2.3 Democratie en andere vormen van bestuur

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Schrijf 3 dingen op je wisbordje wat je nog weet van de vorige paragraaf.

Leerdoelen: 

• Ik kan uitleggen welke bestuursvormen er waren in Athene.
• Ik kan uitleggen hoe de democratie werkte in Athene.
  

0

Opdracht: Ga in tweetallen in paragraaf 2.3 de volgende zaken uitzoeken:

=> Jullie kunnen uitleggen welke 4 bestuursvormen er waren in de stadstaat Athene. Dus niet alleen noemen, ook uitleggen.

=> Jullie kunnen bij elke bestuursvorm een voor- en nadeel noemen.

=> Jullie kunnen uitleggen waarom de tirannie in Athene zowel positief als negatief was.

=> Jullie kunnen uitleggen wie er wel mocht stemmen in Athene en wat je dan nodig had. 

=> Jullie kunnen uitleggen waarom Athene ook niet democratisch genoemd kan worden.

=> Jullie kunnen het verschil tussen een directe en indirecte democratie uitleggen.

=> Jullie kunnen uitleggen wat een schervengericht was en waarom dat democratisch genoemd kan worden.

Combineer de de letters en cijfers die bij elkaar horen. (Er kunnen meer letters bij een cijfer staan).

1. Democratie.            2. Monarchie.              3. Tirannie.                4. Aristocratie.

a. Schervengericht.

b. Arme en rijke mannen met burgerrecht mogen stemmen volgens Kleisthenes.

c. Groep rijke mannen regelen het bestuur.

d. Vrouwen, slaven en buitenlanders mogen niet stemmen.

e. Peisistratos kon met hulp van de arme mensen een staatsgreep plegen door ze lenigen te geven voor olijven en druiven.

f. Iedereen met burgerrecht mag stemmen.

g. Een persoon regelt het bestuur en zoon volgt hem op.

h. Opvolger kan geen verstand van besturen hebben of zijn macht misbruiken.

i. Het volk heeft de macht.

j. Het volk heeft nog steeds geen inspraak.

k. Om te mogen stemmen moest je fysiek aanwezig zijn bij de volksvergadering.

l. Niet iedereen heeft verstand van politiek, niet iedereen mag stemmen.

Bestuursvormen in de polis

• Taken in het bestuur: 

1. Leger leider
2. Rechter zijn
3. Godsdienstige rituelen uitvoeren

• Politiek: alles wat te maken heeft met het bestuur. 
• 850 v. Chr.: er ontstond in de stadstaten een bestuur met een koning die door erfopvolging aan de macht kwam=> Monarchie. Deze ontstond omdat er 1 boer die veel macht kreeg koning werd.

Monarchie

• Voordeel monarchie: snelle besluiten en je weet altijd wie de opvolger is.
  
• Nadeel monarchie: je weet niet of de zoon die opvolgt verstand van besturen heeft, machtsmisbruik door de koning.

Aristocratie

• Aantal mannen zijn rijk geworden in de handel en wilden ook macht. Zij konden een wapenuitrusting betalen (hoplieten), verdedigden de stadstaat en kregen bestuurstaken.
• Er ontstond een aristocratie= Bestuur van kleine groep (wijze) edelen.
• Voordeel: je kunt mensen laten regeren met verstand van zaken.
• Nadeel: weinig burgers hebben invloed in het bestuur.

Bestuur Athene

• Tirannie: bestuur van een alleenheerser. Die pakt de macht door een staatsgreep,  soms met geweld.
• 546 v. Chr. Peisistratos grijpt de macht door de arme mensen te beloven dat hij hun problemen op zou lossen. Arme boeren krijgen leningen om olijven en druiven voor olie en wijn, leverde meer op.

• Zoon Hippias gebruikt geweld:verjaagd in 509 v. Chr. uit Athene door Kleisthenes.

Democratie= het volk heeft de macht

• Kleisthenes maakt van Athene een democratie=>alle vrije arme en rijke Atheense mannen met burgerschap  mogen stemmen in de volksvergadering en rechtbank.
• Raad van 500 die de dagelijkse besluiten neemt.
• Directe democratie: aanwezig zijn bij de volksvergadering en stemmen.
• Vrouwen, slaven, iedereen van buiten Athene mochten niet stemmen.

