2VWO-C4 TAAL-BEELDSPRAAK,UITDRUKKINGEN EN COLLOCATIES

Beeldspraak

cursus 4:paragraaf 5

Wat gaan we doen vandaag?

Doel van de les=beeldspraak, metafoor, personificatie, uitdrukkingen en collocaties

15 minuten stil lezen

Start nieuw onderwerp

Aan het werk

 

Telefoon in de kluis?  Chromebook in de tas

Wat moeten jullie straks kennen en kunnen?

Oftewel, wat is het doel van deze les?

Na deze les weet je meer over beeldspraak zoals metafoor, personificatie, uitdrukkingen en collocaties

Vormen van beeldspraak

- vergelijking

- metafoor

- personificatie

Vergelijking

Bij een vergelijking vergelijk je twee
dingen (object en beeld) met elkaar.

havo 2 blz. 98-§5 Taal

In een vergelijking zet je twee dingen naast elkaar die op elkaar lijken: het object (o) en het beeld (b). Een paar voorbeelden:

– De winnaar van de talentenjacht (o) was zo trots als een pauw (b).

– Wat een boom (b) van een kerel (o)!

Het object is iets uit de werkelijkheid, bijvoorbeeld de winnaar van de talentenjacht. 
Het beeld is iets waar het object op lijkt, bijvoorbeeld een pauw. 

Om object en beeld met elkaar te verbinden, gebruik je: als (een) …, 

lijkt wel (een) …, 

zo … als (een) ..., 

een … van (een) …, 

… is net ….                                                  zie TAAL blz. 98 2vwo

Een vergelijking is een vorm van beeldspraak. 

Beeldspraak is altijd figuurlijk taalgebruik.

Met een vergelijking kun je iets extra duidelijk of krachtig uitdrukken. 

Ook kun je een tekst er aantrekkelijker mee maken.

Metafoor

Een metafoor lijkt op een vergelijking,
alleen staat het object nu niet meer in de zin, maar alleen het beeld.

zie ook havo2 blz. 98-§5 Taal

Bij een metafoor vallen object en beeld samen. Je vervangt dan het object helemaal door het beeld; in plaats van die rots zeg je bijvoorbeeld:

– Zullen we die olifant eens beklimmen?

Metaforen komen vaak voor als spreekwoord:

– Als het kalf verdronken is, dempt men de put.

Dit betekent: Pas nadat er iets fout is gegaan, neemt men maatregelen.

– Je moet een gegeven paard niet in de bek kijken.

Dit betekent: Je mag niet klagen over de kwaliteit van iets wat je gekregen hebt.

Figuurlijk taalgebruik

                 

         Metafoor

Personificatie

Met een personificatie geef je een
menselijke eigenschap aan

iets dat geen mens is.

zie ook havo2 blz.98 Taal

Bij een personificatie geef je een voorwerp, plant, dier of abstract begrip (liefde, verdriet) menselijke eigenschappen:

– De zon doet zijn best tevoorschijn te komen.

– De toekomst lacht me tegemoet.

Figuurlijk taalgebruik

Personificatie

Een vorm van beeldspraak waarbij levenloze zaken, niet-menselijke levensvormen of abstracte begrippen menselijke eigenschappen krijgen ...

Een metafoor en een personificatie zijn – net als een vergelijking – vormen van beeldspraak. 

Beeldspraak is altijd figuurlijk taalgebruik.

havo 3-TAAL- uitdrukkingen en collocaties

Wat is het verschil tussen een uitdrukking en een spreekwoord?

een belangrijk verschil is dat in een uitdrukking meestal geen wijsheden voorkomen en in een spreekwoord wel, bijv: Mijn wangen vallen eraf! niet zo wijs dit, dus een uitdrukking.

Een uitdrukking is een vaste groep woorden met een figuurlijke betekenis: meestal kun je de vorm aanpassen;  de kluts kwijt raken. Margriet raakte totaal de kluts kwijt. Wij zijn allemaal de kluts kwijt.

Wie in een glazen huis woont moet niet met stenen gooien. Klinkt best wijs, dus een spreekwoord.

Uitdrukkingen en collocaties

collocaties

Vaste combinaties van woorden noemen we collocaties.

- ZN met vast WW; 'een besluit nemen'

- Uitdrukkingen met WW; 'de boventoon voeren' (=uitdrukking)

- Uitdrukkingen zonder WW; 'een doorn in het oog'

- Uitdrukkingen met woordpaar; 'pais en vree'

- Uitdrukkingen met woordpaar én vast WW;

   'kant noch wal raken' (=uitdrukking)

havo 3-TAAL- uitdrukkingen en collocaties

Collocaties zijn vaste combinaties van woorden die vaak samen voorkomen en een natuurlijke eenheid vormen. Hier zijn enkele voorbeelden van Nederlandse collocaties, ingedeeld per categorie:

1. Werkwoorden + Zelfstandige Naamwoorden

Een beslissing nemen

Honger lijden

Een gesprek voeren

2. Bijvoeglijke Naamwoorden + Zelfstandige Naamwoorden

Hevige regenval

Diepe indruk

Goede gezondheid

3. Werkwoorden + Voorzetsels

Rekening houden met

Toegeven aan

Twijfelen over

4. Zelfstandige Naamwoorden + Voorzetsels

Verlangen naar

Behoefte aan

Invloed op

havo 3-TAAL- uitdrukkingen en collocaties

5. Vaste Uitdrukkingen (Idiomatische Collocaties)

De draad oppakken

Een oogje in het zeil houden

Boter bij de vis

6. Adverbia(bijwoorden) + Werkwoorden

Hevig snikken

Zwaar tillen aan

Licht buigen

7. Bijwoorden + Bijvoeglijke Naamwoorden

Zeer belangrijk

Buitengewoon interessant

Redelijk eenvoudig

havo 3-TAAL- uitdrukkingen en collocaties

6. Adverbia + Werkwoorden

Hevig snikken

Zwaar tillen aan

Licht buigen

7. Bijwoorden + Bijvoeglijke Naamwoorden

Zeer belangrijk

Buitengewoon interessant

Redelijk eenvoudig

Collocaties zijn belangrijk in taal omdat ze vloeiend taalgebruik bevorderen en 

vaak essentieel zijn om natuurlijk over te komen in een taal. 

Schrijf de antwoorden op

drijven / hakken / stoppen / lopen / springen

in de doofpot.....

uit je vel.....

op rolletjes.....

in de pan.....

in het nauw.....

Papier is geduldig

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie

Pieter is als een sluwe vos te werk gegaan.

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor

Zo'n etterbak moet streng gestraft worden.

1. Personificatie
2. Metafoor
3. Vergelijking

Annie kwam aanrijden in haar koekblik.

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor

Als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel.

1. metafoor
2. vergelijking
3. personificatie

De kerktoren kijkt uit over de hele stad.

1. metafoor
2. vergelijking
3. personificatie

Het schip van de woestijn sjokte in een rustig tempo door het rulle zand naar de oase.

1. metafoor
2. vergelijking
3. personificatie

Wat is het beeld in de volgende zin:
Bram is de wandelende encyclopedie van de klas.

1. Bram
2. de wandelende encyclopedie
3. de klas

Welk woord is niet letterlijk bedoeld?
De storm huilde om het huis.

1. De storm
2. huilde
3. het huis.

Hoe noemen we de vorm van beeldspraak in de volgende zin:
De storm huilde om het huis alsof hem iets werd aangedaan.

1. metafoor
2. personificatie

Even checken. Wie vertelt mij nog even wat we zojuist hebben gehoord?

Geen vingers, ik geef de beurt aan ..............................................

Aan de slag

§ 2 Tekstverbanden

Je gaat zo de opdrachten maken. Neem altijd oordopjes mee voor de online opdrachten

Zet het zo in je schrift:

cursus-C

paragraaf -§

bladzijde -blz. 

opdracht- opdr.

Staat er: omcirkel, onderstreep of markeer, dan mag je het met potlood in je werkboek maken. Is dit niet het geval, dan maak je alles in je schrift!

Cursus 7-§ 13-Werkwoordsvormen en wwtijden

Maken:

Cursus 6-§ 2- blz. 236

opdr. 1 t/m 4

Al het maakwerk is leerwerk.

Als je de theorie niet snapt, kun je de opdrachten ook niet (goed) maken. 

2VWO-C4 TAAL-BEELDSPRAAK,UITDRUKKINGEN EN COLLOCATIES

Stijl herken je aan de woordkeus

Eenvoudige zinnen v.s. complexe zinnen

§ 2 Tekstverbanden

Of je een boek wel of niet leuk vindt, heeft vaak veel te maken met de stijl: de taal die een schrijver gebruikt om het verhaal te vertellen.

 Als je iets wilt zeggen over de stijl van een schrijver, kun je bijvoorbeeld letten op:

figuurlijk taalgebruik, zoals beeldspraak (bijvoorbeeld vergelijkingen, metaforen en personificaties) en stijlfiguren (bijvoorbeeld herhalingen en opsommingen);

§ 2 Tekstverbanden

veel of juist weinig beschrijvingen. Sommige lezers vinden dat veel beschrijvingen een verhaal saai of langdradig maken, terwijl andere ze juist mooi vinden, omdat ze zich dan goed kunnen voorstellen waar het verhaal zich afspeelt of hoe de personages zich voelen;

veel of juist weinig dialoog (gesprek tussen twee of meer personages);

Stijl herken je door humor, bijvoorbeeld

zelfspot: grapjes kunnen maken om jezelf en je eigen tekortkomingen

sarcasme: bijtende spot: bedoeld om te kwetsen 

Ironie: milde spot: het tegenovergestelde zeggen van wat je bedoelt

 

Stijl van de schrijver door gebruiken van ingewikkelde woorden of makkelijk taalgebruik

Neologisme

Nieuwe neologismen zijn woorden die in de huidige tijd nog als (ingeburgerde) nieuwigheid worden herkend. Zo worden ramptoerisme, opacriminaliteit en draaideurcrimineel nog door veel mensen herkend als neologismen.

onzetaal.nl