De erfenis van de Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Kenmerkende aspecten-opdracht

Kies één van de kenmerkende aspecten van HC 2.3 en ga in de stof op zoek naar een voorbeeld. Schrijf dit voorbeeld uit!

HC 2.3 De erfenis van de verlichting

Congres van Wenen

• 1814 - 1815: Congres van Wenen (Eng, Oostenrijk, Pruisen en Rusland)
• Doelen: 
• 1.  Machtsevenwicht creëren > Frankrijk omringd door sterke staten en:
• 2. Restauratie:
• - herstel monarchieën
• - adel kreeg privileges terug
• Gevolgen ook voor Nederland:
• Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815 - 1839)

Overgang 18e > 19e eeuw in Nederland:

• 1795: Begin 'Franse Tijd':
• Franse troepen veroveren de Republiek >
• Stadhouder Willem V vlucht (Eng)
• Patriotten aan de macht geholpen 
• Verlichtingsidealen > nieuwe grondwet
• Komst Napoleon:
• - 1806-1810: Koninkrijk Holland olv
•    Lodewijk Napoleon
• - 1810-1813: departement van Frankrijk
• 1813: slag bij Leipzig >
• stadhouder Willem VI > koning Willem I

koning Willem I

Koning Willem I

1814 - 1840

• nieuwe grondwet (1814) >
• constitutionele monarchie
• toch: macht Willem I groot:
• - gezag over leger/vloot en
• - koloniën/ buitenlandse zaken
• - benoemen en ontslaan ministers 
• - 'Koninklijke Besluiten' :
  
• - geen goedkeuring parlement nodig
• Conclusie: 
• Verlicht despoot, geen democratie

Belgische Opstand

(1830)

• Congres van Wenen (1815):
• Nederland en België samen in:
• Verenigd Koninkrijk
• Zuidelijk Nederland ontevreden:
• - autoritaire regeerstijl Willem I
• - achterstelling katholieken >
  
• onlusten in Brussel > Opstand >
• leger ingezet door Willem I (1830)
• Tiendaagse Veldtocht (1831) een ramp >
• België onafhankelijk koninkrijk (1839)
• Noorden: 'Koninkrijk der Nederlanden'

Van Speijk: 'Dan maar liever de lucht in'

1848: Revolutiejaar in Europa

• na 1815: Restauratie > onvrede in Europa, ook in Nederland
• - grote macht koning:
• - schatkist bijkans leeg door:
• - kosten afscheiding België  
• - hongersnood door mislukte oogsten ('45)
• - revolutie dreigingen in geheel Europa >
• Grondwetswijziging van Thorbecke

Het revolutiejaar in Nederland:

Liberalen grote invloed

• fundamentele rechten van de burgers:
• - persvrijheid
• - vrijheid van vereniging en vergadering
• - vrijheid van bezit
• - godsdienstvrijheid
• - vrije markteconomie
• - censuskiesrecht 
• Macht parlement vergroot tkv monarch:
• parlementaire kabinetten ipv koninklijke

Thorbecke

Thorbecke

Politieke stromingen in 19e eeuw

• 1. conservatieven:
  
• aanhangers van de Restauratie
• 2. liberalen:
• vrijheidsgedachte 
• 3. confessionelen:
• naastenliefde 
• 4. socialisten:
• gelijkheidsgedachte, belangrijk:

Eerst: samen opdracht 11 (blz. 294) maken

Karl Marx (1818 - 1886)

• afkomstig uit een Joods Bourgeoisgezin
• zette zich af tegen de sociale kwestie
• riep op tot revolutie door de arbeiders (proletariaat):
• 'proletariers aller landen, verenigt U''
• macht en bezittingen van de bourgeoisie zouden worden afgepakt
• hierna zou gewerkt worden aan de klassenloze, communistische samenleving (iedereen gelijke rechten/plichten/bezittingen)
• 'godsdienst is opium voor het volk' >
• hierdoor vervreemde hij zich van veel (gelovige) arbeiders alsook door:
• opkomend nationalisme in de 19e eeuw 

Richtingen binnen het socialisme:

• Communisme: revolutie >
• klassenloze samenleving
• Sociaal-democratie: via democratische weg naar een rechtvaardige samenleving 
• Anarchisme: na omverwerping regering (geweld) geen enkele vorm van gezag in een land.

Aan de slag!

Maken 2.3 1-4 

Individueel

Klaar?

Controleren en je mag naar huis.