Herhaling Thema 13

Herhaling Thema 13

Samenstelling

• Bloedcellen:
  - Rode bloedcellen
  - Witte bloedcellen
  - Bloedplaatjes
• Bloedplasma (=serum)
  - Plasma-eiwitten
  - Water
  - Opgeloste stoffen 

Rode bloedcellen

Rode bloedcellen hebben geen kern zoals andere lichaamscellen.

De belangrijkste taak is dat ze zuurstof vervoeren. 

De cellen danken hun rode kleur aan de stof hemoglobine. 

Deze stof zorgt ervoor dat rode bloedcellen zuurstof kunnen opnemen uit de longen. Ze geven het zuurstof af aan bijvoorbeeld je organen. Elke cel ontvangt zuurstof. 

In elke lichaamscel vindt verbranding plaats waarvoor naast glucose, zuurstof nodig is.

In een druppeltje bloed komen gemiddeld 5 miljoen rode bloedcellen voor.

Vorm van de rode bloedcel

De rode bloedcel heeft een ronde vorm met een opstaande rand. 

Functie van de vorm

Door de vorm is het oppervlak van de rode bloedcel groot.

Hierdoor kan hij veel zuurstof opnemen.

Bloedplaatjes

• Zijn geen cellen
• Zijn delen van uiteengevallen cellen
• Spelen een rol bij bloedstolling

witte bloedcellen

antistoffen

Bloedvatenstelsel

Het bloedvatenstelsel is een orgaanstelsel: dus meerdere organen die samen werken

Bloedvatenstelsel bestaat uit:

• Hart
• Bloedvaten: aders, slagaders en haarvaten

Bloedsomloop

Dubbele bloedsomloop:

Per omloop (volledig rondje langs álle organen) gaat het bloed 2x door het hart.

Kleine bloedsomloop

Van hart naar longen en terug

Functie:

Zuurstof halen in de longen, CO2 afgeven aan de longen

Grote bloedsomloop

Van hart naar overige organen en terug

Functie:

Zuurstof/voedingsstoffen naar de organen brengen, CO2 en afvalstoffen ophalen

Typen bloedvaten

1. Aders
2. Slagaders
3. Haarvaten

Aders

• Organen --> Hart
• Lage bloeddruk
  
• Dunne wand
• Kleppen zodat bloed niet terug stroomt

Slagaders

• Hart --> Organen
• Hoge bloeddruk
  
• Dikke, stevige en elastische wand
  
• “Slag” voelbaar in o.a. polsen
  
• Meestal diep in lichaam

Haarvaten

Wand van een cellaag dik

Door dunne laag kunnen stoffen erdoorheen: 

• zuurstof
• voedingsstoffen
• witte bloedcellen
• afvalstoffen

 

Bloeddruk

Bloeddruk door bloed dat door bloedvaten wordt gedrukt

Kan verhoogd worden door:

Stress, roken, overgewicht, zout eten.

Lage bloeddruk komt weinig voor, geeft vaak geen klachten.

Hoge bloeddruk

Gezonde waardes volwassene:

     Bovendruk = 120

     Onderdruk = 80

Gevaar:

     Haarvaten in organen       raken beschadigd

Oorzaak: stress, roken, overgewicht, zout eten

Door aderverkalking

Worden bloedvaten krapper: bloed kan er minder goed doorheen. Kan zorgen voor een beroerte of een bloeding.

Hartinfarct

Verkalking van de kransslagader (slagaderverkalking), bloed kan minder/niet naar hartspier.

Deel hartspier sterft af.

Hartritmestoornis

Snelheid waarmee hart samentrekt = hartritme (hartslagfrequentie).

Afhankelijk van lichaamsgrootte, hoe kleiner, hoe sneller het hart klopt. 

Langdurige verstoring= hartritmestoornis.

Lymfevatenstelsel

Het lymfevatenstelsel is  een vatenstelsel in ons lijf en bestaat uit lymfevaten en lymfeknopen. Het zorgt voor de afvoer van vocht met afvalstoffen en de afweer tegen ziekteverwekkers.

Weefselvloeistof

Witte bloedcellen en vocht kunnen door de wand van haarvaten heen.

Door de hoge bloeddruk aan het begin van een haarvat wordt vocht met zuurstof en voedingstoffen naar buiten geperst -> naar het weefsel/orgaan)

Vocht buiten een haarvat wordt weefselvloeistof genoemd.

Weefselvloeistof

De cellen rondom de haarvaten nemen zuurstof en voedingsstoffen op uit het weefselvloeistof.

De cellen produceren dan C02 en afvalstoffen.

Dit wordt weer afgegeven aan de weefselvloeistof en een deel wordt weer opgenomen in de haarvaten.

Lymfe

Het grootste deel van de weefselvloeistof wordt opgenomen in lymfevaten.

De vloeistof in lymfevaten wordt lymfe genoemd.

Lymfe bestaat uit water met opgeloste stoffen (b.v. antistoffen, hormonen) witte bloedcellen, overgebleven zuurstof en voedingstoffen, maar ook CO2 en andere afvalstoffen.

De lymfevaten vervoeren de lymfe weg van de cellen in de organen. Ze hebben net als aders kleppen, zodat de lymfe niet terug kan stromen. 

Spierdruk zorgt er voor dat lymfe vooruit stroomt. 

