2.1 Introductie hoofdstuk + Het gezicht van de aarde verandert

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

HOOFDSTUK 2 

DE SCHATKIST VAN DE AARDE 

Waar is deze foto gemaakt?

Wat voor gesteente is dit? 

Waar wordt dit gesteente voor gebruikt? 

• Wat zien we hier?
• Hoe kan het dat de overblijfselen zo goed zijn bewaard gebleven?
• Hoe komt een fossiel in een gesteente terecht?

• Waar is deze foto gemaakt?
• Hoe ziet de toekomst van deze mijn er uit?
• Wat zouden de werkomstandigheden van deze man zijn? 

• Waar is deze foto gemaakt?
• Wat valt je op aan de vorm van de toppen van de bergen? Hoe is deze vorm ontstaan?
• Wat voor patroon zie je in de rotsen? Verklaar dit.

2.1 Het gezicht van de aarde verandert

Van een rode- naar een blauwe knikker

This artistic visualization shows Earth today (right) vs Earth 4.5 billion years ago (left). (Image credit: Tobias Stierli/NCCR PlanetS)

Lesdoelen (deelvragen)

Aan het einde van deze paragraaf beantwoorden we de volgende twee vragen. Schrijf ze nu vast op in je schrift met antwoord:

1. Hoe kunnen wij het verre verleden van de aarde bestuderen en begrijpen?
   
2. Hoe is de aarde ontstaan en opgebouwd?

Benodigde voorkennis 

Je weet wat aardplaten zijn; zie volgende slide voor antwoord
Je weet de twee soorten aardplaten; zie volgende slide voor antwoord
Je weet dat de aardplaten bewegen;
Je weet dat aardbevingen, vulkanen en gebergte ontstaan als gevolg van platentektoniek;

Teken hoe de aarde is opgebouwd

Het grote plaatje

Opbouw van de aarde

Van binnen naar buiten:

Kern: binnenkern vast door hoge druk

mantel: binnenmantel vast, buitenkern plastisch

korst: hard gesteente

Precambrium

De eerste periode is het Precambrium:

• De continenten verschijnen
• De aarde bevroor meerdere malen
• Er was allleen leven onder water
• Aan het einde ontstonden de eerste levensvormen op het aardoppervlak

Paleozoïcum

De tweede periode is het Paleozoïcum.

• continenten bewegen naar elkaar toe
• supercontinent Pangea is gevormd
• Tijdperk van de trilobieten: Trilobieten worden gekenmerkt door een lichaam dat zowel in de lengte- als in de breedte in drie stukken is gedeeld

Mesozoïcum

De derde periode is het Mesozoïcum:

• planten en dieren veranderen
• tijdperk van de dinosauriërs en ammonieten: Ammonieten behoren met hun opgerolde schelp tot de fraaiste fossielen. Het zijn de resten van een uitgestorven groep inktvissen
• Pangea valt uit elkaar en huidige continenten ontstaan

Kenozoïcum

• Tijdperk van de zoogdieren - langzoom ontstonden het leven zoals we dat nu kennen, met aan het einde de mens: 300.000 jaar geleden
• uitsterven van dinosauriërs - 65 miljoen jaar geleden
• leven zoals wij dat nu kennen ontstaat (met aan het einde de mens)

Hoe weten we dan dat dinosaurussen hebben bestaan? 

Aan het einde van deze les..

-..weten jullie hoe de aarde veranderde de afgelopen 4,5 miljard jaar

-..begrijpen jullie waardoor het leven op aarde grote veranderingen onderging

-..kunnen jullie met behulp van de geologische tijdschaal verschillen tussen perioden aflezen

Grote veranderingen 

In 4.5 miljard jaar van gloeiend hete vuurbal naar leefbare planeet met organismes

1. Toen de aarde ontstond is deze langzaam afgekoeld.
   
2. Als gevolg van vulkanische activiteit kwam er CO2 en waterdamp in de atmosfeer.
   
3. Waterdamp condenseerde en vormde de huidige oceanen.
   
4. Langzaam ontstond er leven --> bacteriën 

Geologische periodes

Precambrium (4600 -  570 miljoen jaar geleden): Kale aarde, bacteriën 

Paleozoïcium (570 - : 245 miljoen jaar geleden): Pangea, trilobieten

Mesozoïcium (245 - 66 miljoen jaar geleden)  : Ontstaan huidige continenten, dinosauriërs

Kenozoïcium (66 milj. - nu): Uitsterven dino's, ontstaan mensheid 

Evolutie van het leven ging als volgt: 

Bacterien - weekdieren - schelpdieren - vissen - planten - reptielen (waaronder amfibieen) - zoogdieren

Het komen en gaan van organismes

-Vijf grote veranderingen in het leven op aarde  --> Massa-extincties (Rode cirkels in bron) 

Door: 

• ''Rampen'' zoals ijstijden en meteorieten;
• Ondraagbare omstandigheden -> stijging zeespiegel,  afname O2, verzuring oceanen, zonsverduistering.

