H2 Zelfstandig gebruikte telwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

H2 Spelling blz. 68

Zelfstandig gebruikte telwoorden 

Wat weet je over zelfstandig
gebruikte telwoorden?

Sommige of sommigen?

Geldt ook voor woorden als enkele(n), vele(n), alle(n), beide(n).

■Schrijf ‘sommige’ wanneer:

(1)het terugslaat op een dier of ding óf

(2)het bijvoeglijk gebruikt is.

■Schrijf ‘sommigen’ wanneer:

(1) het zelfstandig gebruikt wordt én het betrekking heeft op personen.

Sommige of sommigen?

Een woord wordt zelfstandig gebruikt als je achter het woord geen zelfstandig naamwoord uit de zin in kunt vullen.

Bijvoeglijk:

De treinreizigers waren boos op de NS en sommige eisten een schadevergoeding.

want: De treinreizigers waren boos op de NS en sommige (treinreizigers) eisten een
schadevergoeding.

Zelfstandig: ‘Wij hebben het vertrouwen verloren’, zeiden de journalisten, die allen
van mening waren dat de militairen de situatie in Kunduz te gunstig voorstelden.

want:‘Wij hebben het vertrouwen verloren’, zeiden de journalisten, die allen journalisten van mening waren dat de militairen de situatie in Kunduz te gunstig voorstelden.

Met -n

Wordt het woord zelfstandig gebruikt en wordt de persoon in de zin niet vaker genoemd. Dan met -n

Allen hadden een zwemdiploma.

Telwoorden als tientallen, honderden, duizenden en miljoenen hebben altijd een -n.

Zonder -n

Zelfstandig gebruikte woorden krijgen geen -n als ze op mensen slaan die in dezelfde zin wel eerder genoemd worden + dieren en dingen

Veel supporters in Brugge kwamen met de trein en slechts enkele (supporters) met de eigen auto.

Beide(n) zijn getrouwd en hebben kinderen.

1. beide
2. beiden

De chocoladeletters waren beide(n) gebroken.

1. beiden
2. beide

De lege inktpatronen zijn alle(n) vervangen door nieuwe.

1. alle
2. allen

Is onderstaande zin juist of onjuist?
Ik heb twee opa's. Beide komen trouw op mijn verjaardag.

1. Juist
2. Onjuist

Verkleinwoorden

blz. 69

verkleinwoorden

-je

- Zelfstandig naamwoorden meestal -je

- de kaas                       het kaasje

- de worst                     het worstje

- het huis                      het huisje

-pje

woorden die eindigen op -m

- de boom               het boompje

- de zoom               het zoompje

- het geheim         het geheimpje

-tje

- de lepel              het lepeltje

- de stoel              het stoeltje

- het ding              het dingetje

-tje

De medeklinker wordt verdubbeld als er een korte klinker is (niet bij alle woorden)

- de ster                    het sterretje

- de pop                    het poppetje

-tje

Woorden die eindigen op een lange klinker (a, é, o, u)

- de auto                 het autootje

- de paraplu           het parapluutje

- de logé                  het logeetje

-tje

Woorden die eindigen op -i wordt -ietje

- de taxi                 het taxietje

- de ski                   het skietje

'tje

Woorden die eindigen op -y en afkortingen

- de baby                 het baby'tje

- de hobby              het hobby'tje

- de usb                   het usb'tje

-nkje

Woorden die eindigen op -ng

- de woning                    het woninkje

- de koning                     het koninkje

Wat is het verkleinwoord?
het logo

Wat is het verkleinwoord?
de sms

Wat is het verkleinwoord?
het paard

Wat is het verkleinwoord?
de beloning

Wat is het verkleinwoord?
de foto

Wat is het verkleinwoord?
de bikini

Wat is het verkleinwoord?
de baby

Werkwoordsvormen

Blz. 71

Welke werkwoordsvorm
ken je?

7 Werkwoordsvormen

1. Infinitief [inf]

Het infinitief heet ook wel het hele werkwoord.
De vorm verandert niet.

Vaak in combinatie met een hulpwerkwoord of te:

Wij moeten vanavond thuisblijven.

