Agressie in de zorg

• Doelgroepen
• MBO
• Studiejaar 3

Agressie in de zorg

Met welke vorm van agressie
heb jij de meeste moeite?

Vormen agressie

1. Expressieve agressie - boosheid uiten op situatie/organisatie (niet per se gericht op een persoon)

2. Frustratie agressie - als frustratie niet adequaat wordt opgepakt en is vaak uit emotie (verminderde controle). Vaak een opeenstapeling. Ongericht.

3. Instrumentele agressie - agressie om een doel te bereiken, bewuste actie, denk aan bedreigingen (intimiderend en dwingend). Gericht, om je zin te krijgen.

4. Onbeheerste agressie - onvoorspelbaar en agressief gedrag, realiteitszin ontbreekt (moeilijk te beïnvloeden)

Andere indeling: 5 bronnen van agressie

• Frustratieagressie: vanuit angst of machteloosheid; 
• Instrumentele agressie: als strategie om doel te bereiken; 
• Verzet tegen autoriteit: vanuit machtsverhoudingen tussen professional en cliënt; 
• Als gevolg van psychische stoornissen, bijvoorbeeld PTSS, autisme, verslaving, persoonlijkheidsstoornis; 
• Als gevolg van ziektes, bijvoorbeeld stofwisselingsziekte (schildklier, diabetes), dementie, NAH of pijn.
  

Roept weerstand op bij zorgvrager, agressie

•  De ander proberen te overtuigen 
• Haast en tijdgebrek 
• De expertrol nemen 
• Je eigen perspectief voorop plaatsen Diagnosticeren (etiketjes plakken) 
• Kritiek uiten 
• Schuld en schaamte oproepen
  

Roept weerstand op bij zorgverlener

• Argumenteren, jou overtuigen 
• Ontkennen en bagatelliseren 
• In de rede vallen 
• Negeren, niet luisteren, afdwalen
  

Hoe voorkom je het?

Bij het voorkomen van agressie is het uitgangspunt dat je iemand met respect behandelt.

hiërarchische verhouding voorkomen

  

Aandachtspunten

• Zorg ervoor dat je zorgvrager zich gehoord voelt, wat niet hetzelfde is als de ander gelijk geven;
• Laat ook blijken dat je de wens of grens van de ander respecteert, als dat mogelijk is uiteraard; Bij irritaties vraag je vriendelijk naar de redenen daarvan;
• Heel erg belangrijk is dat je je fouten ruiterlijk toegeeft en je excuses aanbiedt;
• Verder helpt het dat je patiënten zoveel mogelijk de regie geeft: tempo behalen, behoefte volgen.

‘Wat zou je graag willen?’ of: ‘Wat wil je met dit gedrag bereiken? Zo maak je me bang en wil ik niet meewerken.’

Cirkel van verandering

Overdracht en tegenoverdracht spelen altijd in het contact tussen zorgverlener en zorgvrager

Beide kunnen problematisch zijn. 

Negatieve overdracht komt het vaakst voor. Er is dan sprake van onbegrepen, negatief en vaak agressief gedrag van de zorgvrager tegen de zorgverlener. 

Bij positieve overdracht zet de zorgvrager de zorgverlener als het ware op een voetstuk. Hierin meegaan is verleidelijk maar kan riskant zijn, omdat je dan de zorgvrager gaat ‘redden’.

4 basisreacties op agressie

Geen van deze zijn heel effectieve reacties. Ze worden vooral ingegeven door je primitieve brein en je levenservaringen.

Hoe reageren?

Wat helpt bij een dreigende escalatie is vertragen van je primaire reacties en goed reguleren van je ademhaling.

Slaan de irritaties om in verbale of fysieke agressie? Dan wordt het tijd om je grenzen goed aan te geven. Benoem wat de consequenties zijn als iemand doorgaat. (time-out)

Wordt het persoonlijk: STOP-methode

Het is belangrijk om te weten dat dit weliswaar werkt bij frustratieagressie, maar niet bij instrumentele agressie. Het werkt ook minder bij agressie die het gevolg is van ziektes of beperkingen, waarbij de patiënt in (sterk) verminderde mate controle heeft over zijn gedrag.

Instrumentale agressie: confronteren en begrenzen.

