LITERATUURGESCHIEDENIS DE ROMANTIEK

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

negentiende eeuw

Onze  literatuur staat in de negentiende eeuw in het teken van de Romantiek

negentiende eeuw

de gevoelsstroming was in de tweede helft van de achttiende eeuw al op gang gekomen

negentiende eeuw

Kenmerk - verlangen om zich via het gevoel uit te leven

negentiende eeuw

Kenmerk - maar ook een vlucht

negentiende eeuw

Vluchten in:

• de liefde voor de natuur
• het verleden
• de godsdienst
• humor
• doodsdrift

Dit zijn allemaal typerende elementen van de romantiek

De romantiek

De term "romantiek" komt

waarschijnlijk van de middel-

eeuwse ridderromans, waar

talloze romantici zich door

lieten inspireren.

De romantiek

Literaire vormen in de negentiende eeuw:

• historische roman (hang naar het verleden)
• briefroman
• knittelvers (gevoel voor humor)
• de parodie (ook humor)
• tendensroman
  (godsdienst, politiek en sociaal leven)

Weltschermz

Droefgeestig pessimisme dat vooral in de literatuur van de romantiek hoogtij vierde. Het is een fundamentele gemoedsstemming (gevoel en verbeelding) samenhangend met een lijden aan het hier en nu ('le mal du siècle'). Auteurs die hieraan uiting gaven, zijn Byron, De Musset en Heine.

De Gids

In 1837 verschijnt onder leiding van

E.J. Potgieter het eerste nummer

van "De Gids". Dit tijdschrift werd zeer

belangrijk voor de literatuur. De redactie

wilde door een kritische instelling de

Nederlandse literatuur op

Europees peil brengen.

De historische roman

De negentiende eeuw is de bloeitijd van de

historische roman. De belangrijkste zijn:

• Hermingard van de Eikenterpen van Aarnout Drost
• Het slot Loevestein in 1570 van J.F. Oltmans
• De roos van Dekama van Ferdinand Huyck
• Het huis Lauernesse van A.L.G. Bosboom-Toussaint

Belangrijke schrijvers in de romantiek

• A.C.W. Staring
• E.J. Potgieter
• Hildebrand
• De schoolmeester
• Piet Paaltjens
• Multatuli
• Guido Gezelle

A.C.W. Staring

Staring schreef vooral over de folklore

van de Achterhoek. Zijn verhalen staan

op rijm en gaan over kastelen,

kerkgewelven, tovenaars en duivels.

Hij is vooral bekend van de

"Jaromir"-cyclus.

E.J. Potgieter

Potgieter is vooral belangrijk vanwege de oprichting van De Gids, waarin hij veel essays schreef. Hij was bovenal criticus. Van zijn eigen werk zijn bekend:

• Jan, Jannetje en hun jongste kind
• De nalatenschap van den landjonker
• Liedekens van Bontekoe

Hildebrand

Hildebrand is een pseudoniem voor

Nicolaas Beets. Hij is beroemd om

zijn verhalenbundel "Camera obscura".

Deze verhalen gaan allemaal over de

welgestelde burgerij in

Hollandse provinciestadjes.

Camera Obscura

In een camera obscura en gaatjescamera werpt het licht een omgekeerd beeld op de achterwand

Camera obscura

Hildebrand (pseudoniem van Nicolaas Beets), 1839

De Camera obscura was een reality soap. Het was natuurlijk geen televisieprogramma, maar er zijn wel veel gelijkenissen. Wat je voorgeschoteld krijgt, zijn een hele reeks situaties die soms dramatisch zijn, maar vaker nog grappig. Die situaties zijn geïnspireerd door echte gebeurtenissen. En ze gaan in de eerste plaats over gewone mensen.

De Camera obscura verscheen ook niet in één keer, maar het boek werd steeds opnieuw uitgegeven. En telkens – zoals bij een nieuwe aflevering van een soap – kwamen er van die situaties van gewone mensen bij. En net als sommige reality soaps kende de Camera obscura een gigantisch succes. Niet voor enkele seizoenen, maar de hele negentiende eeuw lang. De laatste druk verscheen nog in 2002.

De Schoolmeester

De Schoolmeester is een pseudoniem

voor Gerrit van de Linde. Hij schreef

zogenaamde "knittelverzen".

Dit zijn gedichten met vreemde rijmen,

komische woordspelletjes en opzettelijke

verhaspelingen. Volop humor.

Piet Paaltjens

Piet Paaltjes is een pseudoniem voor

Francois Haverschmidt. Mystificatie 

Hij schrijft gedichten met een grote zwaarmoedigheid

om alles wat in het leven maar tegenviel.

Het zou onleesbaar zijn als dat het enige was, maar gelukkig schrijft hij met veel zelfspot en humor. De titel van de gedichtenbundel zegt dat ook al: "Snikken en grimlachjes".

Speaking name

Een speaking name is de naam van een personage waarin het karakter van het personage gegeven is, meestal op satirische wijze, bijvoorbeeld Pieter Stastok uit Camera Obscura van Hildebrand of Droogstoppel uit Max Havelaar van Multatuli.

Samenvatting

Pas de literaire begrippen toe op Snikken en Grimlachjes.

MULTATULI

Multatuli is een pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker.

Multatuli betekent "ik heb veel gedragen".

