§5.2 Zoektocht naar een nieuwe route

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

tijdvak 6: Ontdekkers & Hervormers 

1600 - 1700

Zoektocht naar een nieuwe route

In deze les kun je 9 punten verdienen.

Noem een aantal ontdekkingsreizigers uit de geschiedenis:

Leerdoelen:

Aan het eind: 

1. kun je 4 / 5 ontdekkingsreizigers opnoemen en kun je op een wereldkaart aanwijzen wat zij hebben ontdekt;

2. weet je 5 / 6 (soorten) oorzaken op te noemen waarom ontdekkingsreizigers vanaf zee (ipv over land) de wereld gaan ontdekken;

3. begrijp je welke rol 'de overwintering op Nova Zembla'  speelt in de Nederlandse geschiedenis. 

Exotische specerijen:

Vanaf het jaartal 1000 komt West-Europa via de Kruistochten in contact met het Midden-Oosten. Nog een stuk verder ligt Azië (het Verre Oosten) waar specerijen groeien, zoals peper, nootmuskaat, kaneel en kruitnagel. Deze specerijen geven meer smaak aan eten en zorgen ervoor dat eten langer blijft bewaard.

Gevolg is dat de eerste ontdekkingsreizigers over land (vaak via de Zijderoute) naar het Verre Oosten lopen, waarvan de bekendste de Italiaan Marco Polo is die in de de 13e eeuw 24 jaar over zijn reis doet.

Hierna: filmpje twijfels over Marco Polo, is hij wel in China (Azië) geweest? (+ 3 min.) met daarna een Poll.

Wat denk jij, heeft Marco Polo gereisd door het Verre Oosten (Azië)? 

Hierna: een open vraag, daarna oorzaken ontdekkingsreizen over zee.

Jazeker!

Nee!

Geen mening

Drie jaar na zijn tocht laat Marco Polo zijn reisavonturen in een boek opschrijven door een romanschrijver, de titel van het boek is Il Milione (Nederlandse titel: De wonderen van de Oriënt). Het boek heeft later in de middeleeuwen veel invloed gehad over het Europese denkbeeld van het Verre Oosten (Azië).

Zet de cijfers 1 en 2 onder mekaar en geef antwoord:

1. Geef een reden waarom dit boek een betrouwbaar beeld geeft hoe zijn reis van 24 jaar lang is verlopen;

2. Geef een reden waarom dit boek een onbetrouwbaar beeld geeft hoe zijn reis van 24 jaar lang is verlopen.

Oorzaken ontdekkingsreizen over zee:

Ontdekkingsreizen over zee worden ook steeds interessanter, waarom?

Oorzaken:

1. Infrastructuur: De (specerijen)handel (via de Zijde-route) is over land gevaarlijk, overal liggen rovers op de loer;

2. Economie: De Arabische tussenhandelaren willen ook aan de handel verdienen en moeten ook tol gaan betalen, waardoor de specerijen nog duurder worden;

3. Religie: Verre landen moeten door missionarissen (soort priesters) bekeerd worden voor het christelijk geloof.

4. Politiek: Europese vorsten zien kans om hun macht te vergroten via expansie (uitbreiden van grondgebied);

5. Techniek: Nieuwe uitvindingen, zoals het kompas, vergemakkelijken de reizen over zee;

6. Kennis: Oude wereldkaarten uit de Griekse Oudheid zijn vergaan, maar Europeanen komen in contact met Arabieren die nog wèl de kaarten hebben bewaard.

Sleep de omschrijvingen naar de juiste soort oorzaak:

Hierna: uitlegwie zijn de eerste ontdekkingsreizigers over zee?

Economie

Religie

Kennis

Techniek

Oude wereldkaarten uit de Griekse Oudheid zijn vergaan, maar Europeanen komen in contact met Arabieren die nog wèl de kaarten hebben bewaard.

Nieuwe uitvindingen, zoals het kompas, vergemakkelijken de reizen over zee;

Verre landen moeten door missionarissen (soort priesters) bekeerd worden voor het christelijk geloof.

De Arabische tussenhandelaren verdienen ook aan de handel, waardoor de specerijen nog duurder worden;

Wie zijn de eerste ontdekkingsreizigers over zee?

De koning van Portugal is de eerste die de specerijenhandel in Azië onder controle wilt hebben. Hij geeft de Portugese ontdekkingsreiziger Hendrik de Zeevaarder (op achtergrond afbeelding) in 1450 een zak met geld mee, waarmee hij de eerste handelsposten in West-Afrika sticht. 

Hierna vaart de Portugees Bartolomeu Dias in 1488 als eerste om het zuidelijkste puntje van Afrika, waarna tien jaar later de Portugees Vasco da Gama in 1498 zelfs India bereikt. Deze nieuwe zeeroute Carreira da Índia is lang strikt geheim!

Kent Nederland ook ontdekkingsreizigers? Jazeker, Cornelis de Houtman is in 1595 de eerste Nederlander die om Afrika vaart en Azië bereikt, maar misschien de bekendste is Willem Barentsz die in 1597 een nieuwe route naar Azië (Verre Oosten) zoekt.

Hierna: filmpje kapiteins Jacob van Heemskerk en Willem Barentsz hebben ruzie in 't Behouden Huys, maar waarom? (+ 2 min.)

Twee uitspraken:

1. 'Het is de schuld van Jacob van Heemskerk dat het schip vast komt te zitten in het ijs'. Deze zin is een feit (objectief) / mening (subjectief).