Lymfevaten

De kleine lymfevaten verenigen in de 2 grotere lymfevaten.

De rechterlymfestam en de borstbuis.

Deze 2 grote lymfevaten komen uit in de aders onder de sleutelbeenderen.

De aders lopen naar de bovenste holle ader en de lymfe wordt daar opgenomen in het bloed.

Afweer tegen ziekteverwekkers

Lymfeknopen (lymfeklieren):

Liggen o.a. in de hals, oksels en liezen.

Lymfeknopen zuiveren lymfe van o.a. ziekteverwekkers. (bacterien & virussen)

Hier ontwikkelen zich ook de speciale witte bloedcellen die antistoffen maken.

Daarnaast bevinden zich ook de witte bloedcellen die ziekteverwekkers kunnen insluiten in de lymfeknopen.

Algemene afweer

- laagje talg op de huid

- slijmvlies in de wand van de luchtwegen en darmkanaal

- maagsap bevat zoutzuur

- witte bloedcellen maken bacteriën en andere ziekteverwekkers onschadelijk

Algemene afweer

• Wanneer lichaamsvreemde stoffen het lichaam binnendringen worden we ziek
• Dat kan gebeuren door een infectie
• Je lichaam gaat dan hard aan het werk om de lichaamsvreemde stoffen te vernietigen
• Vaak krijg je koorts

Antistoffen

Antigenen zijn bepaalde eiwitten die normaal gesproken niet in het lichaam van de mens voorkomen.

Deze antigenen worden door je afweersysteem herkend als lichaamsvreemde stoffen. 

Bepaalde witte bloedcellen maken hierop antistoffen die zich hechten aan de antigenen = onschadelijk gemaakt.

Je wordt vaak eerst ziek omdat het een tijdje duurt voordat de witte bloedcellen voldoende antistoffen hebben gemaakt.

Specifieke afweer

- Antigen: Eiwitten op een cel (signaaleiwit).

- Antistof: Herkennen antigenen en maken 

ziekteverwekker onschadelijk. 

- Eén type antistof werkt maar op één type antigeen.

- Je lichaam moet dus veel verschillende typen antistoffen maken

- Antistof blijft nog een tijd aanwezig in het bloed, dat is dus een bewijs dat een mens of dier besmet is

- Immuun: Bij een mogelijke 2e infectie maakt 

   afweersysteem bijna direct antistoffen. Je wordt dan vaak ook niet ziek.

Natuurlijke en kunstmatige immuniteit

Natuurlijke immuniteit:

- Lichaam maakt zelf antistoffen tegen binnengedrongen ziekteverwekkers.

- Deel witte bloedcellen onthouden gemaakte antistof (geheugencel, immuun) 

Afweersysteem = immuunsysteem

Kunstmatige immuniteit: 

- Actieve immuniteit: inbrengen verzwakte ziekteverwekker (vaccineren). Lichaam maakt zelf           antistof (geheugencel onthoud antistof, immuun)

- Passief immuniteit: Antistoffen worden ingebracht (serum). Lichaam maakt zelf 

   geen antistoffen en onthouden de antistoffen ook niet (tijdelijke immuniteit)

Serum

Als je wordt gebeten door een gifslang of hondsdol dier

 = giftige antigenen in je lichaam

= serum ingespoten

SERUM = bloedplasma zonder stollingseiwitten (b.v. fibrinogeen)

In een serum zitten een of meer antistoffen tegen lichaamsvreemde, 

giftige stoffen.

Passief

Actief

Kunstmatig

Natuurlijk

Serum - antibiotica inspuiten/ innemen

Antistof van moeder via placenta of moedermelk

Inenten/ vaccineren = verzwakte ziekteverwekker inspuiten -> antistoffen 

Geheugencellen!!

Ziekte oplopen -> antistoffen ->

beter worden

Geheugencellen!!

Afweerreactie bij transplantaties

Bij een transplantatie wordt een weefsel of orgaan vervangen. 

Als dit weefsel of orgaan van een donor afkomstig is dan krijg je een afweerreactie. 

Eiwitten (antigenen) op de cellen van het getransplanteerde weefsel of orgaan worden herkend als lichaamsvreemd. Het lichaam gaat antistoffen maken tegen deze antigenen. 

Auto-immuunziekte

AUTO-IMMUUNZIEKTE; 

ziekte waarbij het afweersysteem een lichaamseigen eiwit niet meer herkent bijv. reuma (ontstoken gewrichten)

Gevolg: - er worden antistoffen gevormd tegen een
                  lichaamseigen eiwit

              - cellen met dit eiwit worden vernietigd (afstoten)

Bloedtransfusie

Bij bijvoorbeeld een ongeluk kun je bloed van een ander ontvangen: bloedtransfusie

Een patiënt moet bij voorkeur bloed ontvangen van een donor met dezelfde bloedgroep.

Bloedgroepen: A, B, AB en 0

In het bloedplasma zitten antistoffen tegen de bloedfactoren die bij deze persoon zelf niet op de rode bloedcellen voorkomen.

Resusfactor

Resusfactor

Bij resuspositief bloed (Rh+) bevatten de rode bloedcellen de resusfactor

bij resusnegatief bloed (Rh-) niet.

Antiresus wordt gevormd als Rh- bloed in contact komt met Rh+ bloed

de vorming van antiresus verloopt langzaam.

Aan de slag

Leren