3hv-6.3.1

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Planning

Herhaling van de vorige les

Uitleg basisstof 3

Herhaling: leerdoelen

• Je kunt de kringlopen van water, koolstof en stikstof beschrijven. 

Welk organisme in de afbeelding is een consument van de tweede orde?

1. Konijn
2. Paardebloem
3. De wezel

Reducenten zijn ...

1. Bacteriën en schimmels
2. Planten
3. Insecten
4. Afvaleters

Merels en mussen die leven in het zelfde bos behoren tot dezelfde populatie

1. juist
2. onjuist

Wat is de juiste volgorde van de waterkringloop?

1. zon-condensatie-neerslag-verdamping
2. Verdamping-zon-neerslag-condensatie
3. Zon-Verdamping-condensatie-neerslag
4. Condensatie-verdamping-zon-neerslag

Sleep de woorden naar de juiste plekken in de koolstof kringloop

Fotosynthese

verbranding

glucose

plantaardige energierijke stoffen

energierijke stoffen in bacterie en schimmels

energierijke stoffen in dieren

verbranding

verbranding

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat een biologisch evenwicht is.
• Je kunt uitleggen hoe soorten afhankelijk zijn van elkaar voor voedsel, schuilplaats en voortplanting. 

Populatiegrootte

Beïnvloed door: 

abiotische en biotische factoren

Alle factoren gunstig?

De populatie groeit!

Biologisch evenwicht

Omstandigheden gunstig?

De populatiegrootte neemt toe!

Omstandigheden minder gunstig?

De populatiegrootte neemt af

Optimumkromme

Voor elke abiotische factor kun je meten hoe de overlevingskans is van een bepaald organisme. 

Iedere soort heeft een optimum voor 

bijvoorbeeld temperatuur. Op dit

optimum kan de soort het beste 

overleven.

Samenleven

Relaties in en tussen populaties: 

- Concurrentie: 

   competitie partner, plek voedsel 

- Samenwerken/ afspraken maken:

  jagen (leeuwen), verdedigen (vissen) 

  mieren (taakverdeling kolonie).

                                                                           

Stokstaartje houdt de wacht

Relaties binnen populatie

- Rangorde

- Territorium

- Paarvorming

Bij sommige soorten vindt elk jaar opnieuw paarvorming plaats maar bij zwanen blijven man en vrouw hun hele leven bij elkaar.

Rangorde

Rangorde: Eén dier is dan de baas.

Territorium

Territorium: gebied dat verdedigd wordt tegen soortgenoten

Paarvorming

Paarvorming: Mannetje en een vrouwtje werken samen om zich voort te planten.

Bij sommige soorten vindt elk jaar opnieuw paarvorming plaats maar bij zwanen blijven man en vrouw hun hele leven bij elkaar.

Symbiose 

= langdurig samenleven van organismen van verschillende soorten

• Mutualisme: + / + (beiden voordeel)
  
• Commensalisme: + / 0 (de een voordeel, de ander niks)
  
• Parasitisme: + / - (de een voordeel, de ander nadeel)
  
  Geen symbiose:
• Competitie - / -
  
• Predatie - / +
  

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze vorm van symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme
4. Realisme

Welke soort(en) organismen hebben baat bij de terugkeer van de wolven?

Wat gebeurde er met de kloven en valleien?

Maak een voedselketen van minimaal 3 schakels met de organismen die net zijn genoemd.

Was er een biologisch evenwicht in Yellowstone park, voordat de wolven er waren? Waarom ja/nee?