      ''Oude soort'' gaat, ''nieuwe soort'' ontstaat

Van Pangea tot de huidige ligging van de continenten

De aarde verandert..

-Geologische tijdschaal

-Hele geschiedenis van de aarde

-Vanaf waar is de mens ontstaan?

Aan de slag 

Wat?	Lezen paragraaf 2.1 Maken opdracht 5 t/m 7
Waar?	Blz. 26/27 tekstboek, 30/31 opdrachtenboek
Hoe?	Eerste 10 min. zelfstandig Daarna overleggen op fluisterniveau
Klaar?	Herhaling 2.1. blz. 36 Verdieping 2.1. blz. 38

Geologische tijdschaal; Samenvatting van de 4,6 miljard jaar durende geschiedenis van de aarde. 

Tijdvak van de mens

Moet er een tijdvak van de mens (antropoceen) worden ingevoerd, waarom wel of waarom niet?

Per wanneer moet dit tijdvak worden ingevoerd?

Hoe kan over 5 miljoen jaar resten worden gevonden van ons bestaan? 

Welke uitspraak hieronder is onjuist?

1. Wij leven nu in het Kenozoïcium
2. Tijdens het Mesozoïcium ontstonden zoogdieren
3. Het komen en gaan van organismes komt door massa-extincie
4. De dinosauriërs zijn uitgestorven door een meteorietinslag

Als jullie de geologische tijdschaal vergelijken met 24 uur op een klok, hoe laat ontstond de mens?

1. 23:30
2. 23:45
3. 23:55
4. In de allerlaatste minuut voor middernacht

Wanneer is de aarde ontstaan?

1. 4,6 miljard jaar geleden
2. 5,5 miljard jaar geleden
3. 4,6 miljoen jaar geleden
4. 5,5 miljoen jaar geleden

Toen de aarde ontstond is deze snel afgekoeld?

1. Juist
2. Onjuist

Wat is de juiste volgorde volgorde van de geologische tijden?

1. Perm, Krijt, Precambrium
2. Krijt, Precambrium, Perm
3. Precambrium, Perm, Krijt

Hoe heette het oercontinent?

1. Europa
2. Wegener
3. Laurazië
4. Pangea

Pangea werd opgebroken door

1. aardbevingen.
2. rivieren.
3. platentektoniek.
4. mammoeten.

Hoe is de aarde veranderd de afgelopen 4,5 miljard jaar?

Waardoor onderging het leven op aarde zulke grote veranderingen?

Hoeveel jaar geleden ontstonden de zoogdieren? Bekijk hiervoor de geologische tijdschaal.

Precambrium

De eerste periode is het Precambrium:

• De continenten verschijnen
• De aarde bevroor meerdere malen
• Er was allleen leven onder water
• Aan het einde ontstonden de eerste levensvormen op het aardoppervlak

Paleozoïcum

De tweede periode is het Paleozoïcum.

• continenten bewegen naar elkaar toe
• supercontinent Pangea is gevormd
• Tijdperk van de trilobieten: Trilobieten worden gekenmerkt door een lichaam dat zowel in de lengte- als in de breedte in drie stukken is gedeeld

Mesozoïcum

De derde periode is het Mesozoïcum:

• planten en dieren veranderen
• tijdperk van de dinosauriërs en ammonieten: Ammonieten behoren met hun opgerolde schelp tot de fraaiste fossielen. Het zijn de resten van een uitgestorven groep inktvissen
• Pangea valt uit elkaar en huidige continenten ontstaan

Kenozoïcum

• Tijdperk van de zoogdieren - langzoom ontstonden het leven zoals we dat nu kennen, met aan het einde de mens: 300.000 jaar geleden
• uitsterven van dinosauriërs - 65 miljoen jaar geleden
• leven zoals wij dat nu kennen ontstaat (met aan het einde de mens)

Nu aan de slag...

Eerste 15 minuten zelfstandig:

Maken opdracht 6 en 7

Maken of herhaling 2.1. of verdieping 2.1

Klaar? Laat controleren wat je gemaakt hebt

--> Maken boxopdracht 2.1 in BNL online

De geologische tijdschaal, 

en plaattektoniek

Leerdoelen behaald!