Tv4 - KA 3: Staatsvorming en centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Graag zitten 

Toetsen periode 2

Week 5 - Eind januari 

toets tijdvak 4 en 5

Toetsweek 2: 

Toets tijdvak 4,5,6

Programma tot de kerst

4.1 Opkomst van steden

4.2 stedelijke burgerij

4.3 staatsvorming en centralisatie

4.4 kerk en staat

4.5 christelijk Europa en de buitenwereld

Vorige les

• zelfstandige steden
• bestuur van een stad
• gildes
• meer vrijheid

Ka zelfstandigheid van de steden en opkomst van de burgerij

Kenmerkend aspect deze les

Staatsvorming en centralisatie

Onderwerpen:

• Frankrijk
• Duitsland
• Engeland
• De Nederlanden

Kenmerkende aspecten tijdvak 4

13. De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving 

14. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden 

15. Het begin van staatsvorming en centralisatie 

16. Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

17. De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van kruistochten

Voorgeschiedenis (politiek)

• De meeste Europese koninkrijken werden feodaal bestuurd.
• De koning was afhankelijk van de trouw van zijn vazallen.
• De graven, hertogen en andere leenmannen hadden veel macht naar zich toegetrokken.
• Dit hele feodale systeem was begonnen door een gebrek aan geld, land was een mooi betaalmiddel.

Frankrijk was rond 1191 geen land zoals we dat nu kennen. 

Europa bestond uit verschillende politieke eenheden, geregeerd door koningen en edellieden.

Langzaamaan ontwikkelden zich koninkrijken in gebieden: Fr en Eng.

Koningen probeerden hun rijk te vergroten: oorlog, andere gebieden veroveren.

Fr en Eng vochten lange tijd tegen elkaar: Honderjarige Oorlog.

De Honderdjarige oorlog (2)

Hoewel het Franse leger veel groter was, won het Engelse leger de eerste gevechten.

In 1356 werd de Franse koning Jan II zelfs gevangen genomen tijdens de Slag bij Poitiers.

Edward veroverde al snel grote delen van Frankrijk, maar rond 1360 liep het Engelse leger vast en kwam er een wapenstilstand.

De Honderdjarige oorlog (3)

In de jaren die volgen, laait de strijd regelmatig weer op, waarbij zowel de Engelsen en Fransen veldslagen winnen.

Rond 1420 ziet het er erg slecht uit voor de Fransen: grote delen van het land zijn door de Engelsen veroverd.

Een jong Frans meisje, Jeanne d'Arc, weet de Engelsen echter te verslaan bij Orléans (1429): vanaf dat moment worden de Engelsen uit Frankrijk verdreven.

In 1453 is de Honderdjarige oorlog voorbij.

Klik op plaatje om eventueel te vergroten

Jeanne d'Arc

1412-1431

• Toen ze 13 was, hoorde ze stemmen die haar vertelden dat ze de Fransen moest helpen bij de stad Orléans.
• Karel VII gaf haar een leger, waarmee zij de Engelsen versloeg.
• Een paar jaar later werd ze gevangen genomen en aan de Engelsen verkocht.
• Die zeiden dat zij een heks was en verbrandden haar op de brandstapel

Toen ze dertien jaar was, hoorde ze stemmen in haar hoofd die haar zeiden dat ze de stad Orléans van de Engelsen moest bevrijden. De stemmen kwamen van God, geloofde Jeanne. Zonder het aan haar ouders te vragen, ging ze naar een stad in de buurt. Daar verbleef een Franse generaal, wist ze. Hij stuurde Jeanne naar de Franse koning Karel VII. Deze geloofde haar, en liet Jeanne een grote groep soldaten leiden. Met dit leger had Jeanne, toen pas zeventien jaar, veel succes. Maar een jaar later werd ze gevangengenomen en aan de Engelsen verkocht. Die sloten haar op en begonnen een rechtszaak tegen haar. Volgens de rechter waren de stemmen die Jeanne hoorde van de duivel en was ze dus een heks. Daarom werd ze levend verbrand.

