Zinsdelen: persoonsvorm, onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp en bijwoordelijke bepaling

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

Goedemorgen klas 2C

Vandaag...

- stillezen

- Lezen hoofdstuk 1

Goedemiddg klas 2B

Vandaag...

- Stillezen

- Taalverzorging grammatica

 

Huiswerk

Maandag 12 december

Maken: Taalverzorging grammatica H1, opdracht 1 en 4 (blz. 28/29), H3,: 2 t/m 4 blz. 80/81)

Leerdoelen:

- Ik kan zinnen in zinsdelen verdelen

- Ik kan de persoonsvorm, het gezegde, het onderwerp en het lijdend voorwerp vinden in een zin

Vandaag

• Je weet hoe je de persoonsvorm kunt vinden 
• Je weet hoe je het onderwerp kunt vinden 
• Je weet hoe je het gezegde kunt vinden 
• Je weet hoe je het lijdend voorwerp kunt vinden

Persoonsvorm

• Maak van de zin een vraag. De pv komt nu vooraan in de zin te staan.

Ik ga mijn huiswerk maken / Ga ik mijn huiswerk maken?

• De persoonsvorm vind je door de zin van tijd te veranderen. Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.

Hoe laat heb jij afgesproken? / Hoe laat had jij afgesproken?

Zet de zin in een andere volgorde

De trein arriveert een uur te laat op het perron.

In de vakantie mocht Marilou op Texel samen met een instructeur een tandemsprong maken.

Zet de zin in een andere volgorde

De trein / arriveert / een uur te laat / op het perron.

In de vakantie / mocht / Marilou / op Texel / samen met een instructeur / een tandemsprong / maken.

Persoonsvorm

De persoonsvorm is een zinsdeel. Voor de persoonsvorm kan maximaal 1 zinsdeel staan. De persoonsvorm kan ook aan het begin van de zin staan; dan staat er dus geen zinsdeel voor. 

De dieren uit de dierentuin /  worden / altijd  / heel wild / van alle nieuwsgierige bezoekers.

Wat is de persoonsvorm in de zin:
Koperen draden kunnen goed elektriciteit begeleiden.

1. goed
2. begeleiden
3. draden
4. kunnen

Wat is de persoonsvorm in de zin: Waarom zouden vrouwelijke militairen volgens jou geen generaal mogen worden?

1. zouden
2. mogen
3. worden
4. geen generaal mogen worden

Zinsdelen

Een zin verdeel je volgens een aantal stappen in zinsdelen:

1. De persoonsvorm is 1 zinsdeel

2. Alles wat voor de persoonsvorm staat vormt 1 zinsdeel

3. Alle andere werkwoorden in de zin vormen samen 1 zinsdeel

4. Alle woorden die samen voor de persoonsvorm zouden kunnen staan, vormen samen 1 zinsdeel. 

Verdeel de zin in zinsdelen:
Zo’n smartphone lijkt me voor reizigers bijzonder handig.

Verdeel de zin in zinsdelen:
De mens zou de malariamug volledig kunnen uitroeien.

Onderwerp

Het onderwerp van de tekst vind je door antwoord te geven op de vraag: wie/wat + pv? 

De persoonsvorm heb je al in een eerdere stap gevonden, dus dit vul je in in de vraag. 

De dieren uit de dierentuin worden altijd heel wild van alle nieuwsgierige bezoekers.

Wat is het onderwerp? Mijn oude kat gaat waarschijnlijk binnenkort dood.

1. Mijn oude kat
2. kat
3. gaat dood
4. waarschijnlijk binnenkort

Gezegde

Het gezegde zijn alle werkwoorden in de zin, dus de persoonsvorm samen met de andere werkwoorden. 

Als er maar één werkwoord in de zin staat dan is dat zowel je persoonsvorm als je gezegde. 

Sleep alle werkwoorden naar 'werkwoorden' alles wat geen werkwoord is sleep je naar 'geen werkwoord'.

Werkwoorden

Geen werkwoord

huis

goede bedoelingen

verhuizen

heb willen houden

zijn

zijn hond

Mijn moeder heeft een taart gebakken

pv =

wg =

ow =

Welke zinsdeel is er over? 