Ik hoop je later te zien!

2. Persoonsvorm tegenwoordige tijd [pvtt]

De [pv] kan van getal veranderen.
De vorm verandert dan ook.

ik-vorm (stam)ik-vorm (stam)

jij/hij/zij vraagt

jij/hij/zij pakt

jij/hij/zij hebt

jij/hij/zij leeft

ik vraag

ik pak

ik heb

ik leef

wij/jullie/zij vragen

wij/jullie/zij pakken

wij/jullie/zij hebben

wij/jullie/zij leven 

ik-vorm (stam)

meervoud = infinitief

stam + t

3. Persoonsvorm verleden tijd [pvvt]

De [pv] kan van getal en tijd veranderen.
De vorm verandert dan ook.
Zwakke werkwoorden zijn regelmatig:

ik-vorm (stam)ik-vorm (stam)

ik/jij/hij/zij maakte

ik/jij/hij/zij leefde

ik/jij/hij/zij fietste

ik/jij/hij/zij reisde

ik maak

ik leef

ik fiets

ik reis

wij/jullie/zij maakten

wij/jullie/zij leefden

wij/jullie/zij fietsten

wij/jullie/zij reisden

ik-vorm (stam)

stam + ten/den

stam + te/de

3. Persoonsvorm verleden tijd [pvvt]

De [pv] kan van getal en tijd veranderen.
De vorm verandert dan ook.
Sterke werkwoorden zijn onregelmatig:

ik-vorm (stam)ik-vorm (stam)

ik/jij/hij/zij ging

ik/jij/hij/zij keek

ik/jij/hij/zij dronk

ik/jij/hij/zij mocht

ik ga

ik kijk

ik drink

ik mag

wij/jullie/zij gingen

wij/jullie/zij keken

wij/jullie/zij dronken

wij/jullie/zij mochten

ik-vorm (stam)

stam + ten/den

stam + te/de

4. Gebiedende wijs [gw]

De gebiedende wijs wordt gebruikt voor een aansporing. Er staat geen onderwerp in de zin. 

De vorm verandert niet.

Probeer het eerst eens zelf!

Snij de wortels en kook ze in 10 minuten gaar.

Maar: Wees niet zo bang!

5. voltooid deelwoord [vd]

Het voltooid deelwoord geeft aan dat een handeling is afgerond (voltooid). Meestal samen met zijn, hebben, of worden. 
De vorm verandert veel.

Ik ben gisteren naar de supermarkt gegaan.
Wij hebben onze auto verkocht.

De lessen worden online georganiseerd.
Hij is lekker door het park gefietst.

Hebben jullie al ontbeten?

6. onvoltooid deelwoord [od]

Het onvoltooid deelwoord geeft aan dat een handeling nog bezig is (onvoltooid). Kan alleen of met een ander ww.
De vorm verandert niet: infinitief + d(e)

Zoekend loopt hij door de straat, hij weet het huisnummer niet.
Vrolijk lachend stapten de kinderen uit de bus.

Hij is zeilend de wereld over gereisd.

7. bijvoeglijk naamwoord [bn]

Van voltooide deelwoorden kun je een

bijvoeglijk naamwoord maken.

De vorm is zo kort mogelijk en verandert soms.

ik-vorm (stam)ik-vorm (stam)

geluisterd

verkocht

gebakken

vergroot

luisteren

verkopen

bakken

vergroten

de geluisterde podcast

een verkochte auto

het gebakken ei

de vergrote foto

infinitief

bijvoeglijk naamwoord

voltooid deelwoord

7. bijvoeglijk naamwoord [bn]

Van onvoltooide deelwoorden kun je ook een

bijvoeglijk naamwoord maken.

De vorm is zo kort mogelijk en verandert soms.

ik-vorm (stam)ik-vorm (stam)

luisterend

verkopend

bakkend

vergrotend

luisteren

verkopen

bakken

vergroten

een luisterend oor

de verkopende game

de bakkende bakker

een vergrotend effect

infinitief

bijvoeglijk naamwoord

onvoltooid deelwoord