4.3 - Staatsvorming en centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.3 Staatsvorming en centralisatie

Handboek bladzijdes 48 en 49 

Kenmerkend aspect 

Het begin van staatsvorming en centralisatie 

Engeland

 1066 Slag bij Hastings 

Willem de Veroveraar, hertog van Normandië

Ook wel bekend als Willem de Bastaard en Willem I van Engeland 

Engelse troon was aan hem beloofd --> kreeg hij niet, daarom Engeland aanvallen 

Slag gewonnen --> zich laten kronen tot koning 

Feodaal Engeland

Willem de Veroveraar voert feodale stelsel in Engeland in
Maatregelen om machtig te blijven:
- Leenmannen kregen niet één groot stuk in leen maar kleine stukjes
- Willem hield de beste gebieden voor zichzelf
- Alle bezittingen van de adel werden opgeschreven in het Domesday Book (1086)
Gevolg: duidelijk wie de macht heeft 

Domesday Book

Centralisatie

Engelse koningen centraliseren hun land: bestuur vanuit één plek --> koning is soeverein 

Gevolg: adel en kerk verzetten zich tegen afname van hun macht
Voorbeeld: Koning Jan Zonder Land

Ruzie met adel: Magna Carta (1215)

Magna Carta 

• Vrijheden Engelse leenmannen en geestelijken
• Inperking macht Engelse koning 
• Ook de koning was ondergeschikt aan de wet --> uniek voor die tijd 
• Koning mocht niet meer zomaar belasting heffen --> overleggen met het parlement, vertegenwoordiging van de 3 standen 
• Koning mocht zich niet meer bemoeien met kerkelijke benoemingen 

Magna Carta

Duitsland

Rijk Karel de Grote

2 landen ontstaan uit het rijk van Karel de Grote: Frankrijk en Duitsland

Duitsland centraliseert niet...

• Geen hoofdstad
  
• Duitse koningen noemen zich keizer en laten zich in Rome kronen
  
• Koningschap niet erfelijk
• Rijk wordt genoemd: Heilige Roomse Rijk

De Nederlanden 

1430

• Meeste NLse gewesten onder 1 vorst
• Filips van Bourgondie (of Filips de Goede)

• Begint met instellen centraal bestuur
• Hoofdstad Brussel
• In Gelderland centraal Gerechtshof
• Staten-Generaal 1464

Frankrijk

Franse koning

eerst weinig macht

(Bourgondië, Normandië)

1180-1223

Filips Augustus

Uitbreiding machtsgebied, vooral ten koste van Engeland

Honderdjarige oorlog (1337-1453)

• Reeks van oorlogen en conflicten --> duurde ook langer dan 100 jaar 

• Engelse koning had als leenman veel gebieden in Frankrijk --> Engelse koning hiermee een vazal van de Franse koning --> spanningen 

• Fransen wilden de Engelsen verdrijven uit Frankrijk 
  
• Gelukt --> hertogdommen weer onder Franse invloed 
• Idee van soevereiniteit 

Jeanne d'Arc 1412-1431)

• Belangrijke rol Honderdjarige Oorlog
•  Frans icoon --> nationalistisch symbool
• Boerengezin
• Hoorde stemmen (van God en engelen)
• Land moet bevrijd worden van de Engelsen
• Beschuldigd van erkennen kerkelijke autoriteit en het dragen van mannenkleding 
• Brandstapel Rouen --> veroordeeld door de rechtbank 

Standenmaatschappij Frankrijk

• Geestelijkheid, adel, burgerij
• Staten-Generaal --> vergadering 3 standen 
• In de Nederlanden: alle gewesten  

Kenmerkend aspect 

Het begin van staatsvorming en centralisatie 

extra info: Het ontstaan van een centraal bestuur en nationale wetgeving vanuit een hoofdstad door een vorst en alle ambtenaren = ontstaan staat. Burgers zijn hierin belangrijk. Mogelijk door geldeconomie (belasting), militaire macht en ambtenarenapparaat. Succes in Frankrijk (Staten-Generaal) en Engeland, mislukt in Duitsland en rond 1430 een deels succes in NL. Magna carta: macht koning beperkt, parlement bestaande uit 3 standen controleert