oefenen tijdvak 5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

D-toets 

ontdekkers en hervormers

1500 - 1600

Welke eigenschap past niet bij een humanist?

1. Een veelzijdige ontwikkeling.
2. Uitblinken op veel terreinen.
3. Het kritiekloos volgen van bestaande theorieën.
4. Een grote kennis bezitten van het Grieks en Latijn.

Twee uitspraken:
I Noord-Italiaanse kooplieden hadden meer nadeel van de Spaanse ontdekkingsreizen dan van
de Portugese ontdekkingsreizen.
II Columbus ging in 1492 op weg in de verwachting dat hij door westwaarts te varen Indië zou
bereiken.

Zijn de uitspraken juist of onjuist?

1. Uitspraak I en II zijn allebei juist.
2. Uitspraak I is juist. Uitspraak II is onjuist.
3. Uitspraak I is onjuist. Uitspraak II is juist.
4. Uitspraak I en II zijn allebei onjuist.

Gebruik de bron

Welke motieven om op ontdekkingsreis te gaan blijken uit de bron?

1. Een economisch motief, want de vriendelijke inheemse bevolking wil graag handel drijven met de ontdekkingsreizigers en voor hun goederen een eerlijke prijs betalen.
2. Een politiek motief, want Amerigo Vespucci moet van zijn opdrachtgevers grond veroveren.
3. Nieuwsgierigheid naar de nieuw ontdekte wereld, waardoor de Portugese koning Amerigo Vespucci opdracht geeft uit te varen.
4. Een economisch motief, want Vespucci bericht nadrukkelijk dat het land vruchtbaar is, waarmee hij suggereert dat er producten kunnen worden gehaald.

1

2

3

4

5

aanbieden van het Smeekschrift

begin van de gewapende opstand tegen Spanje

beeldenstorm

Uitvaardiging van het Bloedplakkaat

Oprichting door Alva van de Raad van Beroerten

Met de gegevens uit de bron kan worden aangetoond dat Ghiberti in meerdere opzichten past bij de Renaissance.
Leg dit uit door twee onderdelen van de Renaissance te noemen en bij elk onderdeel aan te geven welk gegeven over Ghiberti daarbij past.
Let op: je mag een gegeven maar één keer gebruiken.

Deze prent van Leonardo da Vinci wordt vaak gebruikt om te laten zien dat de middeleeuwen voorbij zijn.
Leg dit uit, door:
- eerst met de tekening uit te leggen dat deze tekening typerend is voor een geleerde uit de Renaissance en
- daarna uit te leggen welke aanpak een middeleeuwse geleerde zou kiezen.

In 1538 stierf de Maastrichtse geleerde Mattheus Herbenus. Zijn bibliotheek bevatte een kostbare uitgave van de Geographica van de Griekse historicus en geograaf Strabo (64 v.Chr.-23 na Chr.), een soort encyclopedie van de toen bekende wereld.
De belangstelling van Herbenus past bij twee verschillende kenmerkende aspecten van zijn tijd.
Leg uit bij welke twee kenmerkende aspecten

De Groningse geleerde Rudolph Agricola (1444-1485) schreef over kunst:
“Bij beeldende kunst genieten we niet van wat we zien, maar van hoe het is weergegeven, omdat we daarin het talent van de kunstenaar herkennen.”
Leg uit dat deze opvatting over kunst past bij de renaissance en niet bij de middeleeuwen.

Oorzaken van de ontdekkingsreizen 

Gevolgen van de ontdekkingsreizen

Eu landen wilden zelf naar Azië om producten te kopen

Verbetering in de scheepvaart; kompas.

Eu zelf handelen in werelddelen; handelsposten

Gebieden werden veroverd; koloniën 

Verspreiding EU cultuur

Betere kaarten

Geef aan welk motief van de ontdekkingsreizigers uit de bron blijkt.

Stel je doet een onderzoek naar het verloop van de conquistadores en je vindt deze bron.

Geef een argument voor en tegen de betrouwbaarheid van deze bron voor je onderzoek

Uit de bron blijkt dat de autoriteiten van Delft aanhangers zijn van de Reformatie.
Leg dit uit

Gebruik de bron

Bij welke kenmerkende aspecten past de bron?

1. Het begin van de Europese overzeese expansie.
2. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
3. De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had.
4. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Welk soort oorzaak van de Nederlandse Opstand wordt beschreven in de bron?

Politieke

Sociale

Economische

Culturele

In 1564 woedde in de Nederlanden de pest en de daarop volgende winter was zeer streng. In het voorjaar van 1565 was de pest verdwenen maar de ellende hield aan. De graanimporten uit het Oostzeegebied stagneerden doordat de Sont afsloten werd door een oorlog tussen Denemarken en Zweden. De bevolking in Holland was bovendien sterk gegroeid en de Nederlanden waren afhankelijk van buitenlands graan. 

De edelen van de Lage Landen voelde zich in hun eer aangetast en beroofd van traditionele bestuurlijke posities en privileges, doordat de Landsheer Karel steeds meer gebruikmaakte van loyale geschoolde ambtenaren. 

Gebruik de bron.
Uit deze rede van Willem van Oranje is het godsdienstbeleid van koning Filips II af te leiden. Het politieke doel dat koning Filips II hiermee wilde bereiken past bij een kenmerkend aspect van de late middeleeuwen.
Noem de kern van het godsdienstbeleid van koning Filips II en leg uit welk politiek doel hij daarmee wilde bereiken.

➤Onderstaande gebeurtenissen gaan allen over de Nederlandse opstand.
Zet de gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later.

Karel V wordt landsheer over de Nederlanden.

Het Smeekschrift der Edelen wordt aangeboden aan de landvoogdes

De Unie van Utrecht vormt een militaire bond

In het plakkaat van Verlatingen nemen de opstandige gewesten afstand van Filips II .

De Raad van Beroerte treedt op.

Nadat Filips II Willem van Oranje in de ban had gedaan, schreef Willem van Oranje een tekst waarin hij zichzelf en zijn ideeën verdedigde. Hij maakte daarin duidelijk dat hij het centralisatiebeleid van Filips II niet goed vond en dat hij een aanhanger was van particularisme.

Maak met twee verwijzingen naar de bron duidelijk dat Willem van Oranje zijn
verzet tegen Filips II inderdaad verdedigt met particularistisch denken.