2.  Het filmpje van zojuist komt uit 2019 en geeft een betrouwbaar / onbetrouwbaar hoe het leven eruit zag in 't Behouden Huys.

Hierna: trailer film Nova Zembla- 2011 (+ 1 min.)

1. 1. objectief, 2. betrouwbaar
2. 1. objectief, 2. onbetrouwbaar
3. 1. subjectief, 2. betrouwbaar
4. 1. subjectief, 2. onbetrouwbaar

Sleep de gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde (van vroeger naar later):

Hierna: sleepvraag ontdekkingsreizigers op een wereldkaart.

Vasco de Gama bereikt als eerste ontdekkings- reiziger de kust van India.

Willem Barentsz komt op Nova Zembla vast te zitten in het ijs.

Gerrit de Veer komt met nog 11 van de 17 mensen weer levend in Amsterdam aan na de  overwin-tering op Nova Zembla 

Bartolomeu Dias bereikt als eerste het zuidelijkste puntje van Afrika.

Hendrik de Zeevaarder sticht handelsposten aan de kust van West-Afrika. 

Hierna: uitleg opdracht tijdens aflevering Nova Zembla (15:00)

Sleep de namen van de ontdekkingsreizigers naar de juiste plek in de legenda:

Willem Barentsz

Bartolomeu Dias 

Hendrik de Zeevaarder

Vasco da Gama

Marco Polo

Via schooltv kijken we de aflevering 'Vast in het poolijs' (+15 min). 

Geef tijdens de aflevering antwoord op de volgende vragen:

1. Op welk dier vinden de scheepslieden het ijs lijken als zij voor het eerst het ijs zien?

2. Hoe smaakt volgens de scheepslieden de ijsbeer die zij hebben gedood? 

3. Welke bijnaam geven de scheepslieden de hut die zij bouwen van aangespoeld hout? 

4. Hoe komt het dat op een dag de scheepslieden in de hut bijna stikken? 

5. Wat gebeurde er op 1 november 1597? 

Twee uitspraken:

1. In 1597 komt het schip met de overlevenden weer terug in de haven van Amsterdam. Dit is de 15e eeuw/ 16e eeuw.

2. Het schip dat vast komt te zitten op Nova Zembla had als eindbestemming Afrika / Azië

1. 1. 15 eeuw, 2. Afrika
2. 1. 15e eeuw, 2. Azië
3. 1. 16e eeuw, 2. Afrika
4. 2. 16e eeuw, 2. Azië

Klik op de afbeelding om groter te maken.

Je ziet een oude schoolplaat over de overwintering op Nova Zembla van Isings uit 1956.

Geschreven bronnen zijn bronnen met tekst.

Ongeschreven bronnen zijn afbeeldingen of voorwerpen.

Primaire bronnen zijn bronnen die uit de tijd zelf komen. 

Secundaire bronnen komen van iemand uit een andere tijd.

De schoolplaat hiernaast is dus een.....

1. ongeschreven primaire bron
2. ongeschreven secundaire bron
3. geschreven primaire bron
4. geschreven secundaire bron.

Klik hiernaast op de afbeelding om in te zoomen. Je ziet een afscheidsbrief van Willem Barentsz uit 1596. Dit fragment is nu te vinden in het Rijksmuseum in Amsterdam.

Dit fragment is een .....

1. geschreven primaire bron
2. ongeschreven primaire bron
3. geschreven secundaire bron
4. ongeschreven secundaire bron

Bij het vak geschiedenis heb je 4 soorten onderzoeksvragen.

1. Beschrijvende vragen: gebruik je als meer wilt weten over een situatie of verschijnsel in het verleden.

2. Verklarende vragen: gebruik je als je wilt uitleggen waardoor dingen gebeurd zijn.

3. Vergelijkende vragen: gebruik je als je overeenkomsten en verschillen van een situatie of verschijnsel wilt weten.

4. Waarderende vragen: gebruik je om te onderzoeken wat jij ergens van vindt.

Hierna: laatste sleepvraag

Beschrijvende vraag

Verklarende vraag

Vergelijkende vraag

Waarderende vraag

Van welk materiaal werd 't Behouden Huys gebouwd?

Waarom probeert Willem Barentsz een nieuwe vaarroute te ontdekken naar het Verre Oosten (Azie)? 

Welke verschillen zijn aan te wijzen tussen het Portugese schip van Vasco de Gama en het Nederlandse schip van Willem Barentsz?

Vond Gerrit de Veer het een verstandig idee om een hut/ huisje te bouwen om zodoende te overwinteren op Nova Zembla?

Klik op de punaises voor meer uitleg over de reis naar Nova Zembla.

Sleep daarna de punaises naar de juiste plek in de wereldkaart:

Hierna: laatste opdracht 'typ een dagboekfragment uit'

Eindbestemming: Verre Oosten (China) / Indië

Startplek: haven Amsterdam

Nova Zembla + Barentszzee

De reistocht naar Nova Zembla is heel bekend, omdat schrijver Gerrit de Veer een dagboek bijhield.

Typ een dagboekfragment van 8 zinnen uit van een dag dat zomaar in het dagboek van Gerrit de Veer zou kunnen staan.

Er is 1 eis: zorg ervoor dat je de woorden 'oorzaak' en 'gevolg' minimaal 1 keer gebruikt.