9.4 Bloed- en orgaandonatie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

9.4 Bloed- en orgaandonatie

Leerdoelen 9.4

-Je kunt uitleggen welke bestanddelen van bloed bij een bloedtransfusie gebruikt worden.

-Je kunt de bloedgroepen benoemen en van iedere bloedgroep de kenmerken beschrijven.

-Je kunt de juiste bloeddonor aan een bloedontvanger koppelen.

-Je kunt uitleggen waarom je rekening moet houden met de resusfactor van bloed bij transfusies.

-Je kunt beschrijven wat er gebeurt bij een orgaantransplantatie.

Antistoffen

1. stoffen die witte bloedcellen maken om ziekteverwekkers onschadelijk te maken
2. stoffen die bloedplaatjes maken om ziekteverwekkers onschadelijk te maken
3. stoffen die rode bloedcellen maken om ziekteverwekkers onschadelijk te maken
4. stoffen die in ziekteverwekkers zitten

Immuun

1. je kunt de ziekte niet meer krijgen
2. behoorlijk ziek worden van een ziekte
3. een lichaamsvreemde stof
4. een spuit krijgen met zwakke ziekteverwekkers

Wat is actieve immunisatie

1. Je lichaam maakt zelf antigenen tegen de ziekte
2. Je lichaam maakt zelf antistoffen tegen de ziekte.
3. Je krijgt niks ingespoten
4. Je krijgt een vaccin ingespoten

Sleep de wijze van antistoffen krijgen naar de juiste vormen van immuun worden

Actieve kunstmatige immunisatie

actieve natuurlijke immunisatie

passieve kunstmatige immunisatie

passieve natuurlijke immunisatie

antistoffen binnen krijgen via borstvoeding

antistoffen krijgen via een serum

antistoffen maken na een HPV vaccinatie

antistoffen maken door dat je het griepvirus binnen krijgt.

Je kunt uitleggen welke bestanddelen van bloed bij een bloedtransfusie gebruikt worden.

Bloedtransfusie: iemand krijgt bloed van een ander persoon. (bloeddonor)

Vaak slechts één onderdeel van het bloed nodig.

Wat wordt gebruikt van donorbloed?

• Rode bloedcellen 
  na ongeluk of ernstige bloedarmoede (hemoglobinegehalte te laag)
• Bloedplasma
  bij brandwonden, ernstige infecties, hemofilie (bloedstollingsziekte)
  
• Bloedplaatjes
  bij leukemie (bloedkanker), te weinig bloedplaatjes, kans op bloedingen
  

Overzicht van de bloedgroepen?

Bloedgroep	antigenen	antistoffen
A	A	anti-B
B	B	anti-A
AB	AB	-
O	-	anti-A en anti-B

bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

Bloedgroep O

Geen antigeen 

Antigeen A

Antigeen AB

Antigeen B

bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

Bloedgroep O

Maakt antistof A en B 

Maakt antistof B

Maakt geen antistof

Maakt antistof A

Dus wat zegt jouw bloedgroep?

Leerdoel: Je kunt de juiste bloeddonor aan een bloedontvanger koppelen.

Bloedtransfusie

Bloedgroepen

Van wie kan je bloed krijgen

bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

Bloedgroep O

Van A 

Van B

Van O

Van  AB

Van A 

Van B

Van O

Van O

Van O

Hoe bepaal je je bloedgroep?

klontering na toevoegen antistof A , dan is er een antigen A aanwezig, dus bloedgroep A (of AB)

klontering na toevoegen antistof B , dan is er een antigen B aanwezig, dus bloedgroep B (of AB)

Bloedgroep 0 = universele donor

Bloedgroep AB = universele ontvanger

Bloedgroep O is een universele donor, die kan aan iedereen gegeven worden.

Bloedgroep AB is universeel ontvanger en kan dus van  iedereen bloed ontvangen

9.4

Maken opdrachten t/m 13

9.4 Les 2

-Je kunt uitleggen welke bestanddelen van bloed bij een bloedtransfusie gebruikt worden.

-Je kunt de bloedgroepen benoemen en van iedere bloedgroep de kenmerken beschrijven.

-Je kunt de juiste bloeddonor aan een bloedontvanger koppelen.

-Je kunt uitleggen waarom je rekening moet houden met de resusfactor van bloed bij transfusies.

-Je kunt beschrijven wat er gebeurt bij een orgaantransplantatie.

Welke letter hoort bij
de bloedgroepbepaling van een
persoon met bloedgroep 0?

1. P
2. Q
3. R
4. S

Karel wil zijn bloedgroep weten. Bij een bloedgroepentest is er alleen klontering bij anti-B.
Wat is Karel zijn bloedgroep?

1. B+
2. B-
3. A+
4. A-

Anja heeft bloedgroep O, welke antistoffen tegen bloedgroepantigenen heeft Anja in haar bloed?

1. alleen anti B
2. alleen anti-A
3. anti B en anti A
4. geen antistoffen

Andere bloedgroepen

Wat zegt de + of - ?

Naast de ABO bloedgroepen, is er ook een Resusfactor.

Onze bloedcellen kunnen ook het Resusantigeen hebben. Je bent dan Rh+.

Wanneer je geen resusantigenen hebt ben je Rh-, dan maak je de antistof: antiresus.

bloed	antigeen	antistof
Rh+	resus	-
Rh-	-	anti-resus

De resusfactor:

De antistoffen tegen de resusfactor gaan we pas aanmaken na een eerste besmetting!

Ontvanger : Resus-

Donor : Resus+

Ontvanger : Resus+

Donor : Resus-

Ontvanger : Resus+

Donor : Resus+

Ontvanger : Resus-

Donor : Resus-

Ontvanger bloedgroep: A-

Donor bloedgroep: 0+

Ontvanger bloedgroep: AB+

Donor bloedgroep: B-

Ontvanger bloedgroep: A+

Donor bloedgroep: AB-

Overzicht bloedgroepen en donatie

groen is goed                             rood is klontering

Resusfactor bij zwangerschap

resuskindje!

resusfactor kan gevaarlijk zijn tijdens zwangerschappen

dit kan voorkomen worden door de moeder kunstmatig passief te vaccineren met resus-antistoffen

(dan maakt de moeder zelf geen geheugencellen aan)

Andere orgaandonaties

De  antigenen van de donor op een donororgaan worden door de afweercellen van de ontvanger herkend als lichaamsvreemd.

-->

Afweerreactie en daardoor orgaanafstoting

Orgaanafstoting

Orgaanafstoting wordt veroorzaakt door antigenen van de donor.

De ontvanger van het orgaan, herkent de antigenen als lichaamsvreemd. Daarna begint de afstotingsreactie (antistoffen maken).

Medicijnen, afstotingsremmers,  kunnen de afstotingsreactie tegengaan, waardoor het donororgaan blijft leven. 

9.4

Maken opdr 9 t/m 22