblijfselen waren uit de oudheid

1. Juist
2. Onjuist

Anatomie = De ideeën die mensen hebben over zichzelf en de mensen om hen heen.

1. Juist
2. Onjuist

Uit welke periode komt dit schilderij

1. Oudheid
2. Middeleeuwen
3. Renaissance

Uit welke tijd komt dit schilderij?

1. Oudheid
2. Middeleeuwen
3. Renaissance

Geleerde uit de tijd van de renaissance, die teksten uit de oudheid bestudeerde en vertaalde.

1. Humanist
2. Mensbeeld
3. Renaissance
4. Anatomie

Mensen in de renaissance vonden de middeleeuwen een goede, interessante periode

1. Juist
2. Onjuist

Mentaliteit = de manier waarop mensen over iets denken

1. Juist
2. Onjuist