2. Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776–1813)?
2.2. De Verlichting en de Amerikaanse en Franse revolutie
Slide 11 - Tekstslide
Via literatuur en briefwisselingen raakten verlichtingsideeën ook in de Britse koloniën in Noord-Amerika verspreid. Daar stimuleerden ze de behoefte aan meer zelfbeschikking. Tegen nieuwe Britse belastingen ontstond breed gedragen verzet.
Slide 12 - Tekstslide
De Britse koning volgde een onbuigzame koers en in juli 1776 verklaarden dertien Britse koloniën zich gezamenlijk onafhankelijk. Het initiatief ging daarbij uit van committees of correspondence.
Slide 13 - Tekstslide
Leider van de onafhankelijkheidsstrijd werd George Washington, die onder een groter deel van de kolonisten steun verwierf door het pamflet Common Sense van Thomas Paine. De grondwet die uit deze strijd voortkwam weerspiegelt de ideeën van de verlichting.
In Common Sense stelt Paine dat gewone mensen de gelijke zijn van de landadel. Op die manier vertolkt hij de wrevel van de kolonisten die verlangen naar onafhankelijkheid van Groot-Brittannië. De enige basis van politieke legitimiteit, zegt Paine in Common Sense, is algemene, actieve instemming. "Belasting zonder vertegenwoordiging" (taxation without representation) is onrechtvaardig, en de mensen hebben het recht zich te verzetten wanneer het contract tussen regeerder en geregeerden is verbroken.
Slide 14 - Tekstslide
In de praktijk bleek het voor de Verenigde Staten lastig om de belangen van de staten in het noorden en die in het zuiden tegelijk te behartigen. Alle burgers hadden gelijke rechten, maar vrouwen, slaafgemaakten en de oorspronkelijke inwoners van het continent kregen deze rechten niet. Kolonisten noch de overheid zelf schuwden geweld tegen de inheemse bevolking.
tegengestelde belangen zuidelijke en noordelijke staten
Slide 15 - Tekstslide
In Frankrijk leidden verlichtingsideeën in de 18e eeuw tot verzet tegen de standensamenleving. Die stelde de derde stand achter, een situatie waar ook verlichte vertegenwoordigers van de elite niet meer achter konden staan. Naar aanleiding van een acute financiële crisis kwam besloot Lodewijk XVI in 1789 de Staten-Generaal bijeen te roepen, maar de verdeelde elite had geen antwoord op de problemen.
Slide 16 - Tekstslide
Het gevolg was een tweetal revoluties, waarvan de eerste in 1789 resulteerde in de Verklaring van de rechten van de mens en de burger en in de grondwet van 1791. In deze periode werd Frankrijk een constitutionele monarchie met censuskiesrecht en zonder privileges voor de standen.
Slide 17 - Tekstslide
Een tweede revolutie in 1792 resulteerde in een rechtszaak tegen de koning en een republiek onder leiding van de jakobijnen. Zij voerden algemeen stemrecht in en poogden ook economische gelijkheid af te dwingen. Onder leiding van Robespierre vervolgden zij vermeende tegenstanders van de revolutie op grote schaal en brachten hen ter dood.
Slide 18 - Tekstslide
Ook Olympe de Gouges, schrijfster van de eerste Verklaring van de rechten van de vrouw, wachtte dit lot.
- Reactie op de Verklaring van de rechten van de mens en burger. Burgers: mannen boven de 25 met geld. Te weinig aandacht voor de vrouw.
- Haar strijd werd door Jakobijnen in een kwaad daglicht gezet. politiek: mannenwerk.
- werd door de Jakobijnen ter dood gebracht, ze zou de koning steunen...(iets dat niet waar was)
Slide 19 - Tekstslide
Na de val van dit schrikbewind duurde het nog enkele jaren voordat er een stabiele politieke situatie ontstond. In 1799 nam Napoleon de macht over, kroonde zichzelf tot keizer en zette de verovering van een groot deel van Europa door. In de veroverde gebieden voerde hij de Code Napoléon in, een serie wetboeken waarin veel revolutionaire ideeën waren vastgelegd.
Code Napoleon:
- De principes van de Franse Revolutie – vrijheid, gelijkheid en broederschap – officieel vastgelegd.
- Napoleon wilde de regels van het Franse recht duidelijk en begrijpelijk vaststellen.
- Legde de persoonlijke vrijheid van burgers vast en bepaalde dat iedereen voor de wet gelijk was.
- De godsdienstvrijheid werd officieel ingevoerd en de macht van de kerk ingeperkt.
Slide 20 - Tekstslide
Slide 21 - Tekstslide
Nauw verweven met 2.3 de volgende kenmerkende aspecten
- De industriële revolutie legde in de westerse wereld de basis voor een industriële samenleving
- Discussie over de 'sociale kwestie'
- De opkomst van emancipatiebewegingen
- Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces
- De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme
Slide 22 - Tekstslide
Slide 23 - Tekstslide
opvatting van rijkere burgers dat er iets moet veranderen aan de slechte leefomstandigheden van arbeiders ten gevolge van de industriële revolutie
Slide 24 - Tekstslide
Slide 25 - Tekstslide
De Romantiek staat bekend als een specifieke cultuurperiode uit de westerse geschiedenis. De Romantiek duurde van ongeveer het einde van de achttiende eeuw tot het midden van de negentiende eeuw. De Romantiek was vooral merkbaar in de kunst, met name in de literatuur, beeldende kunst en muziek. Maar ook de filosofie en religie werden erdoor beïnvloed. De Romantiek was een stevige reactie op de idealen van de Verlichting en op de Industriële Revolutie uit de achttiende eeuw.
Lesduur is: 60 min
