Les 3: Poëzie en beeldspraak

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Lesdoelen 

Aan het einde van deze les weet je wat figuurlijk taalgebruik is.

Aan het einde van deze les weet je waar je een gedicht aan kunt herkennen.

Aan het einde van deze les weet je wat beeldspraak is.

Aan het einde van deze les weet je wat een strofe en een enjambement is.

Poëzie

Lees dit gedicht

van boven naar beneden en dan van beneden naar boven.

1. Waar gaat dit gedicht over?

2. Wat vind je van dit gedicht. Denk aan: Beoordelingswoorden + argumenten

3. Wat is de tegenstelling in dit gedicht?

Proza en poëzie

Proza en poëzie zijn twee soorten fictie. Met proza bedoelen we verhalen, poëzie is een ander woord voor gedichten. Gedichten herken je meteen aan de uiterlijke vorm: de regels zijn kort en er staat veel wit om de regels van een gedicht.
De volgende kenmerken komen vaak voor bij gedichten:

- Sommige woorden hebben meerdere betekenissen: Woorden worden herhaald

- Gedichten zijn vaak verdeeld in stukken tekst waarvan de versregels bij elkaar horen. Zo’n stuk tekst noemen we bij gedichten een strofe. Tussen de strofen van een gedicht staan witregels.

Figuurlijk taalgebruik

Figuurlijk taalgebruik wil zeggen dat je een woord of uitdrukking niet de letterlijke betekenis geeft.

Letterlijk taalgebruik: Een kip kan zonder kop nog een eindje lopen

Figuurlijk taalgebruik: Hij praat als een kip zonder kop.

Beeldspraak

Een vorm van figuurlijk taalgebruik is beeldspraak. Met beeldspraak bedoelen we dat een dichter beelden maakt van taal. Hij doet dit omdat hij iets wil zeggen op een originele manier. Het is soms voor dichters de enige manier om precies te zeggen wat ze bedoelen. Er zijn twee soorten beeldspraak:

- Er wordt iets vergeleken met iets anders, met behulp van het woord ‘als’:

Haar ogen fonkelden als sterren.

- Het beeld staat op zichzelf:

De sterren waren plotseling uitgedoofd.

Metafoor: 

Cliché

Soms worden uitdrukkingen of gezegdes zo vaak gebruikt, dat het afgezaagd is geworden. Dan is het een cliché. Dichters proberen zo min mogelijk clichés te gebruiken, maar juist origineel te zijn.

Enjambement

Racoon - Oceaan

Wat zie je in deze songtekst aan begrippen? metafoor enjambement, rijmen etc. 

Waar gaat het liedje over?

Wat is beeldspraak?

1. Letterlijk woordgebruik
2. Figuurlijk woordgebruik

Wat is geen cliché?

1. Als een kip zonder kop
2. Als warme broodjes over de toonbank gaan
3. De aap komt uit de mouw
4. De aap komt uit het water

Hoe noem je het als een gedicht wordt afgebroken in een zin op een plek waar normaal geen pauze valt?

Hoe noem je een groepje versregels in een gedicht?

1. Strofe
2. Alinea

'De golven aaien de zwemmers'.
Welke vorm van beeldspraak is dit?

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor

Sterren dansen op het ijs.

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor

Wat een sluwe vos.

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor

Die leerlingen uit de brugklas van de Breul zijn net een stel kleuters

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor

Welke vorm van beeldspraak?

1. Metafoor
2. Personificatie
3. Vergelijking

Rijm

Soms vind je in een gedicht rijm. Maar al heel veel moderne dichters rijmen niet meer, tenminste, het ligt eraan wat je verstaat onder rijm. Er zijn namelijk verschillende soorten rijm. De rijmvorm die we het vaakst bedoelen als we ‘rijm’ zeggen, is eindrijm. De woorden aan het eind van de regels rijmen op elkaar. Er zijn naast eindrijm nog andere vormen van rijm, die behandelen we een andere keer.

Rijmschema's

Eindrijm is de opvallendste vorm van rijm. De woorden aan het eind van een versregel rijmen.

Als je dezelfde rijmklank met een letter aanduidt, kun je zien of een gedicht een vast rijmschema heeft.

Voorbeelden van rijmschema’s zijn:

- Gepaard rijm (AABB)

- Gekruist rijm (ABAB)

- Omarmend rijm (ABBA)

- Gebroken rijm (ABCB)

Welk rijmschema is dit?

1. ABAB (gekruist)
2. ABBA (omarmend)
3. AABB(gepaard)
4. ABCB (gebroken)

Poëzie

Poëzieopdracht 

Ga zelf aan de slag met je opdracht poëzie!