2 Oefenen voor SE1 Staatsinrichting van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Staatsinrichting 

van Nederland

Oefenen voor SE 1

1.1 De Nederlandse staatsinrichting nu

1.  NL = parlementaire democratie
2.  NL = constitutionele monarchie
3.  NL = een rechtsstaat

Parlementaire democratie

• Democratie = het volk regeert
• Parlement = volksvertegenwoordiging -> Dit zijn mensen die gekozen zijn door de burgers. Zij besturen namens ons het land.

Parlement = Volksvertegenwoordiging = Eerste en Tweede Kamer = Staten-Generaal

Parlementaire Democratie = het volk regeert via een gekozen volksvertegenwoordiging.

Constitutionele Monarchie

• Constitutie = Grondwet
  
• Monarchie = koninkrijk, monarch = koning

• Grondwet = boek met alle rechten en plichten (grondrechten)

                       Alle burgers EN de overheid moeten zich hieraan houden

Constitutionele Monarchie = Land met een koning + een grondwet waar iedereen zich aan moet houden. Ook de koning. De macht van de koning wordt dus beperkt.

Nederland is een Rechtsstaat

• Land waarin burgers EN overheid zich aan de wet moeten houden
• Niemand wordt zomaar opgepakt
• Iedereen krijgt een eerlijk proces
• Machtenscheiding

Basis van een Rechtsstaat = Machtenscheiding-> zo wordt misbruik voorkomen.

3 machten => zij controleren elkaar:

1- Rechterlijke macht: onafhankelijke rechters

2- Wetgevende macht: parlement + regering

3- Uitvoerende macht: regering

De Grondwet -> grondrechten!

Klassieke Grondrechten:

- vrijheidsrechten

- staan al > 100 naar in de Grondwet

• Vrijheid van godsdienst
  
• Geen discriminatie
  
• Vrijheid van mening
  
• Vrijheid van drukpers
  
• Vrijheid van vereniging/vergadering
  
• vrijheid van onderwijs
  

=> begint steeds met "vrijheid van ..."

Sociale Grondrechten:

- bescherming van burgers door de overheid

- staan pas sinds 1983 in de Grondwet

• recht op onderwijs
• recht op gezondheidszorg
• recht op bestaanszekerheid
• recht op  werk
• recht op rechtsbijstand
• recht op  bewoonbaarheid

=> begint steeds met "recht op ..."

Regering en Parlement: Hoe werkt het?

Tweede Kamer:

• 150 leden
• direct gekozen
• elke 4 jaar
• burgers 18+jr en NL nationaliteit

Eerste Kamer:

• 75 leden
• indirect gekozen (via omweg)
• elke 4 jaar
• door Provinciale Staten

Tweede Kamer in Den Haag

Eerste Kamer in Den Haag

Verkiezingen

=> Burgers stemmen op iemand van een politieke partij

• de partijen met de meeste stemmen -> kabinet/regering
• samenwerkende partijen noem je COALITIE
• partijen die niet in de regering zitten heten OPPOSITIE

De Regering 

Regering = kabinet + koning **

Kabinet = alle ministers

Hoofd regering = minister-president/premier

** de koning heeft geen invloed in de regering!**

Wie doet wat in Den Haag?

• Parlement: controleren regering + wetten maken
• Regering: uitvoeren wetten + wetten maken

=> Hoogste macht = parlement!

• zij controleren de regering
• zij moeten alle wetsvoorstellen goedkeuren
• zij kunnen minsters/kabinet ontslaan

Controle-middelen Parlement

Tweede Kamer:                              Eerste Kamer:

• Recht van Amendement             niet
• Recht van Initiatief                    niet
• Recht van Interpellatie              wel
• Recht van Enquête                     wel
• Recht van Budget                       wel

** De Eerste Kamer heeft ALLEEN controlerende bevoegdheden!

** De Tweede Kamer heeft 2 wetgevende bevoegdheden

En de Koning? Wat doet hij?

• Staatshoofd


• Niet gekozen maar door erfopvolging
• Verplicht wetten te ondertekenen
• adviseren ministers 
• onderdeel van de regering (zonder invloed)

De Koning is onschendbaar => hij kan NIET ter verantwoording worden geroepen door het parlement. De minister is verantwoordelijk.

(uitleg hiervan volgt in par. 1.2)

Waaruit blijkt dat Nederland een rechtsstaat is?

1. De rechten van de burgers worden bepaald door het staatshoofd.
2. Een minister mag de rechter niet beïnvloeden bij een uitspraak van een proces.
3. De regering heeft geen invloed op de wetgevende macht.
4. De minister kan elke wet invoeren die hij maakt.

Wanneer kregen vrouwen actief kiesrecht?

1. 1917
2. 1919
3. 1950
4. nooit

Tweede Kamer

Eerste Kamer

Recht van amendement

Recht van initiatief

recht van interpellatie

recht van enquête

Budgetrecht

De oranje gekleurde politieke partijen in het plaatje zijn....

1. Oppositie partijen
2. Coalitie partijen

Klassiek grondrecht

Sociaal grondrecht

Vrijheid van meningsuiting

vrijheid van godsdienst

vrijheid van onderwijs

recht op onderwijs

recht op gezondheidszorg

recht op bestaanszekerheid

1848: Grondwetswijziging

Koning Willem I was onschendbaar.
Waar of niet waar?

1. Waar
2. Niet waar

1848

Angst voor opstanden

Thorbecke (liberaal) schrijft nieuwe grondwet

Koning minder macht, parlement meer macht

Koninklijke onschendbaarheid, ministeriële verantwoordelijkheid

Tweede Kamer rechtstreeks gekozen

Censuskiesrecht

Klassieke grondrechten

Nieuw in de Grondwet van 1848 was:

1. Censuskiesrecht
2. Algemeen kiesrecht
3. De regering is de hoogste macht
4. Recht op onderwijs

Nederland kreeg in 1848 een nieuwe grondwet. Hieronder staan vier uitspraken over deze grondwet. Welke uitspraak is juist?

1. Met de nieuwe grondwet werd de schoolstrijd opgelost.
2. Nederland werd een constitutionele monarchie.
3. Het kiessysteem van evenredige vertegenwoordiging werd in de grondwet vastgelegd.
4. De nieuwe grondwet was het begin van de ministeriële verantwoordelijkheid.

Censuskiesrecht betekent dat...

1. Je mag stemmen als je genoeg belasting betaalt
2. Iedereen mag stemmen
3. Je kiest wie er koning wordt
4. Als je van adel bent mag je stemmen

Verzuiling, emancipatie

Liberalen - Liberale Unie - Thorbecke - rijkeren

Katholieken - RKSP - Schaepman - 

Protestanten - ARP - Kuyper - kleine luyden

Socialisten - SDAP - Troelstra - arbeiders

Feministen - VvVK - Aletta Jacobs - kiesrecht

VVV - Wilhelmina Drucker

8 uur werken
8 uur slapen
8 uur vrije tijd

Welke partij wil dit bereiken voor de arbeiders?

1. SDAP
2. Vrijheidsbond
3. RKSP
4. ARP

Welke partij wilde algemeen kiesrecht voor mannen?

1. ARP
2. SDB
3. SDAP
4. liberale Unie

Welke politieke leider kwam op voor de 'gewone mens' of 'kleine luyden'?

1. Schaepman
2. Thorbecke
3. Troelstra
4. Kuyper

1917

Pacificatie, einde van de Schoolstrijd

Confessionelen: financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs.

Socialisten: algemeen mannenkiesrecht

Feministen: passief vrouwenkiesrecht

Districtenstelsel >> Evenredige vertegenwoordiging

Waarover ging de Schoolstrijd?

1. ruzie tussen openbare scholen en bijzondere scholen
2. openbare scholen willen geld van de overheid
3. bijzondere scholen willen dezelfde schoolboeken als openbare scholen
4. katholieke en protestantse scholen willen, net zoals openbare scholen, geld van de overheid

Drie grote veranderingen door de Pacificatie van 1917:

1. 1. kiesrecht mannen en vrouwen, 2. einde schoolstrijd, en 3. nieuw kiesstelsel
2. 1. kiesrecht mannen, 2. nieuwe koning, en 3. nieuw kiesstelsel
3. 1. kiesrecht mannen, 2. einde schoolstrijd, en 3. nieuw kiesstelsel
4. 1. kiesrecht mannen en vrouwen, 2. einde schoolstrijd, en 3. nieuw parlement

Een minister wordt door een kamerlid gedwongen tot een debat. Van welk recht maakt het kamerlid dan gebruik?

1. Recht van amendement
2. Recht van interpellatie
3. Recht van initiatief
4. Recht van enquête