021023 V3 Grammatica bl 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Introductie

Les over zinnen en zinsstructuur.

Grammatica: de basis

Zinnen en zinsstructuur

Enkelvoudige zin

• Zin met één persoonsvorm
  

Samengestelde zin

• Zin met twee of meer persoonsvormen
  

Voorbeeld enkelvoudige zin

• Het wordt slecht weer vandaag.
• Ik ga vandaag naar de Action.
• Hij kijkt veel naar Star Wars.
  

Voorbeeld samengestelde zin

• Het wordt vandaag mooi weer en we gaan lekker naar het strand. 
• Hij kijkt veel naar Star Wars en schrijft daar over op zijn website.
  

Samengestelde zin

• Bestaat uit twee of meer zinnen.
• Kunnen nevengeschikte zinnen zijn, of ondergeschikte zinnen.
  

Nevenschikking

- Zinnen kunnen los van elkaar voorkomen.

- Je zou in principe tussen alle zinnen een punt kunnen zetten.

Onderschikking

- De zinnen kunnen niet los van elkaar voorkomen.

- De zinnen zijn afhankelijk van elkaar.

Voegwoorden

• Voegwoorden zijn een soort cement.
  
• Je kunt met voegwoorden zinnen aan elkaar plakken.

Nevenschikking voegwoorden

• En
• Maar
• Dus
• Want
  

Onderschikking voegwoorden

• Aangezien
• Als
• Dat
• Doordat
• Terwijl
• Toen
  

Wat is een bijzin?

• Je hebt bij een onderschikking te maken met een bijzin.
• Een bijzin is een zinsdeel in de vorm van een zin. Deze zin heeft een eigen persoonsvorm.
  

Volgorde hoofdzin

- Persoonsvorm staat vooraan in een zin, naast het onderwerp.

Volgorde bijzin

- Persoonsvorm staat achteraan.
- Persoonsvorm staat niet naast het onderwerp.

In Oorlog zonder vrienden bekijk je de oorlog door de ogen van de zoon van een NSB'er.

Enkelvoudige zin

Er wordt één boodschap verteld (met één of meer werkwoorden). Eén pv.

Onderschikkende samengestelde zin

Er zijn meer pv's, maar één van de dingen die worden gezegd, vervult een rol.

Nevenschikkende samengestelde zin

Er worden twee of meer dingen gezegd. Je kunt het los van elkaar zien.

Enkelvoudige zin

Er wordt één boodschap verteld (met één of meer werkwoorden). Eén pv.

Onderschikkende samengestelde zin

Er zijn meer pv's, maar één van de dingen die worden gezegd, vervult een rol.

Nevenschikkende samengestelde zin

Er worden twee of meer dingen gezegd. Je kunt het los van elkaar zien.

Wie het kind van een NSB'er was, werd zowel tijdens als na de oorlog uitgekotst door de Nederlanders.

Opvallend aan onderschikkende samengestelde zin:

Je kunt de bijzin vervangen met 

1 woord.

Enkelvoudige zin

Er wordt één boodschap verteld (met één of meer werkwoorden). Eén pv.

Onderschikkende samengestelde zin

Er zijn meer pv's, maar één van de dingen die worden gezegd, vervult een rol.

Nevenschikkende samengestelde zin

Er worden twee of meer dingen gezegd. Je kunt het los van elkaar zien.

De hoofdpersoon uit Oorlog zonder vrienden had het ontzettend zwaar tijdens de oorlog, maar hij bleef proberen het goede te doen.

Bedrijvende of lijdende vorm

Het verschil

• Bedrijvend = actief: je (het onderwerp) doet iets
• Lijdend = passief: je (het onderwerp) ondergaat iets

Wat is de bedrijvende vorm van 'de jongen gooit de bal'?

1. De bal wordt door de jongen gegooid.
2. De bal is gegooid door de jongen.
3. De jongen gooit de bal.
4. De bal wordt gegooid door de jongen.

Van bedrijvend naar lijdend: hoe werkt het?

1. het lijdend voorwerp wordt het onderwerp
2. het onderwerp wordt een bijwoordelijke bepaling die met door begint: een door-bepaling
3. bij het werkwoordelijk gezegde wordt het hulpwerkwoord worden of zijn gebruikt

Woordsoorten 

Lidwoord = de, het en een

Zelfst. nw.= mensen, dieren dingen, planten en namen

Bijv. nw. = zegt iets over een zelfst. nw.

Voorzetsel = kast- en oorlogswoorden

Woordsoorten 

Bijwoord =

- vraagwoorden

- woorden die overblijven

- woorden die iets zeggen over een werkwoord, ander bijv nw. of bijw.

- plaats of tijd

Woordsoorten 

Werkwoorden:

- Zww = belangrijkste werkwoord in een wwg

- Kww = belangrijkste werkwoord in een nwg (zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen)

- Hww = helpt een zww of kww om de zin compleet te maken.

Woordsoorten 

Aanwijzend vnw. = die, deze, dit, dat, zo'n, zulke -->

Betrekkelijk vnw. = die, dat, wie, wat <-- (antecedent)

Onbepaald vnw. = verwijst naar een vaag iets of iemand (Bijv. iets, niets, iemand, niemand)

Vragend vnw. = wie, wat, welk(e), wat voor (een)

Woordsoorten 

Pers. vnw. = woorden die in plaats van een persoon of groep personen staan (Bijv.: hij, ik, jij, jullie)

Bez. vnw. = geven een bezit aan

Wederkerend vnw. = horen bij een wederkerend werkwoord (vervang het onderwerp door 'hij' - verandert er een woord mee naar 'zich', dan is dat woord een wederkerend vnw)

Wederkerig vnw = elkaar

Woordsoorten 

Telwoord:

- Hoofdtelwoord: hoeveelheid of getal

- Rangtelwoord: plaats in een rangorde (podium)

Bovenstaande telwoorden kunnen bepaald (precieze aantal) of onbepaald (onduidelijk aantal) zijn.

Woordsoorten 

Voegwoord:

- Nevenschikkend voegwoord: koppelt twee hoofdzinnen aan elkaar (en, maar, of, want, dus)

- Onderschikkend voegwoord: koppelt een hoofd- en bijzin aan elkaar (bijv. nadat, hoewel, als, mits, dan, toen)

Woordsoorten 

Voornaamwoordelijk bijwoord = bestaat uit twee delen

- er, hier, waar of daar

- voorzetsel

(Bijv. erheen, hiermee, daar.....mee)

betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent

betrekkelijk vnw

De meest gebruikte betrekkelijke voornaamwoorden zijn: 

die en dat.

Andere betrekkelijke voornaamwoorden zijn: wie, wat, hetgeen en welk(e).