 

Bij verbale agressie stel je duidelijk dat je zo niet aangesproken wilt worden, maar wel bereid bent om te luisteren. Gaat iemand toch door, herhaal dan de boodschap en zeg dat je het gesprek wilt beëindigen, tenzij de persoon alsnog rustig wordt. Bij lichamelijke agressie geef je aan dat je zo niet langer in gesprek bent. En dat een time out nodig is. Als dat voorstel ook geen effect heeft geef dan aan dat je er iemand bijhaalt of achteraf aangifte doet.

Lees meer: https://www.zorgvoorbeter.nl/kennisbundel-verward-in-de-wijk/agressie

STOP-principe

Stoom afblazen

Tot de orde roepen

Opnieuw beginnen

Passen bij herhaling

Richtlijnen voor de aanpak van frustratieagressie

• Zet in op kalmeren: benoem wat je onder het gedrag ziet en voelt 
• Vat het niet persoonlijk op: hou je eigen emoties onder controle 
• Laat de ander in zijn waarde 
• Reageer zo snel mogelijk 
• Laat stoom afblazen, laat uitrazen 
• Maak contact door actief te luisteren 
• Vraag naar feiten 
• Positieve lichaamstaal 
• Excuses voor fouten 
• Sturen: Ik kan niet, maar ik kan of wil wel…
  

Richtlijnen voor aanpak instrumentele agressie

• Zet in op confronteren 
• Beschrijf en confronteer met gedrag 
• Meeveren om spanning te reguleren 
• Grijp zo snel mogelijk in 
• Hou je eigen emoties onder controle 
• Congruente lichaamstaal 
• Maak duidelijk dat dit gedrag voor jou ongewenst is door het gebruik van ik-boodschappen (ik voel… ) 
• Tot de orde roepen 
• Voor de keuze stellen 
• Herhalen; geef niet te snel op 
• Hulp inroepen
  

Richting

Ik; slachtofferschap

Jullie; regels

Jij; bedreigend

Afraders zijn

• Ontkennen dat er een probleem is 
• Ontkennen dat er fouten zijn gemaakt 
• Niet reageren, zwijgen 
• Zelf boos worden of schelden 
• De ander de schuld geven
  

Ontstaan van escalaties

• het primitieve brein, dit is actief als we steeds meer onder druk komen te staan en als ons iets ergs overkomt; 
• de neocortex, dit is actief als we weloverwogen of gepland handelen.
  

In het escalatieproces schuiven we van weloverwogen handelen, via geprikkeld/waakzaam en boos/bang naar razend/paniek. 

In dat proces neemt onze hartslag toe, de bloeddruk gaat omhoog, we krijgen een hogere en snellere ademhaling en er komen stresshormonen vrij. 

Vanaf een bepaald punt hebben we onze reacties en ons gedrag niet meer onder controle.

www.zorgvoorbeter.nl

nu91.nl

Wetgeving

• Agressie en geweld zijn in de Arbowet opgenomen bij ‘psychosociale arbeidsbelasting’. Werkgevers zijn op grond van deze wet verplicht om een beleid te voeren dat erop gericht is om deze vorm van arbeidsbelasting te voorkomen of te beperken.
• Verplichting werkgevers om risico’s in kaart te brengen in een Risico-inventarisatie en -evaluatie.
• Vervolgens Plan van Aanpak: maatregelen opnemen ter voorkoming van agressie op de werkvloer. Voorlichting aan personeel over de risico’s en de maatregelen die het bedrijf heeft getroffen. De werkgever dient al deze acties aantoonbaar uit te voeren.

• Ook het Burgerlijk Wetboek beschermt de werknemer impliciet tegen agressie. Op grond van artikel 7:658 heeft de werkgever een zorgplicht voor de veiligheid van de werkomgeving.
•  Als een werknemer slachtoffer wordt op grond van zijn godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, hetero- of homoseksuele geaardheid of burgerlijke staat, dan wordt hij ook beschermd door de Algemene wet gelijke behandeling. Werknemers kunnen in dit geval ook een klacht indienen bij het College voor de Rechten van de Mens.
• Fysiek geweld valt ook onder het Wetboek van Strafrecht, want dit is een strafbaar feit. Als je betrokken bent bij fysiek geweld is het noodzakelijk zijn om hier aangifte van te doen bij de politie.