Mijn moeder heeft een taart gebakken

pv = heeft

wg = heeft gebakken

ow ( wie + pv/wg?)= mijn moeder

over  = een taart, je krijgt het antwoord "een taart" als je de vraag "wat + pv + ow" stelt.

lijdend voorwerp

wie/wat + gezegde + onderwerp?
Het antwoord op die vraag is het lijdend voorwerp.

Voorbeeld:

Hij maakt zijn huiswerk.
    Wat maakt hij?
    antwoord: zijn huiswerk
    zijn huiswerk is lijdend voorwerp

Voorbeeld:

Ze waarschuwden hem niet op tijd.
    Wie waarschuwden ze?
    antwoord: hem
    hem is lijdend voorwerp

Even oefenen

De jongens gooiden sneeuwballen

Pv=?

1. de jongens
2. gooiden
3. sneeuwballen

De jongens gooiden sneeuwballen

lv=?

1. de jongens
2. gooiden
3. sneeuwballen

De mees kon een nestje bouwen in het nieuwe vogelhuisje.
Lv=?

Hij vond zijn ontbijt tenslotte in de koelkast.
Lv=?

Nog even op een rijtje...

Persoonsvorm: zet de zin in een andere tijd. Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.

Gezegde: alle werkwoorden in de zin (dus inclusief pv)

Onderwerp: wie/ wat + gezegde?

Lijdend voorwerp: wie / wat + gezegde + onderwerp?

Meewerkend voorwerp: aan wie / voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

Doel:

-Ik ken het onderwerp, de persoonsvorm, het werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp

-Ik weet wat het meewerkend voorwerp is en kan deze in een zin aanwijzen

Jan gaf de toets aan de leraar.

Wat is 'Jan'?

1. meewerkend voorwerp
2. lijdend voorwerp
3. onderwerp
4. meewerkend voorwerp

Jan gaf de toets aan de leraar.

Wat is 'de toets'?

1. meewerkend voorwerp
2. lijdend voorwerp
3. onderwerp
4. meewerkend voorwerp

Herhaling:

persoonsvorm (pv) = altijd een werkwoord

Maak de zin vragend: de pv komt vooraan in de zin te staan.

Of zet de zin in een andere tijd: de pv verandert dan. 

werkwoordelijk gezegde (wg): alle werkwoorden uit de zin

onderwerp (ow): wie (wat) + gezegde

lijdend voorwerp (lv): wat (wie) + gezegde + onderwerp

Meewerkend voorwerp

aan (voor) wie/wat + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp

Check daarna of je aan (of voor) kunt weglaten of toevoegen.

Soms moet je hiervoor de woordvolgorde aanpassen.

Jan gaf de toets aan de leraar

Is dit een meewerkend voorwerp?

Hij laat al zijn geld na [aan goede doelen].

1. Wel een meewerkend voorwerp
2. Geen meewerkend voorwerp

Wat is het meewerkend voorwerp?

Sophie doet jou de groeten

1. Geen meewerkend voorwerp
2. jou
3. Sophie
4. de groeten

Wie heeft mijn scooter gerepareerd?

mijn scooter =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. werkwoordelijk gezegde

Wat is het meewerkend voorwerp (MV) in de zin:

Mag ik u een kopje koffie aanbieden?

Wat is het meewerkend voorwerp (MV) in de zin:

Het verlegen jongetje gaf ik een schouderklopje.

Het meewerkend voorwerp is:
De ober heeft eindelijk een glas cola voor Meindert ingeschonken.

Wat is het meewerkend voorwerp?

Hij geeft zijn zus een knuffel.

Wat is het meewerkend voorwerp in de volgende zin:
De politieagent gaf de foutparkeerder een flinke boete.

Nog even op een rijtje...

Persoonsvorm: zet de zin in een andere tijd. Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.

Gezegde: alle werkwoorden in de zin (dus inclusief pv)

Onderwerp: wie/ wat + gezegde?

Lijdend voorwerp: wie / wat + gezegde + onderwerp?

Meewerkend voorwerp: aan wie / voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?