Politieke veranderingen

In de 11e en 12e eeuw ontstond er een drie-standenmaatschappij. 

- De geestelijkheid

- De adel

- Het werkende volk

• In veel Europese koninkrijken ontstonden er standenvergaderingen. In Frankrijk heette dit bijvoorbeeld de Staten-Generaal. 
• Niet overal bleek deze manier van regeren een blijvend succes na de 100 jarige oorlog.
• Na de 100 jarige oorlog werd in Engeland de adel en het parlement steeds belangrijker terwijl in Frankrijk de koning steeds meer macht kreeg.

Staatsvorming en centralisatie

Staat =

 Gebied met

•  centraal bestuur, 
• met duidelijke grenzen, 
• waar overal dezelfde wetten en regels gelden.

Staatsvorming

Staatsvorming: als een land steeds meer als een eenheid wordt bestuurd,

Staatsvorming was mogelijk door de geldeconomie.

De koning kon zo belastingen innen :

Om

• -  ambtenaren te betalen
• - militairen te betalen, 
• - andere staatsuitgaven te doen

= centralisatie

Beantwoord de volgende vragen

• Wat is staatsvorming? Wat is centralisatie?
• In welk land lukte de staatsvorming en centralisatie het beste? Waarom?
• In welk land lukt de staatsvorming en centralisatie het minst goed? Waardoor?

Engeland

Willem de Veroveraar

Normandische (Franse) leenman die koning van Engeland werd

Slag bij Hastings 1066

 (grote invloed van het Frans op de Engelse taal)

1066

Battle of Hastings

• de Normandische hertog William the Conqueror veroverde GB
• dit verklaart de grote invloed van het Frans op de Engelse taal

Feodaal Engeland

Willem de Veroveraar voert feodale stelsel in Engeland in.

Maatregelen om machtig te blijven:

•  Leenmannen kregen niet één groot stuk in leen maar kleine stukjes
• Willem hield de beste gebieden voor zichzelf
• Alle bezittingen van de adel werden opgeschreven in het Domesday Book (1086)

Magna Carta 1215

• - Britse edelen dwongen King John (Jan) de Magna Carta te ondertekenen, dit was een wet die de macht van de koning fors beperkte (misbruik)
  
• - Wordt wel gezien als het begin van de moderne democratie

1215

Magna Carta

• Britse edelen dwongen King John de Magna Carta te ondertekenen,           dit was een wet die de macht van de koning fors beperkte (misbruik)
• begin van de moderne democratie

Jan zonder Land en de Magna Carta

Frankrijk

De Honderdjarige oorlog (1)

De koning van Engeland, Edward III, bezat een enorm gebied in Zuidwest-Frankrijk (Aquitanië). Officieel had hij dit gebied in leen van de Franse koning Filips VI: hij was dus leenman van de koning

De Franse koning wilde het gebied terug hebben.  Edward III wilde dit voorkomen (en koning van Frankrijk worden) en stuurde in 1337 zijn leger naar Frankrijk: het begin van de Honderjarige Oorlog

Klik op plaatje om eventueel te vergroten

- De koning kon veel belastingen innen bij de derde stand (burgers)

- Nationaal gevoel door 100jarige oorlog

- Kwaliteit van de ambtenaren nam toe door onderwijs.

- Koning had sterk wapens.

Duitsland

Duitsland centraliseert niet...

• Geen hoofdstad
  
• Duitse koningen noemen zich keizer en laten zich in Rome kronen
  
• Koningschap niet erfelijk, maar keizer werd door keurvorsten gekozen

KA deze les

Staatsvorming & centralisatie

Onderwerpen

staatsvorming in

Engeland

Frankrijk

Bourgondie

KA afgelopen lessen

 de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving; 

de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden;