Poëzie 3M

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Poëzie 

3M 

Inhoud

• Wat is poëzie?
• Beleving
• Betekenis
• Taalgebruik
• Rijm
• Chronologie
• Beeldspraak

Wat is poëzie?

Wat is poëzie? 

Poëzie is een breed begrip. 

Over het algemeen wordt poëzie gekoppeld aan gedichten. 

Poëzie kan inderdaad een gedicht zijn, maar bijvoorbeeld ook een liedtekst. 

Let op! We denken vaak dat poëzie moet rijmen, maar dat is niet zo. 

Poëzie hoeft niet te rijmen, maar dat doet het vaak wel. 

Een poëet (schrijver van poëzie) probeert een tekst altijd zo mooi mogelijk te schrijven. 

Poëzie is soms lastig te begrijpen.

Beleving

Een belangrijk onderdeel van poëzie is hoe iemand de poëzie beleeft. 

Het gevoel van de poëet komt vaak goed naar voren, maar ook het gevoel van de lezer is een belangrijk onderdeel van poëzie.

Vind je het gedicht mooi? Waarom wel/niet? 

Zorg voor goede argumenten! 

Denk hierbij ook aan de andere begrippen die je hebt geleerd: betekenis, taalgebruik, rijm, chronologie en beeldspraak. 

Vind je de betekenis mooi? Wat vind je van het taalgebruik? Hoe vind je het rijmschema? etc. 

Betekenis

Zoals we inmiddels weten, is poëzie soms lastig te begrijpen. 

Om een duidelijk beeld te schetsen van wat je van een gedicht vindt, moet je weten waarover het gedicht gaat. Je hoeft het gedicht niet geheel te begrijpen om er een betekenis uit te halen. Soms zeggen bepaalde woorden al genoeg. 

Misschien haal jij wel een hele andere betekenis uit een gedicht dan een klasgenoot.

Zorg er dus voor dat je duidelijk beargumenteert hoe je aan 'jouw betekenis' komt. 

Er is geen goed of fout! Alles is mogelijk: als je jouw gedachten maar goed uitlegt! 

Wat denk je dat de betekenis van een bepaald gedicht is en waarom denk je dat?

Taalgebruik

Een poëet maakt bepaalde keuzes in taalgebruik om een gedicht interessant te maken. 

Dichters hebben er bijvoorbeeld een handje van om nieuwe woorden te bedenken of woorden net wat anders te spellen. Hierdoor krijgt een woord extra aandacht. 

Dichters hebben dichterlijke vrijheid: ze hoeven zich niet te houden aan regels en kunnen alles doen met hun taalgebruik. 

Er zijn dichters die oud-Nederlandse woorden gebruiken, maar er zijn bijvoorbeeld ook genoeg gedichten waar 'straattaalwoorden' in staan. Wat vind jij mooi? Of prettig om te lezen? En wat vind jij van niet-bestaande woorden of foutgespelde woorden? 

Rijm

Poëzie rijmt niet altijd, maar wel heel erg vaak. 

In de poëzie onderscheiden we vier rijmschema's: 

Gepaard rijm --> AABB

Gekruist rijm --> ABAB

Omarmd rijm --> ABBA

Slagrijm --> AAAA

Rijmschema’s zijn nodig om jouw argumentatie krachtiger te maken. 

Je laat zo zien dat je weet waar je het over hebt!

Gekruist rijm

Gepaard rijm

Omarmend rijm

Slagrijm

Ik ben dol op boeken

bij mij thuis vind je ze in alle hoeken

Op de tafel, naast de bank,

op het nachtkastje én zelfs op het aanrecht naast de snijplank

Ik ben dol op boeken

de hele dag door lees ik ze graag

soms lees ik vlug, soms gaat het traag

én soms dan mag ik nieuwe boeken uitzoeken

Ik ben dol op boeken

in de klas lees ik graag voor

de kinderen lezen graag zelf

maar soms dan lezen wij samen in koor

Een boek lees ik elke dag

soms met een traan, soms met een lach

daarna schrijf ik online een verslag

hopelijk gaan jullie dan ook overstag

Chronologie

Veel verhalen en gedichten beginnen bij het begin en eindigen bij het eind, maar niet alle verhalen en gedichten. 

In sommige verhalen of gedichten is er sprake van flashbacks of flashforwards, waardoor het verhaal niet meer chronologisch is. 

Flashback --> een terugblik (vroeger)

Flashforward --> een vooruitblik (toekomst) 

Beeldspraak

Beeldspraak wordt veel gebruikt in poëzie.

Je spreekt bij beeldspraak met 'beelden'. Beeldspraak bezit vooral figuurlijk taalgebruik,

Vergelijking

Er wordt een link gemaakt tussen het één en het ander. Deze twee zaken in een zin worden verbonden door het woord 'als' of 'dan'. 

'Jij bent als een zomerse dag.'

Beeldspraak

Metafoor

Een metafoor lijkt op een vergelijking, maar het verbindingswoord 'als' of 'dan' ontbreekt. 

'De dansvloer, vier schapen en twee kippen.' 

Personificatie

Een object of ding krijgt menselijke eigenschappen. 

'De zon danst op de ramen.'

Welke vorm van beeldspraak zit er in de volgende zin?
'De liefde liep ons lachend tegemoet.'

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. geen beeldspraak

Welke vorm van beeldspraak zit er in de volgende zin?
'Wat een zwijnenstal!'

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. geen beeldspraak

Welke vorm van beeldspraak zit er in de volgende zin?
'Jouw ogen zijn zo blauw als de zee.'

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. geen beeldspraak

Als die venijnige

ijzerenheinige

virusjes die je niet ziet

als die rond-hoppende

in de war schoppende

piepkleine stukjes verdriet

weg zullen kwijnen

en daarna verdwijnen

dat nergens nog eén overschiet

dan zal ik je kussen

maar ja, ondertussen

doe ik dat maar niet.

(Joke van Leeuwen, 2020)

Als die venijnige

ijzerenheinige

virusjes die je niet ziet

als die rond-hoppende

in de war schoppende

piepkleine stukjes verdriet

weg zullen kwijnen

en daarna verdwijnen

dat nergens nog eén overschiet

dan zal ik je kussen

maar ja, ondertussen

doe ik dat maar niet.

(Joke van Leeuwen)

Lees het gedicht en

denk eens na over...

• Beleving
• Betekenis
• Taalgebruik
• Rijm
• Chronologie
• Beeldspraak

Als die venijnige

ijzerenheinige

virusjes die je niet ziet

als die rond-hoppende

in de war schoppende

piepkleine stukjes verdriet

weg zullen kwijnen

en daarna verdwijnen

dat nergens nog eén overschiet

dan zal ik je kussen

maar ja, ondertussen

doe ik dat maar niet.

(Joke van Leeuwen, 2020)

Sterven doe je niet ineens,  

maar af en toe een beetje   

en alle beetjes die je stierf,  

’t is vreemd, maar die vergeet je, 

 

het is je dikwijls zelfs ontgaan, 

je zegt ik ben wat moe, 

maar op een keer dan ben je aan 

je laatste beetje toe. 

(Toon Hermans)

Lees het gedicht en

denk eens na over...

• Beleving
• Betekenis
• Taalgebruik
• Rijm
• Chronologie
• Beeldspraak

Zoek drie gedichten bij je thema! 

Gedichten vind je overal...

Er zijn genoeg websites waar honderden gedichten op staan.

(www.gedichten.nl / www.1001gedichten.nl / www.gedichtenweb.nl)

maar kijk bijvoorbeeld ook eens op Instagram!

(@brievenbusgeluk / @jip_gewoon / @kleinstukjeversheid)