2.3 De erfenis van de Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

2.3 De erfenis van de Verlichting

• 1814 - 1815: Congres van Wenen (Eng, Oostenrijk, Pruisen en Rusland)
• Doelen: 
• 1.  Machtsevenwicht creëren > Frankrijk omringd door sterke staten en:
• 2. Restauratie:
• - herstel monarchieën
• - adel kreeg privileges terug
• Gevolgen ook voor Nederland:
• Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815 - 1839)

Overgang 18e > 19e eeuw in Nederland:

• 1795: Begin 'Franse Tijd':
• Franse troepen veroveren de Republiek >
• Stadhouder Willem V vlucht (Eng)
• Patriotten aan de macht geholpen 
• Verlichtingsidealen > nieuwe grondwet
• Komst Napoleon:
• - 1806-1810: Koninkrijk Holland olv
•    Lodewijk Napoleon
• - 1810-1813: departement van Frankrijk
• 1813: slag bij Leipzig >
• stadhouder Willem VI > koning Willem I

koning Willem I

Korte documentaire over Willem I

(schooltv)

3 minuten

0

Koning Willem I

1814 - 1840

• nieuwe grondwet (1814) >
• constitutionele monarchie
• toch: macht Willem I groot:
• - gezag over leger/vloot en
• - koloniën/ buitenlandse zaken
• - benoemen en ontslaan ministers 
• - begrotingsrecht over 10 jaar
• - 'Koninklijke Besluiten' :
• - geen goedkeuring parlement nodig
• Conclusie: 
• Verlicht despoot, geen democratie

0

Kenmerkende Aspecten:

• 28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op een eigentijdse manier vorm te geven (verlicht absolutisme)
• 30. De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.
• 36 De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, confessionalisme , socialisme en feminisme

Belgische Opstand

(1830)

• Congres van Wenen (1815):
• Nederland en België samen in:
• Verenigd Koninkrijk
• Zuidelijk Nederland ontevreden:
• - autoritaire regeerstijl Willem I
• - achterstelling katholieken >
  
• onlusten in Brussel > Opstand >
• leger ingezet door Willem I (1830)
• Tiendaagse Veldtocht (1831) een ramp >
• België onafhankelijk koninkrijk (1839)
• Noorden: 'Koninkrijk der Nederlanden'

Van Speijk: 'Dan maar liever de lucht in'

Documentaire over Belgische Opstand

'Canon van Frank Lammers'

22 minuten

0

1848: Revolutiejaar in Europa

• na 1815: Restauratie > onvrede in Europa, ook in Nederland
• - grote macht koning:
• - schatkist bijkans leeg door:
• - kosten afscheiding België  
• - hongersnood door mislukte oogsten ('45)
• - revolutie dreigingen in geheel Europa >
• Grondwetswijziging van Thorbecke

Het revolutiejaar in Nederland:

Liberalen grote invloed

• fundamentele rechten van de burgers:
• - persvrijheid
• - vrijheid van vereniging en vergadering
• - vrijheid van bezit
• - godsdienstvrijheid
• - vrije markteconomie
• - censuskiesrecht 
• Macht parlement vergroot tkv monarch:
• parlementaire kabinetten ipv koninklijke

Thorbecke

Thorbecke

0

0

0

Politieke stromingen in 19e eeuw

• 1. conservatieven:
  
• aanhangers van de Restauratie
• 2. liberalen:
• vrijheidsgedachte 
• 3. confessionelen:
• naastenliefde 
• 4. socialisten:
• gelijkheidsgedachte, belangrijk:

Karl Marx (1818 - 1886)

• afkomstig uit een Joods Bourgeoisgezin
• zette zich af tegen de sociale kwestie
• riep op tot revolutie door de arbeiders (proletariaat):
• 'proletariers aller landen, verenigt U''
• macht en bezittingen van de bourgeoisie zouden worden afgepakt
• hierna zou gewerkt worden aan de klassenloze, communistische samenleving (iedereen gelijke rechten/plichten/bezittingen)
• 'godsdienst is opium voor het volk' >
• hierdoor vervreemde hij zich van veel (gelovige) arbeiders alsook door:
• opkomend nationalisme in de 19e eeuw 

Richtingen binnen het socialisme:

• Communisme: revolutie >
• klassenloze samenleving
• Sociaal-democratie: via democratische weg naar een rechtvaardige samenleving 
• Anarchisme: na omverwerping regering (geweld) geen enkele vorm van gezag in een land.

• Kenmerkende aspecten:
• 28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur vorm te geven (verlicht absolutisme)
• 30. De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.
• 36 De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, socialisme, nationalisme, confessionalisme en feminisme

Feminisme:

Aanvankelijk vooral strijd voor kiesrecht vrouwen (suffragettes)

• door bourgeois-vrouwen:
  
• via de politiek positie verbeteren
• ook protesten voor:
• - recht op echtscheiding
• - hogere verdiensten
• - scholingsmogelijkheden, oa Aletta Jacobs:

Feminisme in Nederland:

• Nederland zat rond eeuwwisseling in uitzonderlijke positie:
• - pas laat industrialisatie
• - participatie vrouwen in arbeidsproces erg laag > man kostwinner
• - neutraliteit tijdens WO I
• Ook in Nederland onvrede over achtergestelde positie van de vrouw:
• Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs:
• - vrouwenkiesrecht
• - scholing en gelijke kansen op arbeidsmarkt
• Succes (?): Pacificatie (1917)
•  passief kiesrecht voor vrouwen
•  (1919: ook actief kiesrecht)

Aletta Jacobs

W. Drucker

Documentaires over Aletta Jacobs

1. Schooltv (14 minuten) 

2. Canonclip ( 2.5 min)

0

0

Feminisme in andere landen:

1: Engeland:

de suffragettes.

Beelden van een heftige actie

0

2 Amerika:

Speech Sojourner Truth: abolitioniste en feministe 

(1797-1883)

0