Schervengericht=> op een potscherf schrijf je de naam van de politicus die je weg wilt hebben uit het bestuur, omdat die te veel macht kreeg.

• Voordeel democratie: iedereen met burgerrecht mag stemmen.
• Nadeel: niet iedereen heeft verstand van politiek, niet iedereen mag stemmen.
• Schervengericht: elk jaar stemmen om te voorkomen dat een groepje edelen of een tiran de macht grijpt. Gevolg: man(nen) met de meeste stemmen voor 10 jaar verbannen uit Athene.
• Democratisch want iedereen besliste mee over het bestuur, arm en rijk.

Directe democratie: iedereen is aanwezig en stemt over besluiten in de volksvergadering. (oude Athene)

Indirecte democratie: volk kiest volksvertegenwoordiging (parlement) die namens hen de besluiten neemt. (Ned. nu)

Schrijf op je wisbordje op wat je vandaag hebt geleerd en wat je nog niet snapt.

Huiswerk

Maken online werkboek par. 2.3: 32, 35, 40, 41, 42, 43, 47.

Mag: maken succescriteria, samenvatting/woordweb par. 2.3.

Schrijf 3 dingen op je wisbordje wat je nog weet van de vorige  paragraaf 2.2 en 1e les van 2.3.

Leerdoelen: 

• Ik kan uitleggen hoe Sparta werd bestuurd.
• Ik kan uitleggen welke kritiek er kwam in Athene op de democratie.

Opdracht: Ga in tweetallen in paragraaf 2.3 de volgende zaken uitzoeken:

=> Jullie kunnen uitleggen welke 2 bestuursvormen er waren in de stadstaat Sparta en hoe die in elkaar zaten.

=> Jullie kunnen uitleggen waarom het gewone volk weinig invloed had op het bestuur in Sparta.

=> Jullie kunnen uitleggen waarom de Spartaanse samenleving erg hard genoemd kan worden.

=> Jullie kunnen uitleggen welke kritiek er kwam op de democratie in Athene.

Zijn jullie klaar dan bespreken jullie de antwoorden met een ander tweetal. Vergelijk de antwoorden en vul aan waar nodig.

Bestuur van Sparta

• Volksvergadering die had niet veel invloed.
  
• Raad van 30 oude wijze mannen namen de beslissingen. (aristocratie). 2 koningen om het leger te leiden. (monarchie)
• Raad en koningen gecontroleerd door 5 opzichters gekozen door volksvergadering om machtsmisbruik te voorkomen.
• Hoplieten (mannen die wapenuitrusting konden betalen) hadden burgerrecht.

• In Sparta draaide alles om het leger.
  
• Jongens van 7 werden al in legerbarakken opgevoed tot soldaat.
• Meisjes deden veel aan sport.
• Leger moest sterk zijn om rest van de tot slaaf gemaakte bevolking te onderdrukken.

Discussie over politiek

• Grieken discussiëren over welke bestuursvorm het beste was.
  
• Sommige stadstaten kozen net als Athene voor een democratie andere hielden een aristocratie.
• Kritiek op democratie=> filosofen zoals Plato en Sokrates (uit Athene) vonden dat het gewone volk niet in staat was om goede beslissingen te nemen. Zij vonden dat een aristocratie met wijze mannen zoals henzelf veel beter. 

Maak de vragen in je schrift of in een apart bestand en bespreek met je buurman/vrouw welke antwoorden het beste zijn en waarom.

a. Leg uit welke bestuursvorm past bij de afbeelding links.

b. Leg uit wie er niet aan deel mochten nemen.

c. Noem 2 verschillen tussen onze democratie en die van Athene.

Schrijf op je wisbordje op wat je vandaag hebt geleerd en wat je nog niet snapt.

Huiswerk

Maken online werkboek par. 2.3: 32, 35, 40, 41, 42, 43, 47.

Mag: maken succescriteria, samenvatting/woordweb par. 2.3.