Hoofdstuk 11 Duurzaam leven

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 2

Jouw invloed op de aarde

Voetafdruk 

• eerlijke verdeling aarde
• ieder persoon 1,8 hectare 
• 3.3 hectare gemiddeld in NL
• Dat kan dus niet

Invloed op de omgeving 

Omgeving = het milieu

Wat gebruik je? 
Nodig + comfortabel

Hoe heeft het invloed?

Bijvoorbeeld je telefoon blz 117

• fabriek - grondstoffen
• energie
• verpakking 
• vervoeren 
• opladen
• afval  

De aarde uitgeput?

Meer gebruiken dan dat de aarde maakt 

Aanvullen wat we gebruiken 

In de natuur: voedselkringloop (gesloten kringloop) 

Hoe kunnen wij dit doen?

Aan de slag!

Maken paragraaf 11.1
Opdrachten  2,  5 t/m 14

Energie gebruiken

Elektriciteit maken 

Spanningsbron/ energiebron
Chemisch proces - stoffen reageren 

Elektrische energie 

Elektriciteitscentrale 
https://schooltv.nl/video/hoe-werkt-elektriciteit-van-elektriciteitscentrale-tot-stopcontact/#q=stroom%20maken

Welke energiebronnen zijn er?

• fossiele brandstoffen 
• kernenergie
• waterkracht (duurzaam)
• windenergie (duurzaam)

Aan de slag

Maken 11.2 opdrachten: 3 t/m 6 en 7 t/m 9

Vermogen 

Bladzijde 123 lezen 
elektronen - stroomsterkte - spanning

Hoeveel energie wordt er per seconde gebruikt? - vermogen (watt (W))
Totaal? : tijd en soort apparaat

Maken 

Opdrachten 11 tot en 16

Vermogen berekenen

Hangt af van spanning en stroomsterkte

spanning = Volt (V)
Stroomsterkte = Ampère (A)

vermogen = spanning x stroomsterkte

P= U x I

We maken samen opdracht 15 en 16

Daarna alleen opdracht 17

Energiegebruik meten 

kilowattuurmeter (kWh)
Gemiddeld 3500 kWh per jaar 

Energiegebruik berekenen

Hangt af van: 
Vermogen en de tijd 

Energiegebruik = vermogen x tijd 
E= P x t 

We maken samen: 20,21 en 22
Daarna alleen: 18,19,23 en 24

Wat kost je energiegebruik?

Meterstanden 
kWh per jaar 

Prijs per kWh

energiekosten = energiegebruik x kWh-prijs 

We maken samen: 25
Daarna alleen 26 en 27

11.3 Voedsel produceren

Wie maken ons voedsel?

Akkerbouwers

Tuinbouwers

Veehouders - veeteelt

Hoe produceren boeren voedsel?

Vroeger: gemengd bedrijf | gesloten kringloop

Nu: meer mensen | meer voedsel | goedkoop produceren 

Nu: akkerbouwers en tuinbouwers

1. één voedingsgewas: monocultuur
2. Opbrengst verhogen : mest en kunstmest
3. Ziekte en schade voorkomen: gewasbeschermingsmiddelen

Nu: veehouders

Intensieve veehouderij / bio-industrie

Krachtvoer

Medicijnen

Tegenwoordig wel veel regels rondom bio-industrie en medicatie 

Gevolgen voedselproductie blz 130

1. Overbemesting: planten- en diersoorten verdwijnen
2. Watervervuiling: dieren in de natuur krijgen ook gifstoffen binnen
3. Luchtvervuiling: ammoniak uit de mest vervuilt de lucht en komt in de bodem terecht als extra stikstof
4. Minder natuur: door toename van wereldbevolking is meer landbouwgrond nodig voor voedsel productie

Hoe sparen boeren het milieu?

1. Mestinjectie i.p.v. over het land spuiten
2. Niet meer mineralen gebruiken dan nodig: Mineralenboekhouding
3. Minder gewasbeschermingsmiddelen gebruiken
4. Gewasbeschermingsmiddelen niet in de buurt van water gebruiken

Biologische landbouw

Wat kun je zelf doen?

• Biologische producten
•  Minder vlees eten 

Aan de slag

2 t/m 17

11.4 Vervuiling tegengaan

Wat gebeurt er met je afval?

1. Compost(eren) GFT!

2. Recyclen (bijv. glas)

3. Hergebruiken (bijv. kleding)

4. Verbranding --> energie opwekken

5. Storten liefst zo min mogelijk!!!!

Wat zijn de gevolgen van energiegebruik?

Verbranden van fossiele brandstoffen -> afvalgassen ontstaan

--> luchtvervuiling --> klimaatverandering 

Evenwicht tussen verbanding en
fotosynthese is verstoord 

Broeikaseffect

Broeikaseffect: CO2 in de lucht houdt warmte op aarde
Versterkt broeikaseffect: CO2 in de lucht stijgt enorm - deken op de dampkring - warmer op aarde

Gevolgen van luchtvervuiling

1. Verzuring van de bodem - planten gaan dood
2. Fijn stof : slecht voor onze luchtwegen
3. Smog (smoke + fog)

Wat helpt tegen vervuiling?

1. Afvalberg verkleinen
2. Minder brandstof gebruiken
3. Schonere energiebronnen gebruiken 
4. Luchtvervuiling verminderen

Aan het werk 

11.3 af?

11.4 maken opdracht 2,4,5, 7 t/m 10, 12 t/m 16,18, 20,23