Hij schrijft over Oost-Indië. Er is door Nederlanders

veel over die "Indische tijd" geschreven. In Indië was

ook al eeuwenlang een grote verteltraditie.

Mensen die in dit "Nederlands-Indië" hebben geleefd, vertellen daar met nostalgische gevoelens over.

MULTATULI

In Nederlands-Indië waren helaas vele misstanden. Eduard Douwes Dekker zag als assistent-resident in Lebak met eigen ogen hoe de Javaan werd misbruikt. Hij heeft alles in het werk gesteld om dit tegen te gaan. Het was allemaal tevergeefs. "Voor straf" werd hij overgeplaatst en hij vroeg ontslag. Als een berooid man zwierf hij door Europa.

MULTATULI

Hij besloot vervolgens om zijn ervaringen op te schrijven. Dat werd de roman "MAX HAVELAAR". Hij schreef het met een dubbel doel:

• een einde maken aan de onderdrukking van de Javanen
• eerherstel krijgen voor zichzelf

Motto

In het begin van het boek wordt er een onuitgegeven toneelspel beschreven. Dit kan als de motto van het boek worden gezien. In deze onuitgegeven toneelspel wordt Lothario ervan beschuldigd Barbertje te hebben vermoord. De rechter veroordeelt hem tot 'ophanging'. De rechter is vastbesloten; zelfs als hij Barbertje in levende lijve ziet blijft hij bij zijn besluit. Dit keer is de straf niet gebaseerd op moord, maar op eigenwaan. Dit motto heeft veel met het boek te maken. In dit toneelspel wordt er iemand (Lothario) onrecht aangedaan. In het boek zijn dit de inlanders in Indië. Ook is er een persoon met duidelijk veel macht in het toneelspel (de rechter). In het boek zijn dit de Nederlandse Staat en de Regent van Lebak.

Speaking name

Batavus Droogstoppel is de fictieve auteur van de raamvertelling van Multatuli's meesterwerk Max Havelaar. Hij is een karikatuur van de oerdegelijke Nederlandse zakenman die niet het minste benul heeft van wat er in Nederlands-Indië gebeurt.

De Vlaamse beweging

In de negentiende eeuw ontstond de

"Vlaamse Beweging". Deze wilde een

einde maken aan de overheersing van

de Franse taal en bij de bevolking de

eigen Vlaamse cultuur onder de

aandacht brengen.

Guido Gezelle

De priester Guido Gezelle was de eerste

dichter die in de negentiende eeuw in het

Vlaams schreef. Hij dichtte vooral over de

natuur, waarin hij de hand van God zag.

Wat zijn typerende elementen van de romantiek?

1. het verleden, muziek en poëzie
2. schilderkunst, politiek en godsdienst
3. het sociale leven, de parodie en het tijdschrift
4. liefde voor de natuur, gevoel voor humor en doodsdrift

Welke twee literaire vormen komen in de negentiende eeuw voor?

1. historische roman parodie
2. tendensroman hekeldicht
3. briefroman column
4. streekroman sprookje

Onder wiens leiding verscheen
"De Gids"?

1. Nicolaas Beets
2. François Haverschmidt
3. E.J. Potgieter
4. A.C.W. Staring

Hoe noem je het soort verzen die de Schoolmeester schreef?

1. knuppelverzen
2. knittelverzen
3. knokelverzen
4. knipperverzen

"Hermingard van de Eikenterpen" van Aarnout Drost is een

1. gedichtenbundel
2. historische roman
3. streekroman
4. verhalenbundel

Hoe heet de student van wie sprake is in "Snikken en grimlachjes?

1. E.J. Potgieter
2. Henk Hildebrand
3. Piet Paaltjens
4. Francois Haverschmidt

Wiens leven beschrijft Hildebrand in de "Camera Obscura"?

1. het leven van de arme student in Leiden
2. het leven van de adellijke families in de grote steden
3. het leven van doorsnee families in provinciestadjes
4. het leven van welgestelde burgers in provinciestadjes

Wie schreef "Max Havelaar"?

1. Staring
2. Potgieter
3. Beets
4. Multatuli

Wat betekent "Multatuli" letterlijk?

1. Ik heb veel geschreven
2. Ik heb veel gedragen
3. Ik heb veel meegemaakt
4. Ik heb veel geleerd

Wat is de echte naam van Multatuli?

1. Eduard Douwes Dekker
2. Jan Douwe Dekkers
3. Eduard Johannes Douwe
4. Johannes Josephus Douwe

Welke twee doelen had Multatuli met het schrijven van "Max Havelaar"?

1. zich literair uiten de positie van de Javaan verbeteren
2. geld verdienen de positie van de Javaan verbeteren
3. het van zich afschrijven de positie van de Javaan verbeteren
4. eerherstel voor zichzelf de positie van de Javaan verbeteren

In de negentiende eeuw ontstond de "Vlaamse beweging". Wat was het doel van deze beweging?

1. zich losmaken van Nederland
2. zich losmaken van Franrijk
3. een einde maken aan de overheersing van de Nederlandse taal
4. een einde maken aan de overheersing van de Franse taal

Waarover schreef Guido Gezelle meestal?

1. God
2. de Vlaamse cultuur
3. de natuur
4. de Vlaamse burgerij